Lễ cúng thần thổ địa của người Kháng (Đỗ Đôn Chử)

Nghi lễ cúng thổ địa

Hằng năm, cứ vào ngày 3/3 và 6/6 âm lịch, cộng đồng dân tộc Kháng (mường Khoa, huyện Than Uyên, Lai Châu) lại nô nức tổ chức nghi lễ cúng thổ địa, cầu mong những điều tốt đẹp cho dân bản.

Nghi lễ cúng thần thổ địa tiếng dân tộc Kháng có tên là Mừ té mà ngặt tia. Theo quan niệm của đồng bào, trong năm, nhất định phải tổ chức nghi lễ trên hai lần, nếu vì lý do nào đó không thực hiện được thì năm đó, cuộc sống dân làng sẽ khó khăn, mùa màng thất bát, con người đau ốm, lợn, gà khó nuôi…

Chuẩn bị lễ cúng thần thổ địa.

Theo các vị trưởng bản, nghi lễ cúng thần thổ địa có từ rất lâu đời, khi cộng đồng dân tộc Kháng về đây sinh sống. Việc tổ chức nghi lễ này, trước là để người dân bày tỏ lòng tưởng nhớ, ghi ơn vị thần thổ địa đã dẫn dắt dân tộc Kháng khai hoang, lập bản, sau là dịp để họ gửi gắm đến thần lời cầu nguyện, ước mong được che chở, bảo vệ khỏi những điều không may mắn.

Mâm cỗ cúng thần thổ địa

Để có một nghi lễ cúng trang trọng, đồng bào Kháng phải chuẩn bị từ vài hôm trước. Thông qua một buổi họp bàn, trưởng bản sẽ phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong thôn, bản. Mỗi người giữ một nhiệm vụ như: trang trí lại nhà cúng thần, chuẩn bị các đồ thờ cúng, mổ lợn, mổ gà, giúp thầy cúng khi làm lễ… Ai nấy phấn khởi, lo làm tốt công việc của mình với mong muốn thần sẽ vui và phù hộ cho mình và cho buôn làng.

Điều đặc biệt là trong nghi lễ là chỉ có nam giới mới tham dự. Mỗi gia đình sẽ có một đại diện tham gia, mỗi người mang theo một ít đồ ăn bằng xôi màu và một ít rượu.

Bắt đầu tiến hành nghi lễ cúng thổ địa.

Không gian tiến hành nghi lễ cúng thần thổ địa là ngoài  cánh đồng đồng. Địa điểm tổ chức mỗi năm có thể khác nhưng đều phải đáp ứng các yêu cầu như: gần nguồn nước, có cây, đặc biệt là cây tre để lấy nguyên liệu phục vụ lễ. Vật cúng thần là một con lợn và một con gà. Trong các đồ cúng chuẩn bị cho nghi lễ, quan trọng nhất là mâm cho các thần. Thông thường, có các mâm cúng thần của bốn phương và thần thổ địa, trong đó mâm của thần thổ địa là to hơn cả.

Tín hiệu cấm người lạ xâm phạm khu vực hành lễ.

Khi nghi lễ kết thúc cũng là lúc tiệc rượu của những người tham gia nghi lễ bắt đầu. Người Kháng quan niệm, việc thưởng thức những thức ăn đã qua cúng lễ và ăn ngay tại nơi hành lễ là một điều may mắn, đem lại cho gia đình và cộng đồng những điều tốt đẹp, vì đó là những vật phẩm đã được thần linh về chứng giám. Ngoài việc thưởng thức tại nơi hành lễ, mỗi thành viên trong cộng đồng sẽ được chia một chút lộc về gia đình lấy may.

Sau khi thực hiện nghi lễ cúng thần Thổ địa, người dân tộc Kháng an tâm bắt tay vào công việc trồng, cấy… Nghi lễ cúng thần thổ địa của dân tộc Kháng mang giá trị nhân văn to lớn, thể hiện tinh thần cộng cảm, cộng mệnh và cố kết cao giữa các thành viên trong cộng đồng.

Đỗ Đôn Chử (sưu tầm)