Dân tộc Tà Ôi (Sầm Thị Phong)

Tên tự gọi: Tà Ôi

Tên gọi khác: Pa Cô, Tà Uốt, Kan Tua , Pa Hy

Nhóm địa phương: Tâ-ôi, Pa Cô, Pa Hy

Dân số: 43.886 người (Tổng cục Thống kê năm 2009)

Ngôn ngữ và chữ viết: Tếng nói của người Tà-ôi thuộc nhóm ngôn ngữ Môn - Khơ me, ngữ hệ Nam Á.

Địa bàn cư trú: Đồng bào sống tập trung ở huyện Hương Hóa, tỉnh Quảng Trị, huyện A Lưới, Hương Trà thuộc tỉnh Thừa Thiên Huế.

Nguồn gốc lịch sử: Người Tà-ôi sinh tụ lâu đời ở Trường Sơn.

Đặc điểm kinh tế: Canh tác lúa. ngô trên nương rẫy, nay đã làm ruộng nước ở nhiều nơi. Nông cụ là cuốc và dao phát. Săn bắt, đánh cá, hái lượm còn phổ biến. Nghề đan lát mây tre đáp ứng nhu cầu gia đình. Người Tà-ôi chăn thả nhiều trâu, dê, bò...

Phong tục tập quán

Ăn: Người Tà-ôi ăn cơm, còn ăn ngô, khoai, sắn, củ mài. Thức ăn thường là các loại rau, măng nấu với ốc hay cá. Thức uống là nước lã, rượu. Đồng bào hút thuốc lá bằng tẩu tre hoặc đất nung.

Trang phục: Nữ mặc váy ống loại ngắn hoặc váy dài lên đến tận ngực, mặc áo ngắn.

Đàn ông quấn khố ở trần. Hiện nay người Tà-ôi mặc giống người Việt.

Ở: Người Tà-ôi ở nhà sàn dài, có phên ngăn buồng cho từng cặp vợ chồng và các con. Mái nhà uốn tròn ở hai đầu hồi, trên đỉnh có khau cút.

Phương tiện vận chuyển: Người Tà-ôi thường đeo gùi sau lưng. Đàn ông có riêng loại gùi 3 ngăn dùng đi săn.

Hôn nhân: Người Tà-ôi có tục khi trai, gái lớn lên cà 6 chiếc răng cửa hàm trên thì được tìm hiểu và kết hôn. Nay việc cưới do nhà trai chủ động, sau hôn lễ cô dâu về ở nhà chồng.

Tang ma: Người chết được đặt trong quan tài độc mộc. Có tục chia của cho người chết. Việc mai táng sau khi chết là tạm thời. Vài năm sau khi chôn, tổ chức lễ cải táng và làm nhà mồ.

Tín ngưỡng: Người Tà-ôi thờ nhiều thần. Mỗi dòng họ có bàn thờ ở nhà trưởng họ.

Đời sống văn hóa: Người Tà-ôi có vốn tục ngữ, ca dao, câu đối, truyện cổ dân gian phong phú. Dân ca có điệu Calơi đối đáp khi uống rượu, hội hè, điệu Ba boih hát một mình khi lao động hoặc đi đường, điệu Roih gửi gắm, dặn dò đối với các bậc con cháu nhân các dịp vui vẻ, điệu Cha chap dành cho tình cảm trai gái của thanh niên... Nhạc cụ có cồng, chiêng, tù và, khèn, sáo, nhị, đàn ta lư...

 Sầm Thị Phong (sưu tầm)