Lễ vào nhà mới của dân tộc Mảng, Lai Châu (Hoàng Thị Lê)

Cả gia đình cùng nhau uống rượu mừng cho buổi lễ

Vào nhà mới là một nghi lễ quan trọng và thiêng liêng trong hệ thống tín ngưỡng tâm linh nhiều đời của đồng bào dân tộc Mảng ở Lai Châu.

Sinh sống lâu đời và tập trung chủ yếu ở tỉnh Lai Châu, tộc người Mảng có dân số khoảng 3.500 người. Hiện đồng bào có đời sống dân trí còn khá thấp, giao thông đến các bản, làng cách trở. Theo quan niệm của người Mảng, cuộc đời con người quan trọng nhất là dựng nhà, lập gia đình và sinh con, phát triển gia đình. Cho nên nhà dù lớn hay nhỏ, làm bằng gỗ hay tranh tre nhưng dựng nhà là mối quan tâm hàng đầu. Nhà làm xong, vào buổi sáng tốt ngày đã chọn, gia đình làm các thủ tục, nghi lễ vào nhà mới.

Người Mảng cũng quan niệm lên nhà mới ngày đẹp nhất là ngày con Ngựa sau đó đến ngày con Rồng, con Dê, con Gà. Đặc biệt, kiêng ngày mất của bố, mẹ của gia chủ, ngày sinh, năm sinh của gia chủ, ngày con Hổ, tránh cả ngày mất của vợ hoặc chồng đã qua đời.

Để thực hiện vào nhà mới, lễ vật gồm có rượu, gà luộc, xôi, cá chép... được đựng trên bàn mây cùng bát đũa, chén nhỏ.

Trước khi làm lễ vào nhà mới, ông chủ nhà người thực hiện nhiệm vụ chính của lễ bước vào nhà, tay cầm roi tre, tay cầm bó củi nhỏ. Ông chủ nhà đập mọi ngóc ngách trong nhà vừa đập vừa khấn để xua đuổi tà ma xấu.

Đến giờ tốt, hai vợ chồng chủ nhà đi đầu, các con cháu người mang chăn, đệm, người mang dụng cụ nấu nướng và vật dụng sinh hoạt của gia đình đặt vào vị trí đã định. Ông chủ nhà tay cầm tên, nỏ, vai khoác chãi. Bà chủ nhà địu chiếc gùi chứa những hiện vật quý của gia đình, khi bước chân vào nhà họ cùng nói: "vào nhà mới mạnh khoẻ, hạnh phúc, làm ăn phát đạt nhé".

Sau đó, bà chủ nhà cùng cô con dâu trưởng vào bếp nhóm lửa đồ xôi. Khi đặt chõ xôi lên bếp, bà chủ nhà khấn xin ma nhà là tổ tiên, ông bà đã khuất phù hộ cho gia đình mạnh khoẻ, đông con nhiều cháu. Con cháu sinh đủ trai, đủ gái, làm ăn gặp nhiều may mắn, mùa màng bội thu.

Ông chủ nhà cùng các con trai đun nước mổ gà để làm lễ. Trước khi cắt tiết con vật lễ, ông chủ nhà cầm dao đặt lên cổ con gà khấn báo việc mổ gà làm lễ vào nhà mới, mời tổ tiên, ông bà về ăn cỗ và phù hộ cho con cháu những điều may mắn tốt lành.

Người Mảng quan niệm khấn mời và cầu xin lúc này là tổ tiên, ông bà đã về hưởng lễ từ lúc lễ sống rồi. Tổ tiên, ông bà sẽ báo cho biết mọi điều tốt hay xấu, may hay rủi của gia đình vào chân gà, đầu gà. Tiếp đó, gà luộc chín được chặt ra để riêng đầu và 2 cẳng chân đặt trên mâm, trước mặt ông chủ nhà để xem biết điều tốt lành thì vui mừng, biết điều xấu mà tránh hoặc làm lễ giải hạn.

Bữa cỗ trong lễ vào nhà mới của người Mảng đông chật nhà, tất cả họ hàng, con cháu, hàng xóm cùng uống rượu chúc mừng gia chủ và hát những bài hát mừng nhà mới, những bài dân ca sinh hoạt, lao động sản xuất.

Hoàng Thị Lê (sưu tầm)