Nhà Gươl được coi là nơi tôn kính, chốn linh thiêng thờ các
vị thần linh dân gian, ông bà tổ tiên và nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của
đồng bào Cơ Tu.
Đồng bào dân tộc Cơ Tu tỉnh Quảng Nam hiện đang sinh sống
chủ yếu ở 3 huyện Nam Giang, Đông Giang và Tây Giang, tỉnh Quảng Nam. Nhắc đến
tộc người Cơ Tu, không thể không nhắc đến Gươl, ngôi nhà chung của đồng bào, do
chính người trong làng lập nên.
Đối với đồng bào dân tộc Cơ Tu, nhà Gươl (còn gọi là nhà
làng) được coi như một biểu tượng văn hóa, niềm hãnh diện của mỗi làng. Nhà
Gươl không chỉ mang đặc trưng kiến trúc dân tộc mà còn là nơi hội tụ những di sản
văn hóa vật thể và phi vật thể của người Cơ Tu.
Đó là nơi diễn ra các hoạt động cộng đồng, nơi các già làng
(Tacooh puol) quyết định những vấn đề quan trọng của cộng đồng và đặc biệt là
nơi tổ chức các lễ hội truyền thống như lễ ăn mừng lúa mới (Cha ha roo tơmêê),
lễ ăn thề kết nghĩa anh em giữa hai làng người Cơ Tu (Pơ-ngoót), lễ ăn mừng được
mùa (Bhuối Aví)…
Những trai làng chưa vợ, những người già mỗi đêm thường đến
ngủ trong nhà làng, vì người Cơ Tu coi đây là nơi linh thiêng, luôn có sự hiện
diện của các thần linh và tổ tiên, ông bà họ...
Lễ mừng nhà Gươl (Langtơrí) của dân tộc Cơ Tu.
đối với mỗi làng Cơ Tu, việc xây dựng một ngôi nhà Gươl là
việc hệ trọng. Sau khi đã chọn được đất làm nền thì người Cơtu tổ chức lễ dựng
nhà Gươl. Lễ này được tổ chức vào sáng sớm khi Mặt trời vừa mọc. Đầu tiên là dựng
cây cột cái, khi cột này được dựng ngay ngắn, già làng lấy một ít nước đổ vào
cây cột cái đó như cầu mong thần linh phù hộ cho dân làng khoẻ mạnh, sống hoà
thuận, đoàn kết, hạnh phúc, thương yêu nhau…
Nhà Gươl của người Cơ tu gần giống nhà sàn của người Cơtu,
làm bằng gỗ, lợp bằng lá gồi hoặc lá mây nhưng nó bề thế và được chạm khắc công
phu hơn. Nhà Gươl được xây dựng ở khu vực trung tâm của cộng đồng dân cư. Nét đặc
trưng nổi bật của nhà gươl Cơ tu chính là bộ mái cao, cuốn tròn hai đầu hồi.
Nhà Gươl cũng khác với đa số nhà của các tộc người khác là con số chẵn: số gian
chẵn, số cột chẵn... thậm chí đòn nóc cũng chẵn.
Gươl cũng gắn với cồng chiêng, những điệu múa tung tung-da
dá, những đêm hát lý của người Cơ Tu. Gươl không thể thiếu trong đời sống văn
hóa-xã hội và tinh thần của người Cơ Tu...
Phía trên hai đầu nhà Gươl thường được chạm, khắc hình gà
trống hoặc hai đầu trâu nhô sừng lên đối diện. Bên trong được chạm các hình ảnh
rất độc đáo, mang những nét văn hóa riêng của người Cơtu, như: hình ảnh các
chàng trai, thiếu nữ Cơtu múa cồng chiêng, săn bắt thú rừng...
Là loại hình kiến trúc độc đáo được đồng bào dân tộc Cơ Tu
sáng tạo từ lâu đời, mang sắc thái đặc thù lãnh thổ rất rõ rệt của cộng đồng.
Gươl cũng gắn với cồng chiêng, những điệu múa tung tung-da dá, những đêm hát lý
của người Cơ Tu. Gươl không thể thiếu trong đời sống văn hóa-xã hội và tinh thần
của người Cơ Tu...
Chu Thị Hiển (sưu tầm)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét