Trang phục của người dân tộc Pà Thẻn (Hoàng Thị Khuyên)

Người dân tộc Pà Thẻn trước đây sống du canh du cư trên những vùng núi cao, hẻo lánh vùng núi phía Bắc. Người dân tộc Pà Thẻn nay đã xuống đồng bằng, sống định canh định cư thành làng bản ở những khu vực tương đối bằng phẳng, gần khe suối, giao thông thuận tiện.

Trang phục của người dân tộc Pà Thẻn ngoài chức năng bảo vệ cơ thể còn có chức năng xã hội và thẩm mỹ rõ rệt. Hiện nay trang phục truyền thống của phụ nữ dân tộc Pà Thẻn hầu như còn giữ nguyên, còn nam giới đã có nhiều thay đổi. Hầu hết nam giới dân tộc Pà Thẻn hiện nay đều mặc áo sơ mi và quần âu may sẵn.Chỉ trong ngày cưới chú rể mới mặc quần chân què, áo bà ba đen trang điểm thêm 2 chiếc khăn vắt chéo qua ngực và dùng thắt lưng màu trắng.

Bộ nữ phục dân tộc Pà Thẻn nổi bật nhờ cách dùng màu của họ. Đó là màu đỏ tươi, vì vậy một số dân tộc gọi họ là người Mèo đỏ. Bộ nữ phục bao gồm đầy đủ khăn, áo, thắt lưng, váy, yếm.

Phụ nữ Pà Thẻn xưa nay vẫn để tóc dài, được vấn quanh đầu bằng khăn đội đầu. Khăn thường có hai loại: khăn trong (Ke sọ) và khăn ngoài (Sừ chỉ). Khăn trong làm bằng vải tự dệt nhuộm chàm, dài khoảng 30 cm nhưng được gấp nhỏ chỉ còn khoảng 5 cm. Khi sử dụng khăn được vấn thành nhiều vòng xung quanh đầu, tạo thành một vành rộng như cái nón. Lớp khăn vấn ngoài được làm bằng vải màu đỏ dệt xen những sọc trắng.

Người Pà Thẻn chỉ có một loại áo dùng cho cả 4 mùa và trong mọi hoàn cảnh, ngày thường cũng như ngày hội hè. Váy được may theo kiểu không cổ, khi mặc hai thân vắt chéo với nhau, thân sau dài hơn thân trước. Màu chủ đạo của áo là màu đỏ nhưng có phối màu với các màu sáng như màu trắng bằng cách ghép vải hoặc dệt thành các đường kẻ sọc. Cách cắt may và trang trí áo của phụ nữ Pà Thẻn hoàn toàn không giống với dân tộc nào. Hình thức trang trí của của áo kết hợp thêu và ghép vải để phối màu đã tạo nên một phong cách riêng cho trang phục Pà Thẻn.

Váy của phụ nữ Pà Thẻn là loại váy hở, được làm bằng vải đỏ. Phần giáp với cạp váy được xếp thành nếp. Có thể chia các phần trang trí của váy thành năm phần: hai phần ngoài chỉ là vải đen, không trang trí hoa văn, khi mặc phần này sẽ được vắt chồng lên nhau về phía sau. Tiếp đến là hai phần được trang trí rất nhiều, thường được ghép vải đỏ, trắng, xen kẽ những dải thêu hoa văn. Phần ở giữa được chia làm hai mảng: nửa trên để viền đen không trang trí, nửa dưới màu đỏ và có thêu trang trí hoa văn.

Cùng với váy, còn có yếm, là một mảnh vải hình vuông, khi mặc chỉ cần đeo vào cổ, trông giống cái tạp dề nhưng không có chức năng như tạp dề mà là một bộ phận không thể thiếu trong trang phục của phụ nữ Pà Thẻn.

Phụ nữ Pà Thẻn dùng hai loại dây lưng: màu đen và màu trắng. Trong sinh hoạt hàng ngày họ dùng màu đen, trong các dịp lễ hội hay cưới xin mới dùng loại dây lưng màu trắng.

Cũng như dân tộc Thái, người phụ nữ Pà Thẻn cũng có kiểu trang điểm bằng tóc để phân biệt người có chồng và người chưa có chồng. Những phụ nữ đã có gia đình thường tết tóc đuôi sam, vấn quanh đầu thành vòng và lấy kẹp ba lá ghim lại. Những người chưa có chồng thì chỉ cặp tóc đằng sau theo kiểu đuôi gà.

Đồ trang sức của người Pà Thẻn gồm các loại như vòng cổ, vòng tay, hoa tai được cả nam và nữ sử dụng, nhưng nhìn chung phụ nữ sử dụng nhiều hơn.Các loại trang sức này thường được đeo nhiều vào các dịp lễ hội, các sinh hoạt cộng đồng, cưới xin… còn ngày thường họ chỉ đeo hoa tai.

Túi đeo cũng được coi là một vật trang sức với phụ nữ Pà Thẻn khi xuống chợ hay đi chơi xa và là vật không thể thiếu của cô dâu khi về nhà chồng.

 Hoàng thị Khuyên (sưu tầm)