Trong khi vợ leo núi làm rẫy, chồng ở nhà ăn nhậu.
Nhiều
người đàn ông bị “bắt” về làm chồng
và nếu ở nhà vợ mà phạm lỗi, sẽ bị trả về “nhà sản xuất” với hai bàn tay trắng.
Nhưng thực tế, phần lớn các ông chồng suốt ngày ở nhà ăn chơi, nhậu nhẹt, trong
khi vợ họ còng lưng trên nương rẫy.
Người dân tộc Raglai chủ yếu sinh sống ở
các huyện miền núi tỉnh Ninh Thuận. Khi “ưng cái bụng” chàng trai nào trong
làng, cô gái Raglai mới lớn, thậm chí mới 12-13 tuổi cũng có thể bắt anh chàng
về làm chồng, không kể gần xa, họ hàng…
Bắt chồng từ tuổi 13
“Mình là nhà gái, đi bắt con người ta về
làm cho nhà mình thì phải chịu bỏ tiền ra chứ. Công người ta nuôi con mấy chục
năm mà”.
Ông Ka Tơ Toàn
Những ngày này, xung quanh con đường nhựa
ngoằn ngoèo dẫn vào xã nghèo Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh Ninh Thuận, cây rừng
bắt đầu đâm chồi, nảy lộc sau mùa khô trụi lá. Cái nắng lúc gần trưa vẫn chói
chang, hừng hực.
Một góc làng Do, xã Ma Nới, huyện Ninh Sơn, tỉnh
Ninh Thuận.
Anh Hoa dẫn chúng tôi tìm đến ông Ka Tơ
Toàn (SN 1953). Giữa trưa nắng, ông Toàn ngồi chẻ mây đan gùi trước cửa. Thấy
khách lạ vào hỏi thăm, ông dừng tay châm ly trà. Căn nhà cấp bốn chừng 40m2 của
ông được Nhà nước xây cho cách đây chưa lâu, bên trong là bốn đứa cháu chừng
7-8 tuổi quần áo xộc xệch đang chơi đùa, không đứa nào được đến trường.
Ông nói: “Mẹ chúng nó đi rẫy rồi, bố thì
đang nhậu ở nhà bên”. Xung quanh nhà là những căn nhà gỗ lụp xụp của 7 người
con của ông. “Bắt chồng hả? Ở đây nhà nào chả thế, mấy đứa con của tôi cũng bắt
từ khi 16 tuổi, nhưng làng nào bắt làng đó thôi, chứ đi sang làng khác họ đòi
thách ghê lắm”, ông Toàn nói. Theo ông, ở đây, nhiều đứa trẻ mới 13-14 (không
đi học) đã đòi gia đình cho đi bắt chồng; cảnh người mẹ 14-15 tuổi địu đứa trẻ
sơ sinh trên vai đi rẫy không phải hiếm, người lạ nhìn thấy tưởng chị trông em.
Tiêu chí chọn rể của người Raglai nơi đây
là khỏe mạnh, biết làm rẫy, săn bắt, siêng năng, không rượu bia, không quậy
phá. Theo ông Toàn, khi đôi trai gái đã thích nhau rồi thì bắt buộc gia đình phải
tổ chức đám cưới, nếu không, có khi cả hai hái lá ngón ăn.
Nhớ lại chuyện một nữ sinh 16 tuổi ở sát
nhà mình ăn lá ngón tự tử, ông Toàn nói: “Ở đây, tự tử nhiều lắm rồi, con gái cứ
ưng thằng đàn ông nào mà gia đình không cho lấy là tìm cách tự tử à. Chúng
thích nhau là phải cho cưới cho dù là anh em họ gần. Cách đây không lâu, bên cạnh
nhà tôi có đứa bắt chồng là anh em họ mới một đời”, ông kể.
Một trong những mái nhà lụp xụp của con già làng
Chammalé Âu.
Ông Toàn cho biết, nữ sinh ăn lá ngón tự tử
cũng là con cháu trong dòng họ của ông. Hồi đó, nữ sinh này thích một chàng
trai ở làng bên, nhưng gia đình không cho cưới, cô gái này bỏ nhà đi một thời
gian để dọa gia đình, nhưng vẫn không được đồng ý cho bắt chồng.
Mấy ngày sau, cô gái cùng người yêu lên
núi hái lá ngón ăn. “Ở đây, mỗi năm có cả chục vụ tự tử bằng lá ngón vì đòi bắt
chồng mà không được phép. Có những đứa 13-14 tuổi cũng đòi đi bắt chồng, rồi
khi bị cản ngăn, chúng lên núi hái lá ngón tự tử”, ông nói.
Tại xã Ma Nới có nhiều chàng trai khỏe mạnh
túm tụm quanh chiếc bàn nhựa để uống rượu. Đồ mồi của họ chỉ là đĩa cá khô và mấy
quả dưa chuột, nhưng dưới chân bàn đã có 3-4 chai nhựa rỗng nằm lăn lóc. Khuôn mặt
ai nấy đỏ ửng vì đã thấm men. Xung quanh không có người phụ nữ nào. Hỏi ra mới
biết, những người vợ của họ đã lên nương làm rẫy, bẻ ngô thuê, hái rau rừng
trên các sườn núi cheo leo. “Đa số đàn ông ở đây là như vậy, suốt ngày ở nhà ăn
chơi, nhậu nhẹt, chứ không chịu đi làm. Mọi công việc kiếm tiền đều do người vợ
lo hết”.
Theo phong tục của người dân tộc nơi đây,
mọi việc lớn nhỏ trong gia đình, trong đó có tài chính, đều do người phụ nữ quản
lý. Khi chia tay, người đàn ông phải rời khỏi nhà vợ mà không được mang theo bất
cứ tài sản gì. Mọi chi phí cho lễ ăn hỏi, lễ cưới đều do gia đình nhà gái lo. Lễ
hỏi, nhà gái phải chuẩn bị đồ lễ gồm cơm, rượu cần, nhẫn (nhẫn thường làm bằng
nhôm, sắt, inox), chuỗi hạt cườm… đem đến nhà trai để nói chuyện. Nếu hai bên đồng
ý thì 8 ngày sau, nhà gái sẽ chuẩn bị đồ lễ khác để đến làm đám cưới, bắt rể về
nhà.
Các cháu không được đến trường, chơi quanh quẩn ở
nhà ngoại.
“Một cái đám hỏi cũng tốn 5 triệu đồng, 8
ngày sau, nhà gái chưa chuẩn bị kịp thì xin thêm 8 ngày nữa, nếu vẫn không kịp
thì xin lên 34 ngày. Nếu hết 34 ngày mà nhà gái không chuẩn bị đủ sính lễ để
làm lễ cưới, bắt rể thì coi như bỏ”. Để chuẩn bị cho một đám cưới, nhà gái phải
bỏ ra kinh phí lớn gấp 10 lần lễ hỏi, gồm nhẫn vàng, cơm, rượu, thịt, quần áo…
đem đến cho nhà trai. Tổng chi phí không dưới 50 triệu đồng. Về việc nhà gái phải
lo toàn bộ chi phí cho đám cưới, “Mình là nhà gái, đi bắt con người ta về làm
cho nhà mình thì phải chịu bỏ tiền ra chứ.
vừa đan gùi vừa chăm cháu.
Người Raglai ở Ma Nới ưng là bắt chồng về sống
chung luôn chứ không trải qua phong tục ngủ thảo (ngủ chung với nhau để tâm sự,
tìm hiểu nhau, không có chuyện ái ân) như ở huyện Bác Ái. Ở đây, đàn ông khi về
nhà vợ sẽ phải trải qua 1-3 năm thử thách. Trong thời gian này, nếu phạm lỗi
hay đánh vợ thì có khả năng bị đuổi về nhà bố mẹ đẻ mà không được mang theo thứ
gì.
Chammalé Âu, già làng thôn Do, cho biết,
dân tộc Raglai theo chế độ mẫu hệ, người phụ nữ nắm quyền trong gia đình và chi
phối mọi việc. Nếu chàng trai về nhà làm rể mà phạm lỗi lớn thì cả họ họp lại
giáo dục. Lần một, lần hai rồi lần ba. Nếu không chịu sửa đổi thì sẽ bị đuổi rể,
tức là đuổi về nhà bố mẹ đẻ và khi đó người đàn ông sẽ rất khó để có người khác
bắt làm chồng.
Cư dân trong xã Ma Nới này phần lớn là người
dân tộc thiểu số, hủ tục ở đây vẫn còn. Thậm chí có đến 60-70% người dân tộc
thiểu số tảo hôn. Xuất phát từ thực trạng dù chồng có làm được bao nhiêu, nhưng
khi vợ chết, chồng ra đi tay trắng, nên phần lớn đàn ông không lo làm ăn, mà suốt
ngày ăn nhậu, chơi bời.
Sầm Thị Phong (sưu tầm)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét