Thầy cúng đang làm các nghi lễ để mời Yàng về nhà
gia chủ.
Trong những ngày đầu xuân này, đồng bào
dân tộc Ê Đê (tỉnh Đắc Lắc) tạm gác hết việc đồng áng để cùng nhau vui chơi, ăn
uống, múa hát mừng lễ "Mời Yàng về ăn cơm mới", kéo dài từ mồng Một
tháng Giêng đến hết tháng 3 Âm lịch.
Theo tục lệ của người Ê Đê, mùa lễ hội lớn
nhất hàng năm sẽ diễn ra sau khi mùa màng được thu hoạch xong và hoa màu được
chất vào kho. Tuy nhiên vài năm trở lại đây, để hòa vào bầu không khí mừng Tết
Nguyên Đán truyền thống của toàn dân tộc, các buôn làng Ê Đê cũng tổ chức lễ hội
vui xuân diễn ra cùng lúc với Tết Âm lịch của người Việt.
Khi mọi thứ đã được chuẩn bị xong, cẩn thận
và đầy đủ, đồng bào sẽ mời thầy cúng được tín nhiệm nhất trong làng để tiến
hành nghi lễ. Sau khi mọi người diện quần áo chỉnh tề, tiếng chiêng với nhịp điệu
vừa trầm hùng, vừa náo nức nổi lên, thầy cúng thay mặt dân làng đọc lời khấn
nguyện để tỏ lòng biết ơn, thành kính các vị thần.
Lời khấn xin thần vang vọng khắp núi rừng,
hòa vào tiếng nước chảy của từng con suối nhỏ: “Ơ Yàng ở phía Đông, Yàng ở phía
Tây, Yàng trên mây, Yàng dưới nước, các Yàng đất, Yàng rừng… Yàng đã ban cho
chúng tôi mưa thuận gió hòa, cho lúa bắp sinh sôi. Nay tôi suốt lúa một gùi,
tôi bẻ bắp một giỏ. Tôi cột ché rượu này mời các Yàng về ăn cơm mới. Rượu này
thần uống. Cơm này thần ăn. Mùa sau lại cho chúng tôi chân tay mạnh khỏe, lúa bắp
tràn đến nóc đầy khắp nhà. Lời tôi ước xin các Yàng hãy nhận. Lời tôi cầu xin
các Yàng hãy nghe. Ơ Yàng!”.
Khi các chóe rượu cần (đã chuẩn bị trước
đó cả tháng) được buộc vào vách nhà; Lợn, gà đã mổ thịt xong được bày biện ra
đĩa thì thầy cúng hớp một hớp rượu cần hoà vào một bát tiết lợn, rồi trân trọng
mời nữ chủ nhân cao tuổi nhất trong gia đình dùng. Sau đó, thầy đi vẩy rượu
chúc phúc nơi bếp lửa, cầu thang, kho lúa, dàn chiêng...
Nghi lễ tạ ơn thần linh kết thúc cũng là
lúc tiệc vui bắt đầu. Nữ chủ nhân trong gia đình sẽ được thầy cúng mời uống rượu
cần đầu tiên, tiếp đó mới đến những người trong họ rồi người trong buôn. Mọi
người ăn uống vui chơi, múa hát tự nhiên, thoải mái thâu đêm cho đến khi nào
không muốn nữa mới về.
Chị H’Thủy (buôn Súp, huyện Cư Mgar, tỉnh
Đăk Lăk) tham gia lễ hội này bộc bạch: “Lễ hội này rất quan trọng đối với đồng
bào Ê Đê chúng tôi. Những người dự lễ sẽ được mời nối tay trên cần rượu, nghe
chiêng, nghe hát Aday (một loại dân ca trữ tình). Trước khi ra về, mỗi người
khách còn được chủ nhà biếu một gói thức ăn nhỏ, như sự chia đều may mắn cho mỗi
gia đình”.
Cả buôn làng cùng nghe các già làng kể các câu
chuyện sử thi về dân tộc mình.
Khi đồng hồ điểm 0 giờ thì các già làng
đáng kính trong buôn (thường là người từng trải và tài giỏi) sẽ được mời để kể
Khan (khúc tráng ca truyền thống của người Ê Đê). Huyền thoại về những chiến
công của các dũng sĩ Đăm San, Đăm Di luôn là niềm hứng khởi và tự hào lôi cuốn
sự chăm chú của người dân nơi đây. Cứ thế, ngày hội thỏa thuê trong rượu cần chảy
tràn theo tiếng cồng chiêng và những câu hát, điệu múa nhịp nhàng thâu đêm suốt
sáng.
Già làng Y Ban Mlô (buôn Trấp, huyện Cư
Mgar, tỉnh Đắc Lắc) cho biết, quy mô của lễ hội đầu xuân này được tổ chức to
hay nhỏ, thời gian dài hay ngắn là tùy thuộc vào năng suất vụ mùa vừa qua của mỗi
gia đình. Lễ hội chia làm hai phần: Phần một (mồng Một đến mồng Năm tháng
Giêng) là "Lễ cúng Yàng"; Phần 2 là "Lễ ăn cơm mới".
Mùa lễ hội đầu xuân không những chỉ là dịp
để người Ê Đê tận hưởng thành quả sau một năm lao động vất vả mà còn là dịp để
người dân tạ ơn Thần Lúa, Thần Rẫy (các vị thần được coi trọng của dân tộc Ê
Đê) đã ban cho mùa màng bội thu. Đến đây, ai cũng có thể vào dự lễ ăn cơm mới.
Ai có hảo tâm, tùy hoàn cảnh thì tham gia đóng góp, dù ít hay nhiều, gia chủ
cũng trân trọng đón nhận. Điều này làm nên tinh thần cộng đồng gắn bó keo sơn
giữa cộng đồng các dân tộc thiểu số ở Đắc Lắc nói riêng và Tây Nguyên nói
chung.
Để tổ chức lễ mời các Yàng về ăn cơm mới,
trưởng buôn hoặc những người già nhất trong làng sẽ phải đứng ra làm chủ trì lễ
hội. Theo phân công, những người đàn ông trụ cột trong nhà sẽ lo việc chuẩn bị
rượu thịt, mổ bò, mổ heo… Phụ nữ thì lo việc nấu nướng, con cháu thì chặt củi,
giã gạo, đi hái lá rừng, còn người già thì lo chuẩn bị áo, váy, khố đẹp nhất
trong buôn để dùng cho ngày lễ.
Lễ hội "Mời Yàng về ăn cơm mới" sẽ kéo
dài đến hết tháng 3 Âm lịch
Anh
Y Thái Êban (buôn Trấp, huyện Cư
Mgar, tỉnh Đăk Lăk) tâm sự: “Đây cũng là dịp để nam nữ thanh niên khoe tài hát
đối đáp, làm quen với nhau… Cuộc vui cứ thế kéo dài. Từ nhà này sang nhà khác.
Từ buôn nọ đến buôn kia. Cho mãi tận tháng 3, tháng 4 lúc cúng Yàng chuẩn bị
cho việc dọn rẫy mùa sau mới chấm dứt". Cũng chính vì lý do này mà mùa lễ
của người Ê Đê còn được gọi là “mùa ăn năm uống tháng”
Nhìn nhận lễ hội đầu xuân này một nét văn
hóa đặc trưng của người dân tộc Ê Đê, ông Trần Văn Tuấn, Cán bộ Văn hóa buôn Trấp,
huyện Cư Mgar còn cho biết thêm: “Lễ mừng cơm mới thực ra không có ngày tháng
quy định chính thức. Gia đình nào thu hoạch mùa màng xong sớm, cúng trước, nhà
nào thu hoạch xong sau, cúng sau. Thường thì khi chọn được ngày tốt, đẹp trời,
thì gia đình gia chủ sẽ thông báo với bà con thân thuộc và bạn bè buôn gần,
buôn xa”.
Sầm Minh Phong (sưu
tầm)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét