Dân tộc Pà Thẻn (Gia Hưng)

Thiếu nữ Pà Thẻn

Tên tự gọi: Pà Thẻn

Tên gọi khác: Mèo Lài, Mèo Hoa, Mèo Ðỏ

Dân số: 3.700 người (Tổng cục Thống kê năm 2009).

Ngôn ngữ và chữ viết: Thuộc ngữ hệ Hmông - Dao. Người dân tộc Pà Thẻn còn lưu giữ một vài cuốn sách cổ bằng những kí hiệu - chữ tượng hình.

Nguồn gốc Lịch sử: Theo truyền thuyết, người dân tộc Pà Thẻn ở vùng Than Lô (Trung Quốc) đến Việt Nam cách đây khoảng 200 năm với câu chuyện vượt biển cùng người Dao.

Địa bàn cư trú: Sống tập trung tại một số xã của tỉnh Hà Giang và tỉnh Tuyên Quang.

Đặc điểm kinh tế: Người dân tộc Pà Thẻn sống chủ yếu bằng nương rẫy. Phương thức canh tác là phát đốt rồi chọc lỗ, tra hạt. Nghề dệt của họ có từ lâu đời, sản phẩm dệt được nhiều dân tộc xung quanh ưa thích. Ðàn ông thường đan lát, làm mộc.

Phong tục tập quán:

Ăn: Người dân tộc Pà Thẻn chủ yếu ăn cơm tẻ, ngày hai bữa chính, thích các món ăn luộc hay xào.

Ở: Người dân tộc Pà Thẻn ở nhà sàn, nhà nền đất hay nửa sàn nửa nền đất. Hiện nay nhiều nơi đồng bào đã dựng nhà cột kê khang trang, vững chãi.

Phương tiện vận chuyển: Gánh là cách vận chuyển chính của người dân tộc Pà Thẻn.

Hôn nhân: Gia đình một vợ một chồng bền vững. Việc lấy nhau giữa những người cùng họ bị nghiêm cấm ngặt. Rất hiếm các trường hợp người chồng lấy vợ hai, vợ chồng ít khi ly dị. Việc ngoại tình bị xã hội lên án. Từ khi dạm hỏi cho đến lễ cưới phải qua nhiều nghi lễ. Có hai hình thức ở rể là ở rể tạm thời (tối đa 12 năm) và ở rể đời - sang ở hẳn bên nhà vợ, con mang họ mẹ.

Tang ma: Khi có người chết thì người nhà bắn ba phát súng báo hiệu, sau đó tiến hành khâm liệm. Lễ vật dùng cho đám ma do con đã có chồng đưa đến phúng viếng. Quan tài làm bằng thân cây khoét rỗng. Trong quan tài có đổ gạo rang, phủ giấy bản rồi mới đóng chốt hạ huyệt.

Tín ngưỡng: Người dân tộc Pà Thẻn thờ cúng tổ tiên và có tín ngưỡng đa thần.

Trang phục: Nam giới mặc áo cánh, quần lá tọa màu chàm, quấn khăn dài. Cái độc đáo của trang phục dân tộc Pà thẻn là ở trang phục nữ, được biểu hiện ở lối tạo dáng áo dài, cách dùng màu và lối mặc, tạo nên một phong cách riêng. Phụ nữ Pà thẻn đội khăn màu chàm quấn thành nhiều vòng trên đầu. Áo có hai loại cơ bản là áo ngắn và áo dài. Áo ngắn xẻ ngực, cổ thấp, màu chàm, cổ làm liền với hai vạt trước.

Đời sống văn hóa: Ðời sống văn nghệ của người Pà Thẻn phong phú như ca hát, thổi sáo các điệu nhảy múa, các loại nhạc cụ (khèn bè, đàn tầy nhậy, sáo trúc...) và các trò chơi dân gian.

Gia Hưng (sưu tầm)