Lễ cầu mưa của đồng bào Jrai (Đỗ Bắc)

Trong các nghi lễ của người Jrai, lễ hội cầu mưa là một trong những lễ hội quan trọng, là sự kiện mang ý nghĩa tâm linh, cầu mong thần linh cho mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu, cuộc sống ấm no hạnh phúc. Hàng năm, cứ vào mùa trồng tỉa (khoảng tháng 4 dương lịch) người Jrai lại tiến hành lễ cầu mưa. Đây là một trong những nghi lễ nông nghiệp đặc trưng, tiêu biểu trong đời sống kinh tế cũng như văn hóa tinh thần của đồng bào Jrai, được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.

Người Jrai trong khu vực ảnh hưởng của các Pơtao Apui (Vua Lửa) tin rằng nhờ “chiếc gươm thần” làm vật trung gian, Pơtao Apui là người duy nhất có thể liên hệ với thần linh để gọi mưa về tưới mát ruộng rẫy. Để chuẩn bị cho lễ hội cầu mưa, dân làng phải chuẩn bị đầy đủ các lễ vật như một ghè rượu, nến (nến se bằng sáp ong), gạo, muối và thịt được bày trang trọng trên một phên tre. Vào lễ, Tlăo đing (người cắm cần rượu phụ tá quan trọng nhất của Pơtao) ngồi hướng về phía lễ vật, cắm chiếc cần rượu cúng của Pơtao Apui vào ghè rượu, đầu cần xoay về phía người cắm. Khi việc chuẩn bị xong xuôi, Tlăo đing  xoay đầu cần về phía đối diện, cuối lạy ba lần rồi ra thắp nến. Pơtao Apui ngồi vào thế chỗ Tlăo đing, lạy ba lạy chào thần linh rồi dùng tay phải tự múc nước bằng chiếc chén đồng rồi rót vào ghè rượu. Trong khi tay phải rót nước, tay trái Pơtao luôn cầm lấy cổ tay phải – thể hiện lòng tôn kính của người cúng với thần linh. Vừa khấn, ông ta vừa lấy gạo trong tô vãi ra chiếu để mời Thần Núi, Thần Sông, Thần Gỗ, Thần Đá,… cùng về dự lễ. Rồi vẫn tay trái nắm cổ tay phải Pơtao ném ba lần ra phía trước. Mỗi lần ném thịt là một lần Pơtao đọc một điều cầu xin. Tiếp theo, Pơtao Apui hút rượu trong ghè, rót vào lòng bàn tay, trong tay có sẵn một miếng thịt gà, một miếng gan gà, một miếng sáp ong và một ít gạo.ư

Phía dưới bàn tay của Pơtao Apui là tô gạo được hứng sẵn. Số gạo này sau khi cúng xong sẽ được Pơtao cấp vào nơi kín đáo để sau này sử dụng như một thứ vũ khí đặt biệt. Sau đó, Pơtao Apui rót rượu thịt vào một cái tô đồng, đem đến đổ vào mộ của các Pơtao đã chết, nói nguyên nhân thực hiện lễ cầu xin các Pơtao đã chết phù hộ cho những lời cầu khấn thành hiện thực, trời sẽ đem mưa đến. Pơtao Apui quay lại ghè uống rượu, chiêng trống nổi lên, Ttăo đing từ từ đứng dậy làm động tác soang (múa) như đại bàng cất cánh để đưa những lời khấn đến tai thần linh. Cuối cùng Pơtao lấy nước vẩy ra xung quanh và kết thúc buổi lễ. Trong một tháng, Pơtao Apui chỉ được thực hiện lễ cầu mưa tối đa là ba lần. Người Jrai cũng tin rằng những lời khấn của Pơtao Apui chỉ linh nghiệm khi đó là ý nguyện chung của tất cả mọi thành viên trong cộng đồng.

Kênh chính công trình đập thủy lợi Ayun Hạ

Ngày nay lễ hội cầu mưa không còn được phổ biến như trước, các Pơtao Apui không còn, việc cúng lễ được người cắm cần rượu phụ tá quan trọng nhất của Pơtao thực hiện. Đồng bào ta đa số theo dõi dự báo thời tiết để chủ động cho việc sản xuất. Người Jrai trong khu vực ảnh hưởng của các Pơtao Apui  nay đã có công trình thủy lợi Ayun Hạ cung cấp nước tưới, người dân canh tác 2 vụ mà không phải lệ thuộc nhiều vào thiên nhiên. Trong bối cảnh sự giao thoa giữa các nền văn hóa ngày càng mạnh mẽ, việc lưu giữ và phát huy những phong tục, tập quán, nét văn hoá độc đáo của người Jrai ở Gia Lai là hết sức cần thiết.

 Đỗ Bắc (sưu tầm)