"Bảo tàng thu nhỏ" của dân tộc Chu Ru (Hoàng Hồng Hải)

(Mỗi nền văn hóa đều có một nét đẹp, một sức hút riêng biệt. Văn hóa của cộng đồng người dân tộc Chu Ru cũng không ngoại lệ. Những nét đẹp, nét độc đáo ấy không chỉ khiến cho nhiều nhà nghiên cứu, nhiều hậu duệ của người Chu Ru mà đến những người không mang trong mình dòng máu Chu Ru cũng mong muốn được góp sức mình vào việc lưu giữ những giá trị văn hóa vô giá. Đó là câu chuyện về nhóm sưu tầm cổ vật tại xã Ka Đơn, huyện Đơn Dương. Bằng tình yêu của mình, họ đã và đang bảo tồn những “báu vật” của cộng đồng người Chu Ru trên mảnh đất cao nguyên Lâm Đồng.

Được dành một vị trí trang trọng trong khuôn viên của nhà thờ gỗ Ka Đơn tại xã Ka Đơn, huyện Đơn Dương, phòng trưng bày cổ vật của người Chu Ru được hình thành từ năm 1998 do linh mục Nguyễn Đức Ngọc – quản xứ Ka Đơn khởi xướng. Với diện tích hơn 50 m2, phòng trưng bày như một bảo tàng thu nhỏ, tập hợp những đồ dùng của đồng bào dân tộc Chu Ru cách đây hàng trăm năm. Trong bảo tàng ấy, cùng với những văn bản giới thiệu đầy đủ về lịch sử và văn hóa Chu Ru thì những hiện vật có giá trị như cồng, chiêng, gùi, những chóe rượu cần, trang phục truyền thống hay cây nêu, đàn đá, kèn môi, kèn bầu…như tái hiện lại cuộc sống của cộng đồng người Chu Ru xưa. Mỗi góc nhỏ trong phòng trưng bày là một câu chuyện về văn hóa và về đời sống sinh hoạt hằng ngày của người Chu Ru.

Đồng hành cùng với linh mục Nguyễn Đức Ngọc trên con đường đi tìm những cổ vật của người Chu Ru còn có 12 thành viên trong nhóm sưu tầm. Trong số các thành viên, dù là người Kinh hay người Chu Ru thì điểm chung lớn nhất giữa họ chính là tình yêu với những giá trị văn hóa truyền thống. Không chỉ dày công tìm kiếm những cổ vật, mỗi thành viên trong nhóm sưu tầm còn là một dịch giả trong nhóm dịch thuật do linh mục Nguyễn Đức Ngọc thành lập. Với quan niệm “ngôn ngữ là thành trì văn hóa đầu tiên và cũng là thành trì cuối cùng của mỗi dân tộc”, trong suốt 16 năm qua, nhóm dịch thuật đã cùng nhau chuyển ngữ rất nhiều câu chuyện dân gian, ca dao, tục ngữ và cả những bài dân ca sang tiếng Chu Ru. Trong nhóm, có thành viên tuổi đã quá thất tuần nhưng hằng ngày vẫn miệt mài với từng con chữ với mong muốn bảo vệ vững chắc thành trì văn hóa của người Chu Ru.

Nhà thờ Ka Đơn còn là nơi nhận nuôi hơn 20 em nhỏ người Chu Ru. Để các em không quên đi tiếng nói của dân tộc mình, bên cạnh việc sử dụng tiếng Kinh, các thành viên trong nhóm dịch thuật thường trò chuyện với các em bằng tiếng Chu Ru. Những câu chuyện, bài hát sau khi được dịch xong cũng được truyền dạy cho những hậu duệ này của người Chu Ru. Bảo tàng thu nhỏ của người Chu Ru tại nhà thờ Ka Đơn, xã Ka Đơn huyện Đơn Dương là thành quả của hành trình kéo dài suốt 16 năm của nhóm sưu tầm. Thế nhưng hành trình này vẫn chưa kết thúc vì việc bảo vệ một nền văn hóa khỏi nguy cơ mai một đều được các thành viên trong nhóm sưu tầm và cả giới chuyên môn đánh giá đó là một chặng đường dài.

Phòng trưng bày những cổ vật của người Chu Ru tại nhà thờ gỗ Ka Đơn sẽ ngày một phong phú hơn, mục đích chính không phải để thu hút khách du lịch mà quan trọng hơn hết là để những người con mang trong mình dòng máu Chu Ru nhận ra được những nét đẹp, nét đặc sắc trong văn hóa của dân tộc họ. Để rồi mỗi hậu duệ của người Chu Ru tự hình thành ý thức bảo vệ những giá trị văn hóa mà họ đang có./

Hoàng Hồng Hải (sưu tầm).