Nghi thức cầu mưa người Thái, Sơn La (Văn Hóa Tây Bắc)

Cầu mưa là dịp trọng đại nhất trong năm của người Thái.

Đối với người Thái ở bản Nà Bó, Mộc Châu (Sơn La), lễ hội cầu mưa là dịp trọng đại nhất trong năm.

Truyền thuyết kể rằng, xưa kia ông trời làm hạn hán, quanh năm khô hạn, cây cỏ, vạn vật muôn thú đều chết hết.  Người dân không biết làm cách nào bèn bàn nhau lên trời xin nước. Nhưng vì sợ ông trời nổi giận nên trong bản có một bà Góa tình nguyện ra đi. Trước khi đi, bà đã ăn một bữa cơm với con và dặn dò mọi người trong bản. Cảm kích trước lòng của bà, dân bản đã quyên góp những lễ vật để bà mang theo như tấm lòng thành kính của người dân cầu xin ông trời rủ lòng thương mà ban nước xuống.

Theo quan niệm của người Thái, thầy cúng là người chịu trách nhiều cầu mưa, mong cho dân bản có được một năm bội thu. Trước ngày diễn ra Lễ cầu mưa, người Thái ở bản Nà Bó không kể lớn bé, già trẻ, trai gái làm vệ sinh sạch sẽ chỗ ở. Thông điệp của họ muốn gửi đến ông Then rằng, họ đã sống tốt và biết bảo vệ những gì ông trời ban tặng.

Từ đêm trước ngày diễn ra lễ hội, mọi người đã chuẩn bị chu đáo, quần áo sạch sẽ, nhà cửa gọn gàng và thể hiện thái độ nghiêm túc. Công việc chuẩn bị đồ cúng thường do phụ nữ đảm nhận. Đồ cúng không quá cầu kỳ mà là những đồ ăn thường ngày của bà con người Thái. Đó là măng đắng, chuối xanh, cơm lam, cá xông khói, bánh trưng, bánh ít, gạo nếp, gà luộc...

Công việc chuẩn bị đồ cúng thường do phụ nữ đảm nhận.

Trước đó một hôm, họ chuẩn bị cây nêu và các vật dụng cho buổi lễ. Những vật dụng này cũng rất gần gũi với người dân hoặc có liên quan đến việc truyền tải thông điệp từ người dân đến ông trời.

Buổi sáng trong ngày cúng lễ, những người phụ nữ Thái sẽ đi lấy nước và làm lễ tại mó nước đầu nguồn của bản. Tại đây, sẽ diễn ra 2 phần lễ, phần lấy nước và cúng thổ địa để xin nước.

Tiếp đó là một lễ khác cũng là cúng xin thần linh để xin nước mang về làm lễ cầu mưa được diễn ra tại một cái miếu. Bà con dựng một cái miếu nhỏ với đầy đủ lễ vật để bà chủ tế làm lễ. Những người tham gia cúng tế chính là phụ nữ. Mỗi lễ cúng diễn ra trong gần 1 tiếng đồng hồ, sao cho khi mọi nghi thức xong, cũng là lúc mặt trời cũng ló rạng.

Những người tham gia cúng tế chính là phụ nữ.

Cúng xong, người ta sẽ vứt một quả trứng vào mó nước nguồn như để hiến tặng các vị thần linh. Hoàn tất các nghi lễ cầu mưa, bà góa sẽ đến từng nhà, gọi tất cả phụ nữ trong nhà ra mó nước sinh hoạt hàng ngày của bản để lấy nước. Mỗi người lấy ít nhất 1 đến 2 ống nước và nước sẽ dùng để thực hiện các nghi thức trong buổi lễ cầu mưa.

Dân bản cùng đi lấy nước.

Trong khi đó, những người phụ nữ khác làm nhiệm vụ chuẩn bị đồ cúng tế và chờ đoàn rước nước về. Toàn bộ đồ cúng tế được bày quanh cây nêu trước sự chứng giám của ông trời. Người dân nhảy múa và làm lễ xung quanh. Chủ tế sẽ kêu than với ông Than về nỗi khổ của người dân khi thời tiết khô hạn, mùa màng thất thu. Thấu hiểu nỗi khổ của người dân, kết thúc lễ cúng, ông Then sẽ dùng lá cây và nước rời khỏi vị trí của mình và đi vẩy nước vào tất cả

người dân với ý nghĩa là sẽ ban mưa cho bà con.

Kết thúc phần lễ cầu mưa, để ăn mừng khi ông Then đã đồng ý cho mưa, tất cả bà con người Thái bắt đầu chơi hội. Họ múa xòe, chơi ném còn giao duyên, chơi Tó Má Lẹ và uống rượu… Mặc dù đã trải qua rất nhiều thời gian nhưng Lễ hội xin cầu mưa của người Thái ở bản Nà Bó 1 vẫn giữ được tất cả các nghi thức truyền thống mà không phải người Thái ở đâu cũng có thể làm được.