Tái hiện Tết Xíp Xí của người Thái

Nghi thức cúng tổ tiên trong ngày Tết Xíp Xí

Chiều ngày 20/11/2013, trong khuôn khổ các hoạt động Tuần lễ “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam”, cộng đồng dân tộc Thái tỉnh Sơn La đã tái hiện Tết Xíp Xí tại không gian nhà dân tộc Thái, Khu các làng dân tộc I, Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

Tết xíp xí của người Thái vùng Tây Bắc, một phong tục giống như lễ rằm tháng 7 âm lịch của người Kinh, thể hiện tình yêu quê hương, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc mình và nhớ công ơn người khai phá tạo mường, lập bản và ăn uống, vui chơi văn hóa văn nghệ. Theo quan niệm người Thái, người chết thì hồn bay về trời. Cuộc sống nơi trần gian của con người được tổ tiên, thần sông, thần núi che chở nên họ rất coi trọng thờ cúng. Tập tục sinh hoạt và yếu tố sản xuất là cơ sở hình thành nên quan niệm về Tết Xíp Xí ngày 14 tháng 7 âm lịch.

Đầu tiên là nhớ đến đất trời cho mưa thuận gió hòa, nhớ đến ông bà tổ tiên phù hộ độ trì, nghi thức truyền thống thờ cúng tổ tiên, nhớ công ơn người khai phá tạo mường, lập bản. Cúng "Nà Hoóng" (cúng trong nhà) và "cúng tế ná" (cúng ruộng). Ðồ vật cúng gồm: thịt, rượu, "khẩu cắm" (cơm nếp nhuộm màu), bánh chưng gù. Tết Xíp Xí thường không thể thiếu "nhớ tu pết" (thịt vịt), vịt gắn bó với đồng ruộng, sông suối, đời sống sản xuất của con người. Xíp Xí cúng thịt vịt là muốn con vịt ăn hết sâu bọ hại lúa, con vịt mang điều không may mắn, điềm xấu trôi theo dòng nước.

Thiếu nữ Thái chuẩn bị mâm cơm mời khách

Sau khi cúng, các thành viên trong gia đình sẽ cùng ngồi quây quần bên mâm cỗ. Con cháu chúc người già sống lâu trăm tuổi, người lớn cầu mong lớp trẻ yên vui, khỏe mạnh. Với người Thái trắng, “Xíp xí” cũng là dịp đồng bào thể hiện lòng mến khách của mình. Khách thân quen được mời từ trước đó mấy ngày. Khách lạ cũng như khách quen đến nhà đều được đón tiếp nồng hậu, chu đáo, được thưởng thức những món ăn đặc trưng chỉ có trong ngày Tết “Xíp xí” như: cá suối nướng, rêu đá, xôi tím...

Khách lạ cũng như khách quen đến nhà đều được đón tiếp nồng hậu

Ăn uống trong gia đình, người ta trò chuyện vui vẻ, hỏi thăm tế nhị, chúc tụng cởi mở. Vui chơi ca hát "khắp chúc muôn" (hát chúc mừng), "khắp khoắm son cún" (hát dạy làm người), "khắp long te" (hát bè trên sông), "khắp báo sao" (hát trao duyên), hát lúc ăn uống, lúc thăm nhau. Chủ nhà với cây đàn "tính tẩu" (đàn bầu người Thái) có thể giãi bày tình cảm, ngôn từ mộc mạc, âm thanh réo rắt, làm cho bữa tiệc không còn là say rượu mà say tình, say nghĩa.

Và cùng nhau chơi tó mắk lẹ

Tết Xíp Xí góp phần hình thành và củng cố sự gắn kết cộng đồng, thống nhất giữa các thành viên trong cộng đồng và gia đình, đồng thời, có vai trò trọng trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, thông qua Tết Xíp Xí các yếu tố về văn hóa truyền thống các dân tộc được bảo lưu và kế thừa giúp các thế hệ sau hiểu được về văn hóa truyền thống của dân tộc.

Ánh Ngọc