Thịt dê nướng – món ăn độc đáo của người Phù Lá, Lào Cai

Thịt dê nướng là món ăn độc đáo, thường được người Phù Lá (Lào Cai) chế biến làm trong những dịp về nhà mới hay lễ làm mo... Thịt dê là loại thực phẩm sẵn có của các gia đình người Phù Lá sinh sống trên mảnh đất Lào Cai, họ thường chế biến thịt dê thành những món ăn ngon để dâng mời các vị cao niên và các vị khách dùng tỏ lòng thành kính của mình. Món thịt dê nướng là một món ăn rất hấp dẫn, ngon và hợp với khẩu vị của mọi người, từ đó đã trở thành một thói quen, một tập tục trong các ngày về nhà mới hay trong lễ làm mo phải chế biến món ăn này. Họ cho rằng, nếu trong những ngày đó không có thịt dê nướng thì không thành, không phải là nhà có cỗ to.

Để chế biến món này, họ thường chọn nhờ những người tài giỏi, nhanh nhẹn. Tránh không cho nữ giới làm những món ăn này vì trong quan niệm của họ, những người phụ nữ thường có những ngày không được sạch sẽ. Nếu để họ chế biến làm những món ăn này có nghĩa là đã xúc phạm đến những vị cao niên và khách sẽ chê không ăn món ăn này.

Cách chế biến thịt dê nướng như sau: Thịt dê rửa sạch, thái thành từng miếng có kích cỡ dài 2cm, rộng 0,5cm. Khi thái xong thịt dê được cho vào một cái âu to để có thể trộn đảo dễ dàng. Củ địa liền, gừng, giềng đập nát; cùng với mẻ chua, hạt dổi, hạt xẻn tất cả cho vào một cái bát con, lấy đũa đảo đều cho các gia vị tan quyện đều với nhau, sau đó mới đổ vào âu thịt dê. Dùng tay hoặc đũa đảo đều và để ướp trong khoảng thời gian từ 5 - 10 phút cho các gia vị, gia giảm thẩm thấu đều hết vào các miếng thịt.

Khi thịt được ướp cho ngấm đều, lấy từng miếng thịt dê kẹp vào, mỗi kẹp khoảng 25 - 30 miếng thịt thì dùng lạt buộc đầu đó lại (người Phù Lá thường dùng lạt bằng cây sẹn). Thịt dê được nướng bằng kẹp tre hoặc vầu. Thường là dùng bằng những đoạn vầu, lấy một gióng chẻ mỗi kẹp bằng ngón tay, vót nhẵn sau đó chẻ đôi để lại một đầu thành những cái kẹp.

Đối với món ăn này thì việc dùng than củi để nướng sẽ cho miếng thịt ngon mắt và mùi vị rất hấp dẫn. Dùng những cây củi to đun bếp để lấy than, kê hai viên gạch hai bên cạnh bếp, khi đủ lượng than cần thiết thì gạt vào giữa hai viên gạch đó rồi đặt các kẹp thịt lên. Khi nướng dùng quạt lá hoặc quạt nan quạt nhẹ và đều tay để cho than đỏ hồng cho miếng thịt được chín dần, tránh quạt mạnh tay sẽ làm cho miếng thịt bị cháy và không chín bên trong.

Nướng như vậy đến khi miếng thịt hơi khô săn lại thì đảo lật mặt giáp than lửa của kẹp thịt lên phía trên cho các kẹp thịt được chín đều, khi các miếng thịt hơi khô săn sau đó dần hơi cháy xém cạnh, mùi thịt nướng bốc lên rất thơm là miếng thịt đã chín. Khoảng thời gian nướng chín các kẹp thịt dê từ 10 -15 phút.

Trong tập quán của người Phù Lá, trong khi nướng, người nướng không được đưa kẹp thịt lên ngửi vì trong quan niệm của họ cho rằng nếu ai đó đưa kẹp thịt dê nướng đó lên ngửi sẽ bị biến thành con ma cà rồng, trên mũi sẽ xuất hiện hai vòi tia của con ma. Bên cạnh đó, khi những người đàn ông ngồi nướng món ăn, những người con giá sẽ để ý, nếu trông thấy người con trai ngửi món nướng thì không bao giờ yêu và lấy người đó. Bởi vậy trong cộng đồng người Phù Lá khi nướng món ăn họ tránh không bao giờ đưa lên ngửi.

Đi kèm với món thịt dê là bát nước chấm cũng rất đặc biệt. Cách chế biến nước chấm món thịt dê nướng như sau: Khi mổ dê, óc dê được gói vào lá chuối cho vào cùng với món thịt luộc, đến khi chín lấy một thìa óc dê chín cho vào cái bát con, thêm một chút nước đun sôi để nguội vào và cho ớt tươi nghiền nát, 1/2 thìa muối trắng, 1/2 thìa bột hạt xẻn, một chút mì chính, dùng thìa dầm đều sẽ cho một loại nước chấm ngon và đặc trưng của món thịt dê nướng.

Khi thưởng thức món ăn, chấm thịt dê nướng với loại nước chấm được pha chế từ óc dê khiến cho người ăn ngon miệng hơn.

Bằng thực phẩm là thịt dê người Phù Lá còn có thể chế biến thành nhiều món ăn hợp với khẩu vị của vùng dân tộc mình như món thịt dê luộc, thịt dê tái, lòng dê xào măng chua, xương dê nấu khoai sọ...