Nghệ thuật trang trí hoa văn trên trang phục phụ nữ dân tộc La Chí ở Lào Cai

Phụ nữ La Chí. Ảnh: minh họa.

(Cinet – DTV)- Trang phục của phụ nữ dân tộc La Chí được coi là sản phẩm văn hóa, là kết quả của quá trình lao động cần cù, sáng tạo của cộng đồng, trong đó biểu hiện tập trung nhất là nghệ thuật trang trí.Ở Lào Cai, người La Chí sống tập trung ở các huyện Bắc Hà, huyện Si Ma Cai và ở rải rác tại thành phố Lào Cai và các huyện khác. Đến các bản của người La Chí ở đây thường gặp hình ảnh phụ nữ đang miệt mài thêu thùa bên vệ đường, hay bên khung cửa để tạo nên những mẫu hoa văn đẹp, thể hiện sự sáng tạo, tinh tế trên từng đường kim mũi chỉ của mình.
Trang phục của nữ được thiết kế theo kiểu áo dài bốn thân. Phần thân áo được cắt dài quá gót chân tạo hình khối mềm mại. Hai vạt áo trước được xẻ hai bên hông kéo dài đến gần phần eo. Khi mặc áo dài người La Chí thường vấn hai tà áo sau cuốn quanh vòng eo. Còn hai tà áo trước được gấp lại từ 10 – 30 cm (tùy thuộc vào chiều cao của người mặc), sau đó dùng thắt lưng buộc cố định lại tạo thành một dải trang trí phía trước.

Phụ nữ La Chí thường mặc loại váy cộc, được may theo kiểu váy ống, không có cạp. Phần trên của váy được triết gọn nhỏ, còn phần chân váy hơi loe ra. Khi mặc họ dùng dây lưng buộc cố định cạp váy với phần eo. Với cách tạo dáng trên, bộ trang phục của nữ giới được cắt thụng tạo sự thoải mái cho người mặc, đồng thời nó tôn thêm sự khỏe khắn của người phụ nữ. Trang phục của họ không phải là kiểu áo triết eo để làm lộ ra những đường cong trên cơ thể mà nét nổi bật là những đường nét tạo hình trong kỹ thuật mặc trang phục của các chị em. Từ cách vấn thắt lưng, vấn tà áo, vấn khăn, và các đồ trang sức tạo nên sự độc đáo trong cách ăn mặc của mình.

Trên trang phục của phụ nữ người La Chí họ không trang trí nhiều hoa tiết hoa văn như người Mông, Dao mà chỉ được trang trí một số mảng hoa văn đơn giản gồm các mẫu hoa văn hình học, hoa văn hình hoa bông cùng với các đường viền, điểm chấm để trang trí cho trang phục. Cổ áo là vị trí được các chị em trang trí nhiều họa tiết hoa văn nhất, tiếp đó là giải yếm bên trong. Áo nữ được cắt theo cổ áo hình trái tim rộng, lá cổ to và kéo dài theo hai bên vạt áo cho tới tầm ngang ngực. Áo được may theo kiểu áo không có khuy cài nên khi mặc họ ghép hai tà áo trước khít lại với nhau rồi dùng dây lưng buộc triết eo. Lá cổ áo có chiều rộng từ 6 – 10 cm được khâu đính dọc theo viền cổ xuống tới trước ngực. Phần cuối của hai lá cổ được cắt đều nhau. Trên cổ áo họ thêu các mảng hoa văn chủ đạo gồm hoa văn hình chấm tạo thành các đường viền, hoa văn hình tam giác, hình lục giác.

Hoa văn trang phí trên trang phục của người La Chí

So với khối hoa văn hình học thì mảnh hoa văn hình hoa lá rất khiêm tốn. Trên chiếc yếm chỉ có một mẫu hoa văn hình hoa lá duy nhất là hoa văn hình hoa bông bốn cánh. Đây là loại hoa đặc trưng của vùng cao luôn gắn liền với người phụ nữ La Chí từ bao đời được chị em thể hiện trên chiếc yếm của mình. Thể hiện sự cần cù, chịu khó và sáng tạo của người phụ nữ. Các hoa văn hình hoa được thêu trong các hình vuông nằm đối xứng nhau tạo thành một tam giác làm điểm nhấn. Hoa bông được thêu bằng các sợi chỉ màu trắng và màu hồng với đường nét mảnh mai, khoe sắc. Bên cạnh các mẫu hoa văn hình học, hoa văn hình hoa lá thì các đường viền xung quanh luôn là điểm nhấn tạo nên sự nổi bật của các mẫu hoa văn chính.

Để tạo các mẫu hoa văn trang trí và các đường viền bao bọc các mẫu hoa, người La Chí sử dụng sáu đường viền dài và hai đoạn viền ngắn. Các đường viền được thêu thùa rất cầu kỳ với nhiều mẫu hoa văn khác nhau. Trong đó chủ yếu là các mẫu hoa văn dùng kỹ thuật móc, xuyên, tạo thành các hình móc xích chạy dọc theo các đường viền. Ngoài ra, họ còn thêu điểm chấm là các đường viền nhỏ. Màu của các đường viền cũng rất đa dạng gồm có màu đỏ, xanh da trời, màu trắng và màu tím. Sự phối màu trong quá trình thêu hoàn toàn dựa vào sở thích của từng người. Đối với những cô gái trẻ họ thường thêu các gam màu sáng như màu đỏ, xanh da trời, màu tím, màu hồng. Còn những người cao tuổi họ thường dùng những gam màu nhạt hơn.

Ngoài các mẫu hoa văn thêu chỉ, phụ nữ La Chí còn rất giỏi trong các mẫu hoa văn ghép vải trang trí trên mũ và địu cho trẻ nhỏ, trong đó các mẫu thêu trên địu là nổi bật nhất. Các mẫu hoa văn trang trí trên địu của người La Chí có sự kết hợp hài hòa giữa các mẫu hoa văn ghép vải và hoa văn thêu chỉ. Trong đó, các mẫu hoa văn ghép vải chủ yếu là các đường viền, hoa văn hình tam giác cân với các màu sắc chủ đạo là màu đỏ và màu tím, đây cũng là hai màu mà người La Chí ưa thích, tượng trưng cho sự may mắn, hạnh phúc. Còn các mẫu hoa văn thêu chỉ chủ yếu là hoa văn hình đối xứng, chấm nhỏ và các đường viền lượn sóng được thêu thành các dải hình chữ nhật.

Đối với phụ nữ La Chí, thêu thùa, may vá là một trong những tiêu chí quan trọng để mọi người đánh giá về phẩm chất, đạo đức, tài năng, sự khéo léo, chăm chỉ của người phụ nữ. Những phụ nữ chăm chỉ, biết thiêu thùa, may vá giỏi sẽ được nhiều chàng trai để ý đến. Bởi vậy, ngay từ khi còn nhỏ, người con gái đã được người mẹ chỉ bảo tỉ mỉ từng đường kim, mũi chỉ để sau này đến tuổi trưởng thành người con gái có thể tự trồng bông, dệt vải, thêu thùa, may vá làm lên những bộ trang phục cho riêng mình và biếu bố mẹ chồng. Cho nên, phụ nữ La Chí rất giỏi trong việc thêu thùa, may vá để tạo nên những mẫu hoa văn độc đáo.

Đến nay, nghệ thuật trang trí trên trang phục của người La Chí vẫn còn được bảo lưu góp phần bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa các dân tộc Lào Cai thật đáng trân trọng.