Dân
tộc Thái có trên 1 triệu người sinh sống tập trung chủ yếu tại các tỉnh Lai
Châu, Điện Biên, Sơn La, Hòa Bình, Yên Bái, Nghệ An, Thanh Hóa và sinh sống rải rác ở một
số tỉnh Miền núiphía Bắc và Tây
Nguyên do di cư
Dân tộc Thái còn có những tên gọi khác là Táy và có các
nhóm Táy Đăm, Táy Khao,Táy Mười, Táy Thanh, Hàng Tổng, Pu Thay, Thổ Đà Bắc. Tiếng
Thái thuộc hệ ngôn ngữ Tày-Thái.
Các dòng họ chủ yếu của người Thái là: Hà, Phạm, Lang,
Lò, Vi, Đinh .. Người Thái ở Thanh Hóa có 2 nhánh là: Thái Trắng (Táy Dọ) và
Thái Đen (Táy Đăm).
Người Thái Trắng sống tập trung ở hai huyện Thường Xuân, Như Xuân và một
số bản giáp huyện Triệu Sơn. Người Thái Đen chiếm đa số, sống tập trung ở các
huyện Quan Hóa, Quan Sơn, Bá Thước, Lang
Chánh .
Lịch sử và Văn hóa đặc trưng của người Thái
Trải qua các cuộc thiên di trong lịch sử, dân tộc Thái có
mặt ở Việt Nam từ hàng trăm năm trước, họ có nhiều Kinh nghiệm đắp phai, đào mương, dựng cọn, bắc
máng lấy nước làm ruộng nên trong dân gian thường truyền câu ca “Xá ăn theo lửa,
Thái ăn theo nước”. Canh tác lúa nước là hoạt động sản xuất chính của người
Thái, lúa gạo là nguồn lương thực chính, đặc biệt là lúa nếp. Tuy nhiênngười
Thái cũng làm nương để trồng lúa, ngô, lạc, vừng… và nhiều thứ cây trồng khác.
Trong từng Gia đìnhcòn chăn nuôi gia
súc, gia cầm, đan lát, trồng bông, nuôitằm để dệt vải, một số nơi còn làm đồ gốm…
Sản phẩmNổi tiếng của người Thái là vải thổ cẩm với những nét hoa văn độc đáo sắc màu
rực rỡ, bền đẹp.
Một cô gái Thái đẹp bên bờ ao tại Sơn La
Trong trang phục truyền thống, nam giới mặc quần áo thổ cẩm màu chàm xanh hoặc chàm đen, nhưng vài
chục năm gần đây nam giới đã chuyển sang mặc âu phục là chủ yếu. Phụ nữ Thái hiện
nay vẫn gắn bó với trang phục truyền thống: áo cỏn màu trắng, xanh hoặc đen bó
sát thân với hàng khuy bạc trắng, váy dài đen quấn suông hoặc được thêu viền
hoa văn ở gấu. Cùng với váy,áo phụ nữ Thái Đen còn có chiếc khăn Piêu thêu hoa
văn bằng nhiều loại chỉ màu rất sặc sỡ và đẹp. Đồ trang sức của phụ nữ chủ yếu
là vòng bạc, xuyến bạc đeo ở cổ và tay; hoa tai bằng bạc hoặc vàng.
Bản mường Thái thường định cư gần nguồn nước, mỗi bản có
từ vài chục đến hơn trăm nóc nhà kề bên nhau, người Thái ở nhà sàn, kết cấu bằng
gỗ, với những hàng cột gỗ vuông hoặc tròn được kê đá, sàn cao, lợp lá cọ hoặc
ngói. Mỗi nhà tùy theo gia cảnh mà dựng 3 gian hoặc 5 gian. Người Thái Đen làm
nhà thường tạo mái hình mai rùa, trang trí trên hai đầu nóc nhà bằng khau cút
theo phong tục xưa truyền lại. Trong hôn nhân gia đình, hiện vẫn còn duy trì tục
ở rể, vài năm sau,khi đôi vợ chồng có con mới về nhà chồng sinh sống rồi sau đó
tách hộ ra ở riêng.
Xào tay đằm xương bók bàn đón
Ai mặc nọng mặc cá bók bàn ai nơ
Dịch:
Em gái Thái như hoa ban trắng
Anh yêu em xin yêu cả hoa ban nhé anh...
Kiêng kỵ từng dòng họ khác biệt
Người Thái có quan niệm đa thần và giữ tục cúng tổ tiên.
Do đời sống gắn liền với sản xuất nông nghiệp nên có tục lấy nước đêm Giao Thừa,
lễ hội đón tiếng sấm năm mới và một số lễ hội cầu mùa khác. Đối với người chết,
họquan niệm là tiếp tục “sống” ở thế giới bên kia vì vậy đám ma là lễ tiễn người
chết về với “mường trời”. Người Thái có nhiều họ, mỗi họ có những quy định
kiêng kỵ khác nhau, chẳng hạn: họ Lò kiêng không ăn thịt chim Táng Lò, họ Quàng
kiêng con hổ…
Về văn học nghệ thuật, do người Thái có chữ viết riêng
nên kho tàng văn học dân gian như truyền thuyết, ca dao, truyện thơ, văn học,
dân ca… và một số luật lệ còn được lưu giữ và truyền lại khá nguyên vẹn qua các
bản ghi chép trên giấy bản hoặc trên lá cây. Một số tác phẩm truyện thơ nổi tiếng
như “Xống chụ xon xao”, “Khun Lú, Nàng ửa”… Đồng bào Thái rất thích ca hát, đặc
biệt là khắp. Khắp là lối ngâm thơ hoặc hát theo lời thơ, có thể đệm đàn và
múa. Nhiều điệu múa như múa xòe, múa sạp, múa quạt rất độc đáo đã được trình diễn
trên sân khấu trong và ngoài nước, hấp dẫn đông đảo khán giả. Vào dịp lễ hội, hạn
khuống và ném còn là hai trò chơi mang nét đặc trưng văn hóa nổi tiếng của người
Thái.
Văn hóa ẩm thực độc đáo người Thái - thanhhoa24h
Một trong những đặc trưng nổi bật của dân tộc Thái là văn
hóa ẩm thực.
Dân tộc Thái ưa cái hương vị đậm đà, giàu chất dinh dưỡng
của món nướng. Món thịt trâu hoặc bò, cá, gà nướng được người Thái tẩm, ướp gia
vị rất cầu kỳ. Gia vị để ướp là tiêu rừng hay còn gọi là “mắc khén”, ớt, tỏi,gừng,
muối... Trước khi đem ướp với thịt, các gia vị cũng được nướng lên cho chín, tỏa
mùi thơm.
Trong mâm cơm của người Thái có nhiều món ăn, mỗi món đều
có hương vị đặc trưng. Các loại thịt gia súc, gia cầm, hay thủy sản đều có thể
nướng. Thịt thái miếng, ướp gia vị, dùng xiên hoặc kẹp tretươi đặt lên than hồng;
hoặc thịt băm nhỏ, bóp nhuyễn với trứng, gói lá chuối, lá dong, kẹp lại, nướng
trên than đỏ hoặc vùi tro nóng; khi chín, thịt rất thơm, ăn không ngán.
Món cá nướng hấp dẫn bởi hương thơm của cá, vị cay của ớt.
Món “pỉnh tộp” cũng là cá nướng, nhưng thường dùng cá to như chép, trôi, trắm...
mổ lưng, để ráo nước, xoa một lớp muối rang nổ; tẩm ớt tươi nướng, nghiền nát,
mắc khén, để cá ngấm gia vị, cứng thịt lại rồi đặt lên than hồng.
Cá chín có vị thơm hấp dẫn, dùng để uống rượu rất độc
đáo. Sản phẩm cá được người Thái chế biến ra nhiều món ăn khác nhau, đặc trưng
và ngon: cá hấp trong chõ gỗ, người Thái gọi là cá mọ; món “pa giảng” là cá hun
khói.
Do đặc thù vùng cao, người Thái thường để dành cá sấy
trong bếp. Khi có khách, nhà xa chợ, chưa làm kịp món ăn thì bỏ cá ra nướng lại
cho thơm, rót rượu mời khách nhâm nhi. Và ở bếp, người nhà tiếp tục chế biến
món ăn, tiếp từng món lên đãi khách. Đây là cách giữ chân khách, thể hiện sự hiếu
khách của đồng bào vùng cao. Bên cạnh các món nướng, người Thái còn có tài chế
biến gia vị để ăn với các món luộc, món hấp, hương vị thơm ngon.
Xôi nếp là món ăn truyền thống của dân tộc Thái. Người
Thái có phương pháp đồ xôi cách thủy bằng chõ gỗ rất kỹ thuật. Xôi chín bằng
hơi, mềm, dẻo nhưng không dính tay. Xôi được đựng vào ép khẩu hoặc giỏ cơm đậy
kín, ủ ấm, giữ cho cơm dẻo lâu. Cơm lam là đặc sản của dân tộc Thái thường được
sử dụng vào dịp lễ, tết hay đãi khách.
Với các chuyến du lịch, du khách có thể mang theo ép khẩu
xôi, vài khúc cơm lam để ăn dọc đường hoặc khi nghỉ ngơi tại các điểm tham quan
sẽ rất tiện lợi. Mùa nào thức nấy, người Thái đãi khách bằng sản vật, như: măng
đắng, măng ngọt, rau cải ngồng, rau dớn... chấm với gia vị chéo, đậm đà vị cay
của ớt, riềng, mặn của muối rang, hương thơm của rau làm biết bao du khách phải
ngẩn ngơ khi đã một lần nếm thử
Qua bài viết này, hẳn chẳng ai còn chút tò mò nào về đời
sống, văn hóa củaNgười dân tộc Thái nữa phải không. Qua đó, chúng ta
tìm hiểu và càng cảm thấy Yêu thương hơn những đồng bào đầy tự hào của dân
tộc mình. Chính bản thân tôi cũng đang bị mê hoặc bởi vẻ đẹp tuyệt vời từ sắc
thái cũng nhưCon người nơi đây. Mọi người thử tìm hiểu thêm
nhé !!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét