Lễ hội đầu năm của dân tộc Chăm ở Ninh Thuận (Huỳnh Tâm)

Lễ hội đầu năm của người Chăm ở Ninh Thuận.

Rija nâgar là một tín ngưỡng dân gian có từ lâu đời của người Chăm ở Ninh Thuận. Đây là một lễ cầu xin sự bình an, cho mưa thuận gió hòa khi bắt đầu một năm mới, đồng thời cũng là dịp tẩy uế những gì không may mắn của năm cũ.

Người Chăm có chùm lễ hội đầu năm rất quan trọng nhưng vẫn không được coi là Tết năm mới mà gọi là lễ Rija. Trong hệ thống lễ Rija, có lễ Rija Nâgar (Rija xứ sở) được gọi là lễ hội đầu năm của cộng đồng làng. Còn các lễ Rija khác là nghi lễ của tộc họ và gia đình. Rija Nâgar là một nghi lễ được tổ chức vào đầu năm có ý nghĩa đón năm mới, tống ôn năm cũ, nên còn được gọi là lễ tống ôn - diễn ra vào thời điểm chuyển mùa có ý nghĩa cầu mong mưa thuận gió hòa cho một vụ mùa mới. Điều này trùng với nhiều cư dân thuộc khu vực Đông - Nam Á, như: người Khmer có Tết “Chol Chnam Thmay”, hay lễ hội “Té nước” của người Thái (Tết Songkran), người Lào (Tết Pimay)… đều diễn ra vào thời điểm giao mùa giữa mùa nắng và mùa mưa.

Lễ Rija Nâgar được tổ chức  hàng năm vào đầu tháng 1 lịch Chăm (khoảng tháng 4, tháng 5 dương lịch), khi tiếng sấm chuyển mùa vang lên đây đó cũng là lúc báo hiệu một năm mới của người Chăm bắt đầu.

Thường thì lễ Rija Nâgar được tổ chức chính thức trong hai ngày thứ năm (còn gọi là ngày vào) và ngày thứ sáu (còn gọi là ngày ra) của tuần. Trước đó, các công việc chuẩn bị cho lễ cúng đã được triển khai sắp xếp chu đáo, đặc biệt, lễ tẩy uế được thực hiện trước đó một ngày (tức vào ngày thứ tư). Và theo quy định, ngày thứ năm cúng gà, ngày thứ sáu cúng dê.

Trước giờ các thầy cúng bước vào hành lễ Rija Nâgar, đông đảo bà con người Chăm tựu về và mang theo nhiều sản vật đến bày biện tươm tất tại những điểm được dành làm nơi tổ chức hằng năm của riêng mỗi làng và cùng ngồi đợi giờ hành lễ, không khí rất sôi động.

Đồng bào Chăm đón chào một năm mới với niềm mong mỏi về những điều tốt lành, mà cụ thể là những cơn mưa đầu mùa để tắm mát mọi cánh đồng, phục vụ cho công việc đồng áng gieo trồng, cày cấy cho vụ mùa mới.

Lễ Rija Nâgar có tính cộng đồng rất cao, vì chứa đựng và bảo lưu nhiều giá trị văn hóa của người Chăm, trong đó có nghệ thuật diễn xướng dân gian, âm nhạc và múa. Qua lễ Rija Nâgar, các giá trị cộng đồng được phát huy tính tích cực như tinh thần trách nhiệm, tương thân tương ái, tình đoàn kết xóm giềng, đoàn kết giữa các cộng đồng làng và tôn giáo khác nhau.