Hình mẫu tượng vua Pô Klong Mo H'Nai và vương miện
lúc vua thiết triều.
Ít
ai biết rằng, những cổ vật quý giá của hoàng tộc Chăm như vương miện, hoàng
bào, thư tịch cổ, sắc phong, bút
tích... của các triều vua Nguyễn ban tặng cho Vua Pô Klông Mơ H'Nai có niên đại
từ thế kỷ 17, vẫn được các gia tộc của dòng họ này lưu giữ cho đến tận ngày nay...
Khám phá bảo vật cung đình
Chúng tôi đã nghe danh các báu vật được ví
quý hơn vàng ròng của vua Chăm từ lâu, song mãi đến gần đây chúng tôi mới có dịp
tận mắt chứng kiến hàng trăm bảo vật của các triều đại vua Chăm. Các bảo vật
này vẫn còn gần như vẹn nguyên và đang được vợ chồng ông Lư Thái Thuổi (ngụ tại
thôn Tịnh Mỹ, thị trấn Lương Sơn, huyện Bắc Bình, Bình Thuận), hậu duệ của vua
Chăm, Pô Klông Mơ H'Nai, gìn giữ. Có thể nói, đây là kho báu vô cùng quý hiếm của
một dòng dõi quyền uy ngày nào và đến nay, nó được coi là vô giá...
Tìm đến thôn Tịnh Mỹ hỏi gia tộc của vua
Chăm Pô K’lông Mơ H'Nai thì hầu như ai cũng biết gia đình ông Lư Thái Thuổi (73
tuổi), có bốn thế hệ đang sinh sống cùng nhau. Những di vật hoàng tộc Chăm đang
được gia đình ông Lư Thái Thuổi cất giữ và người dân địa phương quen gọi là
"kho báu mở".
Ông Lư Thái Thuổi bên kho báu mở của gia tộc.
Ngày chúng tôi đến không phải ngày
"kiêng" của hoàng tộc Chăm nên ông Lư Thái Thuổi cùng vợ là Nguyễn Thị
Đào đã đồng ý cho chúng tôi lên chiêm ngưỡng những di vật của hoàng tộc Chăm
đang được lưu giữ ở lầu 2 của căn nhà. Trước lúc "mục sở thị" các di
vật của hoàng tộc Chăm, ông Thuổi giải thích: "Người Chăm theo chế độ mẫu
hệ, nên tài sản của cha mẹ phải để lại cho con gái út thừa kế. Người thừa kế
lúc đó là cụ Nguyễn Thị Thềm, vào năm 1995 trong cơn bạo bệnh cụ đã mất, do
không có con cái nối dõi nên vợ tôi là cháu gái đã được kế tục kho báu. Còn tôi
là rể cũng phải có nhiệm vụ bảo ban con cháu cùng nhau chung sức bảo vệ, giữ
gìn những di vật của hoàng tộc để lại".
Hiện nay, chủ nhân đích thực của kho báu
là vua Pô Klông Mơ H'Nai đang được thờ phụng tại ngôi đền mang tên vị vua này,
nằm cách thôn Tịnh Mỹ khoảng 10km, thuộc thị trấn Lương Sơn, huyện Bắc Bình (tỉnh
Bình Thuận). Theo sử sách của người Chăm ghi lại, vua Pô Klông Mơ H'Nai tên thật
là Pômưhata, lên ngôi vào năm 1622. Ông có hai người vợ là hoàng hậu Po Bia Sơm
và thứ phi Nguyễn Thị Thương là con gái của chúa Nguyễn. Vua Pô Klông Mơ H'Nai
là một vị vua được người Chăm tôn kính, yêu mến vì ông đã có nhiều đóng góp
trong việc xây dựng kênh mương thủy lợi thúc đẩy canh tác, chăn nuôi, trồng trọt
góp phần mang lại đời sống ấm no, hạnh phúc. Đến năm 1627, ông nhường ngôi cho
con rể là Pô KLong Gahul.
Từ ngày vua Pô Klông Mơ H'Nai mất đi, các
con cháu trong dòng tộc không chỉ cùng nhau gìn giữ các di vật do ông để lại,
mà cộng đồng người Chăm còn chung sức xây đền thờ phụng vua trên một ngọn đồi
cao có bốn gian, trên đỉnh gắn bốn con rắn thần makara để bảo vệ. Điểm ấn tượng
nhất ở ngôi đền là nó được tạo tác từ một khối đá xanh lớn với nhiều hoa văn đặc
sắc, cầu kỳ mang tư thế thiết triều. Ông Lư Thái Thuổi cho biết thêm: "Tượng
vua Pô Klông Mơ H'Nai được tạc dựa theo trí nhớ truyền đời của những hậu duệ dưới
thời vua Chăm".
Tận mắt chứng kiến kho báu, chúng tôi cũng
không khỏi ngỡ ngàng. Với vô số món cổ vật có niên đại hàng trăm năm tuổi, trải
qua những thăng trầm lịch sử, biến cố thời gian các bảo vật vẫn còn gần như
nguyên vẹn. Chiếm số lượng lớn, khá phong phú là hàng chục bộ trang phục của
vua, hoàng hậu, hoàng tử, công chúa, các phi tần, cung nữ dưới các triều đại
vua Chăm. Hoàng bào của vua mang phong thái uy nghiêm, dũng mãnh; đài các sang
trọng là xiêm y của hoàng hậu, công chúa. Hầu hết trong các bộ trang phục đều
được thêu chỉ vàng, có hoa văn tinh xảo, tương xứng với vị thế của con nhà quyền
quý.
Chưa có lời giải về chất liệu bí ẩn
Ông Lư Thái Thuổi chỉ vào những hoa văn
trên hoàng bào nói: "Cái quý ở hoàng bào là những đường nét hoa văn tinh xảo
và chất liệu vải. Nhiều năm nay, đã có rất nhiều nhà nghiên cứu văn hóa đến kho
báu mở với ý muốn phục hồi lại các trang phục của hoàng tộc Chăm, nhưng đến thời
điểm này, họ vẫn chưa phát hiện những chất liệu gì đã cấu thành những bộ trang
phục trên".
Chếch sang phía đối diện là những cổ vật
quý khác, như đồ trang sức của các thành viên hoàng gia bằng bạc và nhiều thư tịch
cổ, sắc phong, bút tích của các triều vua Nguyễn ban tặng cho vua Pô Klông Mơ
H'Nai, nhìn vào bút tích vẫn còn nguyên như mới. Trong quá trình chạy loạn, hậu
duệ của vua Pô Klông Mơ H'Nai cất giữ nó rất cẩn thận. Để tránh chữ không bị
nhòe, dấu không bị phai, họ đã chặt những ống lồ ô dài rồi cẩn thận quấn chúng
để vào trong rồi đeo theo người. Một số khác được người Raglay có dòng họ với
người Chăm ở Lâm Đồng trông coi giúp. Do vậy, dù có tuổi hàng trăm năm nhưng
bút tích vẫn không mất đi. Sau này, đất nước thống nhất, người Raglay cũng di
cư đi nhiều nơi khác nhau nên một số di vật của người Chăm cũng mất tích theo.
Trong không gian trưng bày của gia đình
còn sự hiện diện của nhiều chiếc lư đồng cũng được chạm khắc tỉ mỉ. Bà Nguyễn
Thị Đào tâm sự: "Ngày xưa, trong bất kỳ lễ lớn nào, người Chăm đều ăn trầu,
có tục cúng trầu cau, xem như đó là cách gợi nhớ tổ tiên, cội nguồn của mình.
Trong các lễ hội, người Chăm không đốt nhang mà thắp nến làm từ sáp ong và đốt
trầm hương. Bây giờ làm gì có trầm hương nữa, nếu có thì cũng đắt lắm dân không
đủ tiền mua đâu". Qua quan sát, chúng tôi cũng rất ấn tượng với chiếc tủ
kính bên trong có nhiều cổ vật độc đáo như chiếc nón của vệ binh được làm bằng
gỗ thông nhẹ, bền, qua hàng trăm năm vẫn không bị hư hại. Cạnh đó là bộ phèng
la có hình dáng giống bộ cồng chiêng của một số dân tộc Tây Nguyên được đúc bằng
đồng thau bóng loáng.
Thư tịch, bút tích của các triều vua Nguyễn
ban tặng cho vua Pô Klông Mơ H'Nai có niên đại từ thế kỷ 17.
Sang gian bên cạnh là những phụ kiện, đồ
trang sức của vua và hoàng hậu. Điều làm người lạ choáng ngợp nhất là chiếc
vương miện chạm rắn thần makara của của vua Pô Klông Mơ H'Nai có đính kim
cương, đá quý nhưng trong quá trình loạn lạc và qua tay nhiều người nên chúng bị
rơi rớt, và thất lạc gần hết. Ông Thuổi cho biết: "Vương miện là biểu
trưng cho đỉnh cao quyền lực của các triều vua Chăm nên được gia đình và cộng đồng
gìn giữ như tính mạng của chính mình".
Đặt
bên cạnh vương miện của vua là búi
tóc của hoàng hậu PoBiaSơm. Búi chụp có dạng nhũ được chạm trổ công phu với nhiều
hoa văn truyền thống của người Chăm xưa, vốn chỉ dành riêng cho hoàng gia. Ông
Lư Thái Thuổi tiết lộ, đáng lẽ có cả vương miện của hoàng hậu, nhưng vào năm
1945 để hưởng ứng Tuần lễ vàng do Bác Hồ phát động, cụ Nguyễn Thị Thềm đã đem
hiến tặng cho chính quyền mới chiếc vương miện với mục đích góp tài lực xây dựng
đất nước. Những năm sau đó, tình hình đất nước khó khăn nên cụ Thềm còn hiến
nhiều cổ vật bằng bạc, đồng của hoàng tộc. Số lượng vật báu của kho mở triều
vua Pô Klông Mơ H’Nai vẫn không dừng lại ở đó. Trên bức tường, nơi đặt chiếc tủ
kính trưng bày vương miện của vua Chăm là bộ dao kiếm thuở sinh thời, vua Chăm
thường đeo bên mình. Thanh kiếm của vua dài, giống vũ khí của kiếm sĩ Nhật. Kiếm
được làm bằng thép đã gỉ màu, không có vỏ bọc. Theo ông Thuổi, nếu đem mài, kiếm
sẽ sáng lóng lánh. Năm 1993 cùng với đền thờ vua Chăm Pô Klông Mơ H’Nai, kho
báu mở được công nhận Di tích lịch sử quốc gia bởi giá trị văn hóa, nghệ thuật,
lịch sử.
Tượng vua được tắm bằng nước thiêng
"Ông Lư Thái Thiêm công tác tại Trung
tâm trưng bày văn hóa Chăm (Bình Thuận) chia sẻ: "Vào ngày mùng 1 tháng 7
theo lịch Chăm, người Chăm tổ chức lễ hội Katê, trong dịp này, tượng vua Pô
Klông Mơ H'Nai được tắm bằng nhiều loại nước thiêng gồm nước chanh, nước trầm
hương và một thứ nước thiêng khác theo tín ngưỡng văn hóa của hoàng tộc Chăm.
Sau đó tượng vua mới được mặc hoàng bào, đội vương miện trong sự tôn kính của
những người tham gia lễ hội".
Quang Triệu (sưu tầm)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét