Món canh xổm lôm của người Thái đen (Văn Hóa Tây Bắc)

Canh xổm lôm thì có vị béo ngậy của mỡ, da bò cùng vị chua của lá vón vén

Lần này, tôi có dịp đi thực địa ở tỉnh Sơn La để tìm hiểu về ẩm thực của dân tộc Thái đen. Những món ăn của người Thái mang cái tên rất lạ tai như: pa pỉnh tộp, phắc nôm, pịa, canh bon…

Dù là nhiều loại nhưng vẫn mang một nét chung là bề ngoài rất giản dị, thậm chí là không bắt mắt nhưng đến khi ngồi vào mâm, thưởng thức cùng với gia chủ thì chúng thực sự kích thích vị giác , khiến ta nhớ mãi. Tôi có thể ví các món ăn ấy như những con người nơi đây tôi gặp: bề ngoài họ chất phác, bình dị nhưng bên trong lại chứa đựng nhiều điều đặc biệt.

Khi ghé thăm những bản làng của người dân tộc, chúng ta sẽ gặp khó khăn để tìm thấy một nhà hàng nào đó nấu hết những món ăn truyền thống. Cách duy nhất là tìm đến một nhà dân trong bản và xin phép dùng bữa cùng họ. Chuyến này, tôi được anh bạn người Sơn La dẫn đến nhà ông Quàng Văn Bun, người bản Lả Mường, xã Chiềng Xôm để thưởng thức món canh xổm lôm của người Thái đen.

Canh xổm lôm được nấu từ da bò nướng và lá vón vén, ninh lên rồi nêm với những gia vị riêng của người Thái. Bước vào căn nhà sàn dựng theo kiểu kiến trúc bản địa, ông Bun - chủ nhà (đã được bạn tôi giới thiệu và ‘đặt hàng’ trước) vui mừng ra đón chúng tôi vào xem ông chế biến món canh xổm lôm:

Ông Bun vừa tươi cười trò chuyện, vừa bắt đầu bắc bếp để nướng da bò, nguyên liệu chính cho món ăn.

Những miếng da bò thái ra bằng lòng bàn tay, được nướng chín trên bếp lửa cho cháy xém và hơi quắt lại

Sau khi da đã đủ độ xém và chín, ông Bun dùng dao rựa cạo sạch lớp than bên ngoài mỗi miếng da

Miếng da sau khi vừa được cạo sẽ được đem đi rửa thêm một, hai lượt nữa cho sạch hẳn than bên ngoài

Sau công đoạn nướng da, ông Bun còn phải chuẩn bị nguyên liệu chính thứ hai là lá vón vén. Vón vén là loại cây dạng thân leo mọc thành bụi, quấn lên các cây khác trong rừng, thân có màu tía, lá hình bầu dục với mặt trên xanh bóng, mặt dưới trắng bạc và thường chỉ có ở những vùng cao. Lá vón vén được dùng để nấu các món canh chua, như các món canh cá, canh xổm lôm của người Thái. Ông Bun tả, da bò chế biến xong cho vào nồi ninh với lá vón vén thái nhỏ, cho thêm chút mỡ cùng với gia vị nêm cho vừa miệng.

Hình thức món ăn không hấp dẫn. Cũng như món pịa vậy, có màu xám cùng những miếng lòng dê, lòng ngựa thái nhỏ bên trong nhưng hương vị thì cực ấn tượng. Canh xổm lôm thì có vị béo ngậy của mỡ, da bò cùng vị chua của lá vón vén là điều tôi cảm nhận được sau thìa canh đầu tiên. Tiếp đó là chút mùi khen khét, thơm thơm của khói bếp đọng lại trong những miếng da bò nướng cháy xém ban nãy.

Những gia vị đặc biệt được nêm vào rất vừa miệng, không quá mặn hoặc nhạt, cũng không bị ngấy quá khiến tôi muốn ăn hoài. Cứ vài thìa canh lại cắn một miếng da bò ninh nhừ, uống thêm một chén rượu trong căn nhà sàn của ông Bun như vậy mà tôi đã say trong hương vị của ẩm thực Tây Bắc.