Người phụ nữ Thái trắng đang chuẩn bị các loại bánh cho
ngày Tết "Xíp Xí".
“Xíp xí” tiếng Thái nghĩa là 14. Tết
“Xíp xí” của người Thái trắng ở Sơn La được tổ chức trong 1 ngày duy nhất, thậm
chí là một bữa duy nhất vào trưa ngày 14/7 âm lịch hàng năm.
Dân tộc Thái ở Tây Bắc được chia thành 2 ngành: Thái đen
và Thái trắng. Mỗi ngành đều có những ngày lễ tết mang phong tục, bản sắc độc
đáo riêng biệt.
Theo quan niệm của người Thái trắng, Tết “Xíp xí” là ngày
con cháu hướng về tổ tiên. Đồng thời, là dịp người lớn dành sự quan tâm, chăm
sóc đặc biệt đến thế hệ trẻ. Vì vậy, ở nhiều nơi, đồng bào còn gọi “Xíp xí” là
Tết trẻ con. Vào ngày này, trẻ em được ông bà, cha mẹ may cho những bộ quần áo
rực rỡ sắc màu để mặc đi chơi Tết.
Theo lời một cụ già sống tại huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La,
“Vì Tết Xíp Xí còn được gọi là tết trẻ con, nên trong ngày 14/7 (âm lịch), nếu
trẻ con vẫn đi trăn trâu thì phải gói xôi, gói thịt, gói bánh ít cho chúng mang
đi để ăn, quần áo mới thì có thể tự may lấy hoặc đi mua về mặc cũng được. Nhưng
thường vào ngày Xíp Xí, ăn trưa xong thanh niên, trẻ em rủ nhau đi chơi Tết,
vui lắm”.
Giống như nhiều ngày Tết khác, Tết “Xíp xí” có 2 phần, đó
là phần “mo” và phần hội. Phần “mo” – phần nghi thức truyền thống thờ cúng tổ
tiên, nhớ công ơn người khai phá tạo mường, lập bản. Đồ vật cúng tế trong nghi
lễ phần “mo” được tổ chức theo từng gia đình, có nơi theo dòng họ và tùy từng
hoàn cảnh gia đình mà tổ chức to, nhỏ khác nhau. Lễ vật cúng gồm có nhiều thứ
như: rượu, thịt, “khẩu cắm” – tức cơm nếp nhuộm màu… Song có 2 thứ không thể
thiếu là thịt vịt và bánh ít – loại bánh được làm từ bột gạo nếp, gói lá chuối
theo cặp và đồ xôi cho chín. Người ta giải thích rằng, con vịt gắn bó với đồng
ruộng, sông suối, đời sống sản xuất của con người. “Xíp xí” cúng thịt vịt là muốn
con vịt ăn hết sâu bọ hại lúa; con vịt mang điều không may mắn, điềm xấu trôi
theo dòng sông nước. Còn bánh ít gói theo cặp tượng trưng cho đôi lứa hạnh
phúc…
Sau khi cúng, các thành viên trong gia đình sẽ cùng ngồi
quây quần bên mâm cỗ. Con cháu chúc người già sống lâu trăm tuổi; người lớn cầu
mong lớp trẻ yên vui, khỏe mạnh. Với người Thái trắng, “Xíp xí” cũng là dịp đồng
bào thể hiện lòng mến khách của mình. Khách thân quen được mời từ trước đó mấy
ngày. Khách lạ cũng như khách quen đến nhà đều được đón tiếp nồng hậu, chu đáo,
được thưởng thức những món ăn đặc trưng chỉ có trong ngày Tết “Xíp xí”. Dịp
này, gia đình nào càng mời được nhiều bà con, khách khứa đến dự càng may mắn.
Vui vẻ là vậy song bà con không quên nhắc nhau ăn uống phải chừng mực để Tết
“Xíp xí” đảm bảo linh thiêng, an toàn và lành mạnh.
Tết “Xíp xí” không chỉ có ăn uống, vui chơi mà gắn với hoạt
động ấy là “khắp chúc muôn”, nghĩa là hát chúc mừng; “khắp sòn côn” – hát dạy
làm người và “khắp báo sao” – tức hát giao duyên lúc ăn uống và lúc thăm nhau.
Trong buổi chiều của ngày này (ngày Tết “Xíp xí”), chính quyền nhiều địa phương
còn tổ chức hội vui chung – chính là các hoạt động vui chơi văn hóa, văn nghệ
được tổ chức tập trung. Đông đảo người dân, đặc biệt là các chàng trai, cô gái
đang ở tuổi cặp kê cùng tham gia vui chơi các trò chơi dân gian như ném còn, đẩy
gậy, tok mák lẹ và múa, hát các bài dân ca mang đậm bản sắc văn hóa dân tộc.
Đây cũng là cơ hội để các cặp trai, gái đến tuổi xây dựng gia đình giao lưu,
tìm hiểu và thành đôi, dựng vợ, gả chồng.
Nếu đã từng được tham gia, chứng kiến không khí Tết “Xíp
xí” cùng đồng bào của người Thái trắng ở Sơn La, dù chỉ một lần, nhưng chắc rằng
ấn tượng về ngày tết độc đáo này sẽ nhớ mãi khó quên./.
Làng Việt
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét