Ảnh: Biên đạo Hải Lam
Vùng đất thấp, cái chậu khổng lồ... là một cách gọi khác của
bản Áng, xã Đông Sang (Mộc Châu) - Nơi đây được thiên nhiên ban tặng sơn thủy hữu
tình với những đồi thông bạt ngàn gió và hồ nước xanh trong, khí hậu trong
lành, mát mẻ.
Bản Áng đã trở thành khu sinh thái thơ mộng. Mảnh đất nơi
đây giàu truyền thống, con người hiền hòa hiếu khách, với nhiều nét đẹp văn hóa
truyền thống của dân tộc Thái. Tháng Ba, vào mùa hoa ban rực sáng núi rừng, người
dân bản Áng lại tưng bừng tổ chức "Lễ hội Hết Chá" một hình thức sinh
hoạt văn hóa tâm linh, gắn kết cộng đồng làng bản là nét rất riêng trong văn
hóa của người Thái Sơn La.
Huyền thoại
Với nhiều người có lẽ cái tên "Lễ hội Hết Chá"
còn khá xa lạ. Chuyện rằng, xưa kia, người Thái rất nghèo, không có tiền mua
thuốc chữa bệnh, thường đến nhờ thầy mo. Thầy mo dùng mẹo và nhờ thần linh nên
đã chữa được bệnh cho dân làng. Mang ơn thầy mo, nhiều người xin được làm con
nuôi của ông. Và rồi, cứ mỗi dịp cuối năm (vào 29, 30 Tết), con cháu lại đến tạ
ơn thầy mo, nhưng thời điểm đó đang bận rộn cho tết nên thầy mo ấn định lễ tạ
ơn sẽ tổ chức vào tháng 3 hàng năm... Lễ hội Hết Chá từ đó mà thành. Lễ hội Hết
Chá, là hình thức sinh hoạt văn hóa tâm linh sâu sắc, là lễ hội đoàn kết cộng đồng,
cùng giúp nhau vượt qua những khó khăn trong cuộc sống.
Cũng là dịp để người dân tạ ơn đất trời, tạ ơn đấng sinh thành, giáo dưỡng, cầu chúc cho vạn vật hòa hợp, sinh sôi nảy nở, cuộc sống yên vui, mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt bội thu, mọi người ấm no hành phúc. Lễ hội còn thể hiện ý thức gắn kết cộng đồng dân tộc Thái, cùng nhau bước vào mùa vụ mới. Cũng từ Lễ hội Hết Chá, đã có rất nhiều đôi trai gái bén duyên, rồi nên nghĩa vợ chồng.
Nét đẹp Lễ hội
Sau lễ lấy hoa, dâng hoa sẽ diễn ra lễ hội, gồm 2 phần: lễ
và hội. Phần lễ là dịp để người con nuôi bày tỏ lòng thành kính với thầy mo đã
chữa bệnh cho mình, mang tính nhân văn sâu sắc. Thông qua phần lễ với những
tích xưa được kể và dựng lại do chính những người dân biểu diễn, người tham dự
lễ hội sẽ được truyền dạy kinh nghiệm sản xuất cũng như nghe những lời răn dạy
để mọi người sống với nhau tốt hơn. Điểm nổi bật của những tích trò là tính hài
hước, hóm hỉnh theo lối gái giả trai, trai giả gái, làm cho người xem cười thỏa
thích.
Phần hội diễn ra những trò diễn dân gian vui nhộn, dạy con cháu khai hoang ruộng, tập cho trâu cày, khơi dậy nền văn minh lúa nước của đồng bào dân tộc. Đan xen một số tiết mục kịch câm dí dỏm, vui nhộn phê phán những thói hư tật xấu, khích lệ những cái hay, cái đẹp trong cuộc sống thường nhật. Bên cạnh đó, là những điệu xòe uyển chuyển, nhịp nhàng, duyên dáng quanh cây nêu hòa cùng tiếng trống, chiêng rộn rã và âm thanh chầm bổng của đội nhạc như đang mời gọi. Điệu xòe trong Lễ hội Hết Chá được gọi là "Xòe Chá" gồm 6 mục chủ yếu, mỗi mục gắn với một sự việc, được minh họa bằng kịch câm. Các cụ ngày xưa soạn thành thơ, như ca ngợi tình yêu trai gái, vợ chồng, trong mục có tên “rủ nhau đi hái măng rừng” là:
Thanh niên trai gái làng ơi
Lúc lâm mệt nhọc nghỉ ngơi chút nào
Phát xong nương dẫy ta mừng
Cùng nhau đi hái măng rừng để ăn
Em cầm dao thuổng giúp anh
Anh đào măng được anh giành cho em
Anh ơi cố đào cho nhanh
Được măng đầy bế em anh cùng về
Không thì cha đợi, mẹ mong.
Nếu anh còn có tấm lòng bên em
Hay trong mục "bảo vệ hoa mầu-làng xóm", minh họa bằng những câu thơ:
Ngày đêm canh gác bản làng
Bảo vệ nương ruộng xóm làng yên vui
Không cho thú phá giặc xâm
Người đeo dao kiếm, người cầm cung tên
Thú nào phá hoại ruộng ta
Mọi người mõ chống đuổi ra khỏi làng
Tuần tra canh gác bản mường
Giặc xâm cướp đến cung gươm sẵn sàng
Được mùa bản làng vui cười
Trẻ, già, trai, gái, mọi người múa ca.
Mọi hoạt động trong Lễ hội xung quanh một cây nêu, khơi dậy cuộc sống bình dị với thiên nhiên hoang dã được thể hiện trên cây nêu, với hoa ban, hoa mạ, hình con thú, con chim, ve sầu, ong bướm, chống chiêng… đủ mầu sắc treo trên cây nêu, tượng chưng cho sự sống, mùa xuân. Gốc cây nêu đặt những chum rượu cần để mời khách. Trong phần hội còn diễn ra những hoạt động vui chơi giải trí vui nhộn ở nhiều khu vực, thi: xòe dân tộc Thái, món ăn dân tộc, đi cầu kiều, đi cà kheo.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét