Chẳm chéo (Thu Huyền)

Chẳm chéo chấm thịt luộc, rau sống và chấm măng

Chẳm chéo chấm xôi hay chấm thịt gà thì đúng là tuyệt vời. Thứ đồ chấm được làm từ muối, ớt, tỏi và mắc khén này được làm theo công thức truyền thống của người Thái là món được nhiều người ưa chuộng. Món ăn nào mà có thêm chút chẳm chéo để chấm thì hương vị thơm ngon đậm đà hơn hẳn. Hân hạnh được phục vụ khách hàng cả nước, Đặc sản Tây Bắc chuyên cung cấp chảm chéo các loại với hương vị đặc trưng của chẳm chéo người Thái vùng Điện Biên.

Đi đến Tây Bắc là đi đến vùng đất đầy những món ăn thơm ngon hấp dẫn. Cái lạ của vùng đất này là dù ăn món gì thì cũng phải có thứ nước chấm riêng là chẳm chéo mới ngon. Hay nhất là chẳm chéo có rất nhiều loại cho phù hợp với nhiều loại món ăn, nhưng loại naoif cũng được làm từ một loại chéo cơ bản gồm ớt, tỏi, muối và mắc khén. Đặc sản dân tộc là nơi cung cấp những loại chẳm chéo ngon nhất cho quý thực khách thưởng thức, với công thức làm chẳm chéo truyền thống của người Tây Bắc vùng cao.

Đến với Tây Bắc, du khách không thể bỏ qua một gia vị đặc biệt của đồng bào dân tộc Thái nơi đây, đấy chính là Chẳm chéo hay được đọc chệch đi là Chẩm chéo. Chẳm chéo dùng để chấm cơm lam, khẩu háng, măng luộc, lá rừng gói lạp (gỏi)…

Món chẳm chéo đặc trưng vùng cao Tây Bắc

Khi ta đem ớt nướng lên cho thơm và giòn để lấy vị cay, trộn thêm tỏi và mắc khén để lấy vị thơm, 4 thứ giã chung với muối và mì chính là có thể cho ta một bát chéo cơ bản. Từ bát chẳm chéo cơ bản này, người ta có thể chế ra được nhiều loại chéo khác: chéo cá (cá suối nhỏ nướng vàng, rồi đem giã nhuyễn với bát chéo cơ bản, dùng để chấm măng tre, măng vầu và rau luộc); chéo gan gà (đem gan gà hoặc gan vịt đã luộc chín, nướng qua cho thơm, thái thêm chút lá chanh rồi đem giã với chéo cơ bản, sau đó cho thêm nước luộc gà, vịt, đánh lên cho nhuyễn); chéo nước chua (lấy vừng trắng đem rang vàng, thơm, giã thành bột, cá nướng thơm giã nhỏ mịn, đem trộn với chéo cơ bản, chút nước măng chua, dùng để chấm rau cải non); chéo rau mùi (rau mùi giã nhỏ rồi trộn với chéo cơ bản, dùng để chấm rau cải đồ và thịt lợn ba chỉ luộc)… Mỗi loại chẳm chéo có một hương vị riêng, phù hợp với từng món ăn nhưng bát chẳm chéo của người Thái bao giờ cũng có vị chung là hương thơm của các loại lá, vị cay cay của ớt và vị thơm ngọt của mắc khén. Vì vậy mà người Thái có rất nhiều cách chế biến chẳm chéo để phù hợp với từng món ăn trên mâm cơm. Đặc biệt chẳm chéo cũng phù hợp để chấm các loại quả chua (nhót, mận, xoài).

Chẳm chéo – gia vị đậm đà của núi rừng Tây Bắc

Chẳm chéo Tây Bắc còn đặc biệt bởi tất cả là chẳm chéo còn được coi như một liều thuốc, dù người ăn, ăn những thức ăn sống hoặc tái, hoặc nướng chín tới cũng không làm đau bụng... Khi chưa ăn, thực khách cảm thấy không quen vị, nhưng khi đã ăn rồi, thực khách sẽ cảm thấy không thể thiếu trong các bữa ăn.

Ai đi Tây Bắc cũng phải thử qua vài món đặc sản ở đây, nhiều món hương vị rất lạ và độc đáo mà không nơi nào có được. Nhất là ở Tây Bắc, có một thứ đặc sản mà nhiều khi không có nó sẽ đánh mất hoàn toàn hương vị của món ăn, đó là loại đồ chấm có cái tên rất lạ – chẳm chéo.

Chẳm chéo là loại gia vị truyền thống của người Thái Tây Bắc vớ cách làm và hương vị rất đặc biệt. Có thể dùng chẳm chéo để chấm cơm lam, các món nướng hay rau sống cuốn gỏi.

Chẳm chéo được làm từ ớt, tỏi, muối và mắc khén. Để có một bát chẳm chéo thơm ngon, ớt phải được đem nướng lên cho giòn, thơm và có vị thật cay, đem trộn với tỏi, muối và mắc khén cho dậy mùi. Tỏi làm chẳm chéo cũng phải là loại tỏi Tây Bắc mới thơm đúng mùi, các loại tỏi khác khó có thể làm nên hương vị chẳm chéo chính gốc. Sau khi trộn 4 loại nguyên liệu với nhau, người ta đem giã nhỏ, vậy là đã có một bát chẳm chéo cơ bản.

Từ loại chẳm chéo cơ bản, có thể làm ra nhiều loại chéo khác phù hợp với từng món ăn, làm nên hương vị đặc trung cho mỗi món. Cách làm các loại chẳm chéo này có phần khác nhau, với mỗi món ăn thì chẳm chéo sẽ được pha chế với một loại nguyên liệu phù hợp.

Chẳm chéo dùng chấm các món ăn rất phù hợp

Đem cá suối nhỏ nướng vàng, giã nhuyễn rồi trộn với chẳm chéo cơ bản sẽ có loại chéo cá để chấm măng tre, măng vầu và các loại rau luộc.

Dùng gan gà, gan vịt luộc chín, đem nướng thơm, thêm lá chanh thái nhỏ rồi giã với chéo cơ bản rồi dánh lên với một ít nước luộc gà, luộc vịt là loại chẳm chéo gan gà để chấm thịt gà, vit luộc thơm ngon.

Chấm rau cải non người ta dùng chéo cơ bản trộn với bột vừng trắng rang vàng, cá nướng giã nhỏ và nước măng chua làm nên loại chéo nước chua đặc biệt.

Lấy mắc có giã chung với chéo cơ bản là thứ đồ chấm tuyệt vời để chấm rau má.

Ăn măng đắng thi nhất định phải dùng chéo khá – loại chéo dùng riềng giã nhỏ, trộn với lá chanh và chéo cơ bản mới ngon.

Chéo thúa nâu dùng chấm thịt gà, thịt lợn sữa và măng non là loại chéo khá phức tạp. Phải đem ngâm đỗ, rửa sạch rồi luộc mềm, đãi vỏ và để ráo lên men, treo lên gác bếp. Khi đỗ đã có mùi đặc trưng thì giã chung với muối, ớt rồi nặn thành từng bánh đem phơi. Khi ăn, những bánh đỗ này được đem nướng trên than cho vàng thơm rồi giã nhuyễn với chéo cơ bản.

Chẳm chéo cũng phù hợp để chấm các loại quả chua chua như mận, xoài, nhót…

Dù có nhiều cách chế biến khác nhau nhưng chẳm chéo luôn có hương vị đặc trưng là vị cay cay của ớt, thơm của tỏi và mắc khén. Với đồng bào Thái. Chẳm chéo là thứ gia vị khôn thể thiếu trong bữa cơm gia đình. Có lẽ chính vì vậy mà họ mới nghĩ ra nhiều cách pha chế chẳm chéo cho phù hợp với mỗi món ăn như vậy.

Chẳm chéo dùng chấm các loại quả chua

Chẳm chéo không chỉ giúp món an ngon hơn, đậm đà hơn mà còn có tác dụng như một loại thuốc. Các món ăn với chẳm chéo dù là món sống cũng không bao giờ bị đau bụng. Hương vị chẳm chéo không phải phù hợp ngay lúc mới ăn nhưng càng ăn càng ngấm, càng thích thú và mê luôn thứ gia vị đặc biệt này.

Ngày nay, càng ngày ở thành phố càng thích những món đặc sản dân dã vùng núi, vùng cao. Vì thế mà chẳm chéo cũng được biết đến nhiều hơn, được nhiều người thưởng thức hơn. Với những món ăn mới lạ ở vùng cao, chẳm chéo sẽ là thứ gia vị không thể thiếu. Còn với những bữa cơm gia đình, một bát chẳm chéo cũng có thể là lựa chọn hấp dẫn để đổi mới hương vị quen thuộc của các món ăn bạn thường nấu.

Thu Huyền