Nhà sàn truyền thống của dân tộc Thái. Ảnh: Nguyễn Duy
Trong khi nhiều nơi có đồng bào dân tộc Thái sinh sống đã
thay đổi cơ bản cấu trúc cũng như cách làm nhà sàn truyền thống cho phù hợp với
điều kiện kinh tế và sinh hoạt thì tại một số địa phương ở tỉnh Lai Châu, người
Thái vẫn giữ nguyên được nét nhà sàn xưa.
Với họ, nhà sàn chính là tài sản vô giá cả về vật chất và tinh thần,
là nơi đoàn tụ của nhiều thế hệ và để con cháu biết được những phong tục văn
hóa truyền thống của cha ông.
Bản Hua Ná, xã Pa Khóa, huyện biên giới Sìn Hồ là một trong những
địa chỉ được nhiều người ở Lai Châu biết tới khi nhắc đến việc lưu giữ vẻ đẹp của
nhà sàn dân tộc Thái Tây Bắc. Khi biết có người đến tìm hiểu về nét đẹp nhà
sàn, Trưởng bản Hua Ná Lò Văn Uốn không thể giấu được niềm hoan hỉ, nói: "Ở
Hua Ná có 96 hộ dân, chỉ có 3 hộ không sống trong nhà sàn, số còn lại đều là những
nóc nhà sàn xưa cũ, mộc mạc và đậm chất truyền thống. Việc giữ gìn văn hóa nhà
sàn luôn luôn trong ý thức của từng hộ dân. Người dân trong bản chúng tôi luôn
quan niệm nhà sàn là nơi sinh hoạt gia đình thiêng liêng, vì thế không gian ấy
luôn luôn phải được bền vững".
Trưởng bản Lò Văn Uốn giới thiệu, ngôi nhà sàn xưa của tổ tiên được
làm hầu hết bằng gỗ to lấy trên rừng. Phải mất khá nhiều thời gian mới có thể
tìm được cây gỗ lim, gỗ sấu ưng ý về làm cột nhà. Khi tìm đủ gỗ, đồng bào Thái
phải ngâm từ 1 - 3 tháng trong ao nước, mới được lấy lên làm cột nhà. Người
Thái thường dựng nhà cao chừng 2 mét so với mặt đất để chống ẩm thấp và thú dữ
xưa.
Điều đặc biệt trong ngôi nhà sàn người Thái đó là không sử dụng sắt
để vít, chằng chéo trong xây dựng. Nhà sàn thường được chia thành 3 - 5 gian buồng;
tùy vào điều kiện và hoàn cảnh gia đình mà có nhà chia thành 7 gian buồng. Nhà
nào càng nhiều gian là khá giả và sang giàu. Nhà sàn ở Hua Ná được trang trí
nhiều hoa văn họa tiết tinh xảo như hình bông hoa, sừng trâu, răng cưa... ở xà
nhà, lan can cầu thang, trên cửa sổ...
Bản Nậm Mạ 2, xã Nậm Mạ thuộc vùng thấp của huyện Sìn Hồ cũng là
nơi được xem là gìn giữ tốt những nét đẹp văn hóa độc đáo của nhà sàn dân tộc
Thái Tây bắc. Thuộc diện tái định cư vùng lòng hồ thủy điện Sơn La, người dân bản
Nậm Mạ 2 đã di chuyển đến nơi ở mới này. Tưởng như những ngôi nhà sàn cũ sẽ được
người dân thay đổi về mặt kiến trúc cho phù hợp hơn với cuộc sống hiện tại, hay
xây dựng những ngôi nhà cấp bốn hiện đại, tuy nhiên bà con đã không làm như vậy.
Ông Lò Văn Nguyễn, Trưởng bản Nậm Mạ 2 cho biết: "Bản có trên
60 hộ đồng bào dân tộc Thái. Khi phải di chuyển từ bản cũ lên khu tái định cư,
tất cả các hộ đều mang theo toàn bộ cột, khung, xà, thưng dựng. Tuy mất công, mất
sức, bởi việc vận chuyển những cột trụ gỗ to nặng không phải dễ dàng nhưng truyền
thống của dân tộc vẫn phải giữ. Hiện tại, có thay đổi kiến trúc thì chỉ là thêm
vào vài mái nhà bằng tôn, bằng ngói bro, móng trụ bằng xi măng...".
Những ngôi nhà sàn ở bản Nậm Mạ 2 vẫn giữ được thiết kế truyền thống,
đó là có hai cầu thang lên xuống nằm ở đầu nhà và cuối nhà. Theo quan niệm, cầu
thang ở đầu nhà thường dành cho nam giới, những người cao tuổi đi lại; còn cầu
thang cuối nhà dành riêng cho con dâu, phục vụ việc nấu nướng, nội trợ, bếp
núc. Bếp được đặt ở trong nhà và luôn luôn có lửa hồng để sưởi ấm không khí. Bếp
lửa được người Thái coi như là "trái tim", là "linh hồn" của
ngôi nhà. Để phù hợp hơn với điều kiện sinh hoạt hiện nay, nhiều ngôi nhà sàn
cũng được quây gỗ kín gầm; mua tấm lợp tôn thay bằng ngói đá cho mái
nhà...
"Trong bản Nậm Mạ 2 có rất nhiều ngôi nhà sàn có tuổi đời
hàng chục năm. Trụ nhà được làm bằng gỗ sấu ngâm nước nên qua nhiều thời gian,
gỗ vẫn rất bền và ít bị mối mọt. Bởi vậy, thời gian qua, đã có người ở nơi khác
đến dò hỏi và có ý định muốn mua nhà sàn nhưng người dân không bán. Bởi lẽ, người
dân trong bản biết rằng, giá trị truyền thống của nhà sàn không thể tính bằng
giá trị vật chất" - Trưởng bản Lò Văn Nguyễn cho biết thêm.
Những ngôi nhà sàn bình dị với mái phủ rêu phong lấp ló sau những
rặng cây nằm quần tụ ven suối, tất cả đã tạo nên khung cảnh sơn cước đặc trưng
quê hương của dân tộc Thái Tây Bắc. Dù cuộc sống có thay đổi, đồng bào Thái nơi
đây vẫn sinh hoạt yên ấm bên trong ngôi nhà sàn đã gắn liền với quá trình hình
thành và phát triển của dân tộc mình./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét