Lễ tạ ơn con trâu của dân tộc Thái ở Tây Bắc.
Bà con dân Thái ở Tây Bắc không có phong tục làm giỗ làm kị rải rác trong năm
như người Kinh dưới xuôi. Việc cúng lễ của người Thái chỉ tập trung vào một
ngày, là ngày 14-7 âm lịch hằng năm. Tiếng Thái gọi ngày đó là ngày síp sí. Ðến
ngày síp sí, mọi gia đình dân tộc Thái đều tiến hành ba cuộc lễ liền nhau: Lễ
cúng tổ tiên và những người trong gia đình đã khuất, lễ cúng bà mụ (người đã
"nặn" ra mình) cùng những linh hồn bơ vơ không nơi hương khói, và lễ
cúng tạ ơn con trâu. Nền nông nghiệp lúa nước từ ngàn xưa đã tạo cho con người
và con trâu làm bạn gắn bó đời đời bên nhau.
"Trên đồng cạn dưới đồng sâu
Chồng cày vợ cấy con trâu đi bừa"
hoặc
"Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
Cấy cày vốn nghiệp nông gia
Ta đây trâu đấy ai mà quản công...".
Xem thế đủ biết người nông dân miền xuôi
yêu quý con trâu tới mức nào. Còn người Thái tỏ lòng biết ơn con trâu công bằng
và cụ thể. Tục cúng tạ ơn trâu của người Thái bắt nguồn từ xa xưa, được duy trì
nguyên vẹn cho tới ngày nay. Ngày síp sí, trong lễ tạ ơn con trâu, có hẳn mâm cỗ
gồm một con gà luộc, một đĩa xôi, một chai rượu, một đĩa trầu cau và một bó cỏ
non.
Thịt gà được chặt ra gói cùng với xôi trong
mớ cỏ non, những gói cỏ xếp vào cái đĩa lớn, vẩy mấy giọt rượu vào đó... Mọi thứ
chuẩn bị xong xuôi, ông thầy cúng khăn áo chỉnh tề bước ra thắp hương, làm lễ tạ
ơn trâu. Lễ tạ ơn được tiến hành với từng con, bắt đầu từ con trâu đầu đàn, tiếng
Thái gọi là quái tổn lang (trâu chủ gầm), sau đó lần lượt theo thứ tự con nhiều
tuổi trước, con ít tuổi sau. Tạ ơn con nào thì bê mâm cỗ tới đặt trước con đó.
Người cúng cầm sẹo mũi con trâu và đọc bài cúng, mở đầu bằng những câu:
"Ơ này trâu ơi
Mưa
rơi trâu kéo cày
Trời sấm trâu kéo ruộng
Ðeo ách khắp thửa trên Kéo bừa khắp thửa
dưới
Thương
trâu hồn to vía lớn
Có gà lớn
bằng con công
Gà to bằng
con ngỗng
Sắp mâm
cỗ mời trâu ăn
Có chai
rượu thơm Rót ra mời trâu uống...
"
Và kết thúc ở mấy câu: "...
Gom của
về với chủ
Tận già
trâu đừng chết
Trâu
sinh sôi đầy đàn
Trâu
sinh nở đầy gầm nhà!"
Toàn bộ
bài cúng có 42 câu.Sau đó, chủ nhà tận tay đút cho trâu ăn những gói cỏ non bên
trong có thịt gà và xôi, rồi thả trâu ra rừng. Mấy ngày sau lễ tạ ơn, người ta
kiêng nặng lời mắng mỏ trâu, kiêng đánh trâu và bắt trâu làm nặng. Trên miền đồng
rừng Tây Bắc, mỗi con trâu vẫn được đeo một chiếc mõ ở cổ. Mõ trâu làm bằng
khúc gỗ đục rỗng, cái dùi mõ treo bên trong, trâu đi tới đâu tiếng mõ lộc cộc
vang lên tới đó. Những con trâu cùng một nhà bao giờ cũng đi theo nhau thành một
đàn, quây quần quanh con trâu chủ gầm. Trâu chủ gầm là một con trâu đực khỏe mạnh
và "cao tuổi" nhất đàn. Nó đặc biệt có "uy tín" đối với những
con trâu khác. Trước đây, thời rừng núi còn rậm rạp, lắm thú dữ, con trâu chủ gầm
thường rất gan góc và dũng mãnh. Khi bị thú dữ tấn công, những con trâu chủ gầm
đã dẫn cả đàn trâu nhà xúm lại húc chết cọp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét