Nổi tiếng với lòng hiếu khách nhưng đồng bào dân tộc Thái
cũng có những quy tắc nhất định trong ăn, ngủ, trò chuyện mà bạn cần nắm được
khi lên Tây Bắc.
Người Thái ở Việt Nam được chia làm ba nhóm chính là Thái
Đen, Thái Trắng và Thái Đỏ. Cách phân biệt là theo màu khăn những người phụ nữ
Thái quấn trên đầu. Dân tộc này có dân số đứng thứ 3 tại Việt Nam, sinh sống chủ
yếu ở các tỉnh miền núi phía Tây Bắc. Nếu bạn tới thăm một gia đình người Thái,
có một số điều bạn cần biết:
1. Xin phép
Tới thăm bản người Thái hay bất cứ bản, làng người dân tộc
nào việc đầu tiên bạn cần làm là xin phép trưởng bản. Đó là người đứng đầu
trong bản, việc làm này thể hiện sự tôn trọng của bạn, cũng đảm bảo an ninh
trong bản và cho chính bản thân bạn.
2. Nhà người
Thái
Đặc điểm nhận dạng nhà người Thái là nhà sàn, được làm
cao hơn mặt đất từ hai đến ba mét. Ngày xưa người Thái xây nhà cao với mục đích
tránh thú dữ và nuôi giữ vật nuôi. Mọi hoạt động sinh hoạt của gia đình đều diễn
ra ở bên trên, đặc biệt buổi tối không ai xuống đất vì khi ấy thú dữ đi săn mồi
rất nguy hiểm. (Thậm chí các gia đình phải xây cầu nối từ nhà này sang nhà
kia).
3. Lên nhà
Trước khi lên nhà, bạn phải đứng dưới cầu thang gọi trước,
hỏi xem có ai ở nhà không. Một phần để đợi sự cho phép của chủ nhà, một phần nếu
tùy tiện bước lên bạn sẽ dễ bị chó cắn. Với người Thái, bị chó cắn tức là sẽ gặp
xui xẻo trong ba năm.
Trước khi bước lên cầu thang bạn nên xem chủ nhà họ để
giày dép ở đâu thì mình để ở đó. Không tùy tiện mang giày, dép lên trên nhà nếu
không được sự cho phép hoặc hướng dẫn từ chủ nhà. Và chắc chắn bạn không được
đi giày, dép vào bên trong nhà.
Nhà của người Thái chia làm hai phần. Phần cao là nơi
giành cho chủ nhà và người lớn tuổi. Khách tới thăm không được ngồi phần phía
trên khi chưa có sự cho phép. Trong nhà có gian thờ cúng là nơi con dâu, con rể
và khách không được vào. Nếu vào trong một gia đình người Thái, bạn nên chờ sự
hướng dẫn của chủ nhà, không nên tùy tiện ngồi vào bếp hay bàn ghế. Đặc biệt
không được ngồi lên cửa sổ và tối kỵ lúc ngồi, nằm ngủ chỉ chân mình lân phía bàn
thờ tổ tiên.
4. Chào hỏi,
nói chuyện
Người Thái chào hỏi cũng giống người Kinh. Chào từ người
lớn tuổi đến người ít tuổi. Khi nói chuyện với một người Thái không nên chỉ
tay vào mặt và khi muốn chỉ cho chủ nhà cái gì đó thì không được dùng chân chỉ
mà chỉ được dùng tay. Người Thái rất kỵ dùng chân để chỉ cái gì đó.
Món cơm nếp của người Thái. Cơm màu vàng thường nấu cho
người đi xa, người Thái quan niệm cơm vàng mang lại bình an, may mắn.
5. Khi ăn
Khi ăn cơm cùng một gia đình người Thái bạn cần chú ý: Bố
mẹ ngồi phía trên, con dâu, con gái và khách ngồi dưới. Trong mâm cơm sẽ có một
đĩa muối, ớt đặt cạnh hai chén rượu. Trước khi ăn cơm và sau khi kết thúc bữa
ăn phải rót vào hai chén một ít rượu để cảm tạ công ơn ông bà, tổ tiên. Cũng có
nơi trước và sau khi ăn, người Thái chấm đầu ngón tay vào hai chén rượu và vẩy
qua hai bên vai. Người Thái quan niệm hai bên vai là hai vị thần hộ mệnh, vẩy
qua hai bên để ông bà, tổ tiên phù hộ cho đi đường may mắn, bình an.
Một điều cũng rất quan trọng, khi tới nhà người Thái đúng
bữa ăn. Dù bạn đã no cũng vẫn phải ngồi vào mâm cơm và uống chén rượu cùng chủ
nhà. Khi tới mà chủ nhà chưa kịp giết gà đãi khách, bạn vẫn ngồi bên cạnh mâm
cơm cùng hai chén rượu và đĩa muối ớt chờ tới khi chủ nhà làm xong cơm.
Nếu chủ nhà đã thịt gà khách không được bỏ về khi chưa
ăn, người Thái quan niệm điều đó là không tôn trọng. Khi ăn không dùng đũa gõ
bát, gõ mâm, uống rượu xong không được úp bát, úp chén xuống. Người Thái thường
ăn cơm nếp. Bạn có thể dùng tay bốc và nắm cơm lại để ăn. Ngoài ra, mỗi khi cạn
chén rượu người Thái thường bắt tay nhau thể hiện tình cảm.
6. Khi ngủ
Trong nhà của người Thái có chia khu vực ngủ riêng cho
ông bà, bố mẹ, con cái và khách. Bạn không nên tùy tiện nằm vào giường trong
nhà nếu không được phép. Không gian ngủ thường chung nhau nên khi ngủ bạn không
nên làm phiền tới những người khác trong nhà. Nhà người Thái xây gần nhau, buổi
tối sau 10h không nên nô đùa ầm ỹ gây mất trật tự, ảnh hưởng tới những người
xung quanh.
Phụ nữ Thái có chồng thường quấn tóc trên đầu. Nhưng
phong tục này dần mai một và được chia theo từng khu vực. Đa số người Thái đen
giữ lại phong tục này.
7. Ngôn ngữ
cổ
Người Thái có ngôn ngữ cổ của riêng mình. Những cuốn sách
hàng trăm năm tuổi, lưu giữ các thông tin lịch sử, thiên văn, các bài hát, thơ
ca, sử thi qua các thời kỳ. Nếu muốn một lần được tận mắt chứng kiến những giá
trị văn hóa vô giá này, bạn cần tìm tới nhà già làng trong bản.
Người Thái hay bất cứ dân tộc nào khác, điều quan trọng
nhất vẫn là tôn trọng chủ nhà. Người Thái nổi tiếng hiếu khách, khi được một
gia đình người Thái quý bạn là một người rất may mắn.
Trần Việt Anh
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét