Thành phần của hồ sơ: đảm bảo theo quy định
tại Thông tư 04
Lý lịch: đầy đủ, theo đúng mẫu số 3 của
Thông tư 04, đảm bảo các thông tin về di sản và giá trị di sản.
Hồ sơ ảnh: số lượng đủ, kích cỡ đúng quy
định, chất lượng ảnh tốt, nội dung ảnh đảm bảo nhận diện đầy đủ di sản.
VCD: đảm bảo về nội dung, chất lượng và
thời lượng.
Bản đồ vị trí: đầy đủ, rõ ràng
Báo cáo khảo sát điền dã: đầy đủ
Bản cam kết bảo vệ và phát huy giá trị di
sản: đầy đủ, 44 bản
Văn bản số 798/SVHTTDL-DSVH ngày 31/7/2012
của Sở VHTTDL Điện Biên về việc trao quyền sử dụng tài liệu DSVHPVT Nghệ thuật
Xòe Thái.
Danh mục tài liệu trong hồ sơ: đầy đủ
Tờ trình đề nghị đưa di sản vào Danh mục
quốc gia: đầy đủ
Quá trình thẩm định hồ sơ
Hồ sơ đã được bổ sung, chỉnh sửa theo góp ý
của Cục Di sản văn hóa:
- Bổ sung cam kết bảo vệ di sản của cộng
đồng;
- Chỉnh sửa, bổ sung, biên soạn lại nội
dung trong lý lịch theo Mẫu của Thông tư;
- Làm rõ giá trị tiêu biểu của di sản;
- Cụ thể hóa các giải pháp bảo tồn và phát
huy giá trị di sản.
- Bổ sung, chỉnh sửa phim về Nghệ thuật Xòe
Thái;
- Bổ sung ảnh để có thể nhận diện di sản
phù hợp với phần nội dung của lý lịch;
- Thống nhất tên gọi di sản ở tất cả các
thành phần hồ sơ.
Ý kiến đánh giá:
Nghệ thuật Xòe Thái ở Điện Biên, thuộc loại
hình Nghệ thuật trình diễn dân gian, có từ lâu đời và đã trở thành nếp sinh
hoạt văn hóa tinh thần không thể thiếu của đồng bào Thái vùng Tây Bắc nói chung
và tỉnh Điện Biên nói riêng. Nghệ thuật Xòe Thái phổ biến nhất là Xòe vòng, bắt
nguồn từ lễ Xên pang (Lễ tạ ơn). Khi chiêng, trống vang lên, mọi người hân hoan
đến với vòng xòe, cùng nắm tay nhau nối vòng tay lớn, xiết chặt vòng xòe và đưa
những bước chân nhịp nhàng hòa mình trong không khí náo nức, rộn ràng. Trong
múa xòe còn kết hợp với hát đối, ứng thơ và cuộc vui có thể kéo dài thâu đêm.
Sau xòe vòng, người Thái còn có các điệu xòe khác như xòe khăn, xòe nón, xòe
nhạc, xòe quạt, xòe sạp, xòe chai. Nghệ thuật Xòe Thái là phương tiện kết nối
cộng đồng, biểu tượng của tình đoàn kết và là sân chơi giải trí sau những ngày
lao động vất vả. Dù có những khó khăn nhất định nhưng Nghệ thuật Xòe Thái vẫn
được cộng đồng, chính quyền bảo tồn và phát huy.
Di sản Nghệ thuật Xòe Thái ở tỉnh Điện Biên
đáp ứng các tiêu chí quy định tại Điều 10, Thông tư 04/2010 đối với DSVHPVT để
đưa vào Danh mục DSVHPVTQG.
NGHỆ THUẬT XÒE THÁI
I. Tóm tắt về di sản văn hóa phi vật thể
được đề cử
Tên
gọi:
Nghệ thuật Xòe Thái
Tên gọi khác: Xòe, Xé, Xék, Múa dân gian dân tộc Thái
Loại
hình: Nghệ thuật trình diễn dân gian
Địa
điểm phân bố:
Phân bố tại 10
huyện, thị xã, thành phố (huyện Điện Biên, Mường Chà, Điện Biên Đông, Tuần
Giáo, Mường Ảng, Tủa Chùa, Mường Nhé, Nậm Pồ, thị xã Mường Lay, thành phố Điện
Biên Phủ), tỉnh Điện Biên.
Chủ
thể văn hóa:
Cộng đồng người Thái trong tỉnh Điện Biên
Mô tả về di sản:
Người
Thái ở Điện Biên chiếm 37,99% dân số trong toàn tỉnh, gồm có ngành Thái Đen và Thái
Trắng. Người Thái có bề dày văn hóa được ghi chép qua các bộ sử thi dân gian,
tục ngữ, ca dao, dân ca, đáng chú ý là thơ ca dân gian với những Xống chụ xôn xao (tiễn dặn người yêu); Khun Lú, Nàng Ủa. Người Thái nổi tiếng
với làn điệu khắp (hát) như khắp báo xao (hát nam nữ), khắp lôồng tôồng (hát ngoài đồng), khắp ca (khi chèo thuyền). Đặc biệt,
người Thái nổi tiếng với Nghệ thuật Xòe với nhiều điệu thức khác nhau như: Xòe
vòng, xòe khăn, xòe quạt, xòe nón,
xòe nhạc, xòe chai, xòe thắt đai lưng (xòe khăn), xòe sạp..., trong đó, tiêu
biểu phải kể đến Xòe vòng. Những người cao tuổi của cộng đồng cho biết Xòe có
từ lâu đời, xuất phát từ trong lao động sản xuất, từ nhu cầu của con người muốn
được thư giãn, giải trí sau những giờ lao động vất vả, mệt nhọc. Xòe đã trở
thành nếp sinh hoạt văn hóa tinh thần không thể thiếu của đồng bào Thái Tây Bắc
nói chung và tỉnh Điện Biên nói riêng.
Đối với tỉnh Điện Biên,
Mường Lay là nơi ghi dấu về sự phát triển của những điệu Xòe. Người có công mở
rộng và phát triển Nghệ thuật Xòe của địa phương phải kể đến quan thổ ty Đèo
Văn Long. Mặc dù khét tiếng về sự tàn ác, bóc lột nhân dân lao động nhưng Đèo
Văn Long đã biết phát hiện và khai thác nghệ thuật Xòe, đã tuyển chọn những cô
gái xinh đẹp, hát hay, múa giỏi để thành lập các đội Xòe nhằm phục vụ mục đích
riêng cho chế độ cai trị của mình và hàng
năm cấp lương thực, thuốc men, quần áo cho gia đình các cô gái, thay vào đó
những cô gái đẹp phải phục tùng mệnh lệnh, phải múa bất cứ khi nào được gọi.
Đèo Văn Long đã đưa những đội Xòe đi biểu diễn ở nhiều nơi như Hà Nội,
Huế, Sài Gòn, thậm chí còn phục vụ cả vua Bảo Đại và những vị quan cai trị Pháp
khi Đèo Văn Long bắt tay với Pháp thống trị nhân dân. Hiện tại vẫn còn một số nghệ nhân đã từng là gái xòe được tuyển
chọn vào Đội xòe của Đèo Văn Long như bà Điêu Thị Nụn (huyện Mường Chà) – là
người đã nhiều năm gắn bó và truyền dạy cho bao thế hệ về Nghệ thuật Xòe, tham
gia xây dựng hồ sơ khoa học cho loại hình di sản này, bà cho biết: Xòe có từ
thời xa xưa và những người tham gia Đội xòe là những cô gái xinh đẹp mới 16, 17
tuổi, có tài hát múa, những cô gái này do trưởng bản lựa chọn và đưa lên cho
Đèo Văn Long. Các gái xòe theo quy định chỉ được biểu diễn chứ không được đem
lòng yêu quan khách, họ tham gia Đội xòe được khoảng 3 – 5 năm thì nghỉ về lập
gia đình và có người trẻ lên thay. Đội xòe khi đó gồm 12 người, không quy định
ai là đội trưởng. Dưới sự bảo trợ của quân Pháp, Đèo Văn Long đã tổ chức cho
Đoàn gồm những gái xòe với hơn 50 người đi máy bay vào Sài Gòn biểu diễn. Trước
kia, vua Bảo Đại đã từng lên Mường Lay tới 03 lần để gặp gỡ quan Pháp thường
trú tại khu vực Đồi Cao và ông không bỏ lỡ dịp được xem các cô gái Thái biểu
diễn Nghệ thuật Xòe. Sau khi kết thúc biểu diễn, Bảo Đại đã lệnh thưởng cho các
cô gái váy, áo, tiền Đông Dương, được miễn đi dân công và được cho ruộng đất.
Bà cũng cho biết nhạc cụ trong nghệ thuật Xòe là trống, chiêng, đặc biệt là
tính tảu. Giờ đây khi âm thanh tính tảu vang lên bà sẽ mường tượng và nhớ về
những điệu Xòe ngày xưa như múa khăn, múa nón, múa quạt, múa nhạc (quả lúc lắc)
và múa dọ - một vật dụng trong sinh hoạt của người Thái.
Theo điều tra của ngành
VHTTDL, Xòe vòng là điệu múa mang ý
nghĩa truyền thống và phổ biến nhất của người Thái, bắt nguồn từ lễ Xên Pang (Lễ tạ ơn), mọi người cầm tay nhau nhảy múa
xung quanh mâm cúng, sau đó phát triển thành điệu xòe quanh cây nêu, quanh đống
lửa như ngày nay.
Xòe
vòng, tiếng Thái gọi là Xé cống, là
một hình thức múa vòng của người Thái, những người múa nắm tay nhau nên còn có
tên gọi là xé khăm khen (múa cầm
tay). Xòe thường diễn ra vào dịp tết nguyên đán, mừng nhà mới, có trong sinh
hoạt văn hóa tại các trường học, hội Hạn Khuống, lễ mừng cơm mới, trong đám
cưới, lễ xên bản, khi có khách quý, ngày quốc khánh, các ngày lễ trọng đại của
Tỉnh, Tuần văn hóa du lịch và các Hội thi, Hội diễn… Thông thường để tổ chức một cuộc
Xòe vòng thì công tác chuẩn bị là hết sức quan trọng. Người trưởng bản hoặc ban
tổ chức phải chuẩn bị đầy đủ về địa điểm với không gian rộng, các phương tiện
vật dụng, các đạo cụ, nhạc cụ, âm thanh, ánh sáng cần thiết cho một đêm múa
xòe, phải thông báo cho nhân dân ở trong bản được biết và tranh thủ hoàn tất
các công việc trong nhà để mọi thành viên trong gia đình đi tham gia hội xòe.
Nhạc cụ trong Nghệ thuật Xòe không thể thiếu chiếc trống, ngoài ra còn có
chiêng, chũm chọe, tính tẩu. Dưới ánh trăng thanh, quanh đống lửa bập bùng
tiếng trống gọi xòe được cất lên đã trở thành âm thanh quen thuộc đi vào tiềm
thức của người dân trong mỗi bản mường.
Khi múa Xòe vòng, người
chơi đặc biệt chú ý tới đội hình, động tác và âm nhạc.
Người chơi nắm tay nhau
xếp đội hình múa thành vòng tròn, vòng xòe ban đầu hẹp và dần được mở rộng. Khi
nhiều người tham gia sẽ đứng thành hai vòng hoặc ba vòng, nam nữ đứng xen kẽ
nhau để xòe, các vòng tròn chuyển động ngược chiều nhau.
Động tác của Xòe vòng gồm
02 bước chính và 02 bước phụ. Bước thứ nhất tiến, chân sau bước lên ngang với
bàn chân trước dậm nhẹ rồi lùi chân sau, chân trước rút về ngang với bàn chân
sau dậm tiếp theo nhịp. Cùng với nhịp chân, cánh tay được nắm chặt vào nhau rồi
nâng lên hạ xuống tiến hành đồng thời phụ họa với bước chân dậm nhẹ, lúc tiến,
lúc lùi theo nhịp của trống, của nhạc. Các động tác cứ như vậy được lặp đi lặp
lại nhiều lần và vòng xòe dần dần được
mở rộng bởi mỗi lúc mọi người đến xòe một đông.
Khi vòng xòe được chuyển động từ trái sang
phải thì bước chân phải trước, dậm chân trái theo rồi lùi chân trái về, chân phải
trở về dậm nhịp tại vị trí bên trái. Và ngược lại, nếu vòng xòe đi từ phải sang
trái thì bước chân trái trước, dậm chân phải theo rồi lùi chân phải về, chân
trái trở về dậm nhịp tại vị trí bên phải. Những
bước chân không bước rộng mà được bước lên bước xuống nhẹ nhàng; bước nhẹ êm
(có khi như lướt) và nhún nhẹ nhàng; kết hợp với bước chân như vậy là động tác
vung tay đưa lên đưa xuống không hết đà (chỉ ở ngang người)…Chúng ta có thể bắt
gặp những điệu Xòe xuất hiện ở nhiều nơi dù ở ngoài trời, trong nhà hay trên
sân khấu, ở không gian nào cũng dễ dàng thiết lập vòng xòe để mọi người có thể
nhún nhảy, uốn mình thả hồn theo tiết tấu, nhịp điệu của những nhạc cụ dân tộc.
Nhạc cụ sử dụng trong Xòe
vòng gồm: trống, chiêng, chũm chọe. Trước năm 1954 chỉ có nhà phìa tạo mới có
trống chiêng vì nhà giàu và có thế lực mới có điều kiện mua sắm và sử dụng các
nhạc cụ này, người dân không được mua và chơi ở nhà riêng, ngày lễ tết muốn
được đánh trống, chiêng phải lên nhà phìa tạo xin phép để đánh vì có trống
chiêng mới có thể múa vòng (Xòe vòng) được. Trống được làm bằng da trâu sau
khi đã vệ sinh sạch sẽ và phơi khô một
thời gian nhất định; thân trống được làm bằng cây gỗ rỗng có chiều dài khoảng
1,2m. Hai mặt trống một bên phải bịt là da của con trâu đực, một bên là da con
trâu cái để tạo âm thanh trầm bổng. Sau này, các âm thanh của một số nhạc cụ
như tính tẩu, đàn nhị cũng được các nghệ nhân vận dụng và sáng tạo để đưa vào
hòa tấu cùng với tiếng trống, tiếng chiêng. Trước năm 1954, múa xòe thể hiện rõ
tính giai cấp, dân múa với dân, quan múa với quan. Sau giải phóng Tây Bắc 1954,
phong trào múa vòng phát triển, giờ đây, vòng xòe không phân biệt tuổi tác,
giới tính, không phân biệt dân tộc này hay dân tộc khác, mọi người đều có thể
xòe, thậm chí cả những em bé mới cảm nhận được âm thanh của tiếng trống, tiếng
chiêng cũng được mẹ địu trên lưng và cùng nhún mình theo bước xòe của mẹ. Xòe
thực sự có ý nghĩa lớn trong đời sống tinh thần, góp phần làm nên sự phong phú
cho đời sống văn hóa cộng đồng.
Khi
tiếng trống, tiếng chiêng khai hội vang lên như mời gọi mọi người cùng hân hoan
đến với vòng xòe. Trong khi xòe mọi người còn kết hợp với hát đối, ứng thơ cuộc
vui có thể kéo dài thâu đêm tới sáng. Bên ánh lửa bập bùng cả bản cả mường cùng
ngất ngây trong men rượu nồng say, tắm mình trong vũ điệu xòe dân gian truyền
thống, hòa mình trong âm hưởng rộn ràng của các làn điệu dân ca đằm thắm và âm
thanh của các loại nhạc cụ trống, chiêng, đàn tính...để tâm hồn được thăng hoa
tỏa sáng, mọi lo toan của cuộc sống như được trút bỏ và cảm nhận một cuộc sống
tươi vui, nhộn nhịp.
Như vậy, Xòe vòng là điệu Xòe phổ biến nhất, trong ánh
lửa bập bùng và âm thanh rạo rực của nhịp trống, chiêng, tính tảu, chũm chọe
mọi người cùng nắm tay nhau nối vòng tay
lớn, xiết chặt vòng xòe và đưa những bước chân nhịp nhàng hòa mình trong không
khí náo nức, rộn ràng. Sau Xòe vòng, người Thái dần phát triển thành nhiều điệu xòe
khác như:
- Xòe khăn: là điệu múa được tiếp thu từ
múa lễ thức “kin pang then”. Các cô gái được bà then dạy múa để mua vui cho
những vị khách trên trời mời về dự lễ. Điệu Xòe này còn có tên gọi khác là “Xòe
thắt đai lưng” tức mảnh khăn dài thường ngày dùng để thắt đai ngang eo cô gái
khi biểu diễn được khoác lên mình các cô gái xòe để biến những động tác sinh hoạt
hàng ngày thành những động tác múa duyên dáng, uyển chuyền. Múa khăn có động
tác đứng vung khăn ra đằng trước, vung quá đầu, vung ngang ngực, vung sang bên
cạnh và động tác ngồi vung khăn.
- Xòe nón: Múa nón Mường Lay (Điện Biên)
tiếp thu những động tác múa nón Phong Thổ (Lai Châu) như: đưa nón sang hai bên
người, nhún ngang, đưa nón sau gáy, nghiêng nón hai bên đầu, lao nón, xoay nón
trên đầu, ngồi chống nón trước mặt; và sáng tạo những động tác riêng, cụ thể:
động tác nâng nón, động tác ngửa nón, động tác nâng nón sau lưng, động tác đọ
nón, động tác xoay nón trước ngực.
Xòe nón còn được sáng tạo kết thành đội
hình như bông hoa khoe sắc vô cùng sinh động trên nền nhạc dân gian truyền
thống.
- Xòe nhạc: Người múa đeo chùm nhạc (từ 3 – 5 quả), đeo vào ngón giữa, có
thể đeo cả hai tay nhưng thông thường đeo ở tay phải, quả nhạc nằm hướng trên
mu bàn tay. Khi múa, hai bàn tay xấp chồng lên nhau, tay phải ở trên; từ tư thế
này hai tay đánh nhạc ra hai bên mở xế gần 45 độ, sau đó hai tay múa như vuốt
nhẹ trở vào và về tư thế ban đầu. Khi múa chùm nhạc phát ra âm thanh vang như
tiếng chuông reo hòa với âm thanh của các loại nhạc cụ khác. Xòe nhạc có các
động tác như: múa ngồi, đứng tại chỗ và nhảy đổi chỗ cho nhau, động tác bước
vội, xòe tay chiến.
- Xòe quạt: có hai
kiểu, múa một quạt và múa hai quạt. Múa một quạt thường đi đôi với khăn, người
múa cầm quạt xòe ở tay phải, khăn (gập đôi) ở tay trái. Còn múa hai quạt thì
cầm quạt xòe ở hai tay, quạt cũng có khi xòe khi gập. Với điệu múa này tạo ra
được sự duyên dáng, uyển chuyển, linh hoạt của người biểu diễn.
- Xòe sạp (múa sạp):
Ban đầu Xòe sạp chỉ thực hành đối với số ít người cùng tham gia vì chỉ có hai
cây tre hoặc hai cái chày để gõ. Sau đó, người chơi sáng tạo sử dụng nhiều cây
tre với nhiều người ngồi gõ cho mọi người cùng tham gia múa. Người múa chia ra
một tốp đập sàn và một tốp múa, mỗi tốp có đội hình là những đôi trai gái, càng
nhiều cặp tham gia càng khiến đội hình thêm phong phú, sinh động. Với người múa
là phụ nữ, họ thường khoác trên mình khăn lụa dài hoặc khăn piêu hay cầm chiếc
quạt với màu sắc rực rỡ để múa khi vung lên, khi uốn lượn quanh người. Động tác
khi lướt nhẹ nhàng, uyển chuyển, lúc dồn dập. Đội hình biến đổi ngang, dọc,
chéo, tròn tất cả đều diễn ra trên dàn sạp nhưng vẫn chú ý đúng nhịp và hai
chân không bị kẹp khi hai sạp con chập vào nhau. Hai tốp sạp và tốp múa thay
nhau tạo không khí luôn rộn ràng trong
tiếng trống, tiếng chiêng. Người Thái
thường tổ chức múa sạp khi có lễ hội, trong ngày tết, các cuộc vui.
- Xòe chai: là điệu múa sử dụng đạo cụ là
chiếc chai thường được giữ cân bằng trên đỉnh đầu của người múa kết hợp với
những động tác uyển chuyển, khéo léo mà không bị rơi, ý nghĩa của điệu múa này
là để mời rượu.
Trừ Xòe vòng không phân biệt giới tính,
tuổi tác tham gia, chúng ta dễ nhận thấy Xòe Thái chủ yếu dành cho nữ, nữ múa
là chính; tính chất múa nhẹ nhàng, uyển chuyển nhưng linh hoạt. Trong khi múa,
bước chân thường nhẹ êm, không nhảy cao, không bước rộng, khi ngửa người, không
uốn lưng nhiều. Nếu có nam tham gia thì cũng không có động tác quay, nhảy bước
lớn, ít động tác thể hiện sự dũng mãnh mang tính chiến đấu như các dân tộc
khác. Nghệ thuật Xòe Thái là loại múa đồng diễn, múa đông người, múa tập thể.
Đội hình thường gặp là vòng tròn, hai hàng dọc ngang có thêm nhảy đổi chỗ cho
nhau.
Trong số những điệu Xòe, Xòe vòng là điệu
Xòe không hạn chế về số người tham gia, động tác đơn giản nhịp nhàng, múa mà
không cần có đạo cụ, chỉ là cái nắm tay ấm áp tình người và chân bước theo nhịp
điệu xòe. Còn lại, những điệu Xòe khăn, Xòe
nón, Xòe quạt, Xòe sạp, Xòe nhạc, Xòe chai là những điệu Xòe mang
tính chất biểu diễn, bắt buộc phải có nhạc cụ, đạo cụ, giới hạn người tham gia…
Trang phục của người Thái cũng góp phần làm
đẹp thêm cho Nghệ thuật Xòe: các cô gái Thái càng đẹp hơn nhờ mặc áo cánh ngắn
đủ màu sắc đính hàng khuy bạc hình bướm, hình nhện, hình ve sầu… chạy trên
đường nẹp xẻ ngực, bó sát thân kết hợp với váy vải màu thâm, hình ống; thắt eo bằng dải lụa màu xanh lá cây; đeo dây xà tích
bạc ở bên hông thật đẹp. Ngày lễ có thể mặc thêm áo dài đen, xẻ nách hoặc kiểu
chui đầu, hở ngực có hàng khuy bướm của áo cánh, chiết eo, vai phồng đính vải
trang trí ở sườn nách và đôi vai ở phía trước như của người Thái Trắng. Nữ Thái
Đen đội khăn piêu nổi tiếng với các hình hoa văn thêu nhiều màu sắc rực rỡ.
Trang phục Nam người Thái, quần được cắt theo kiểu chân què có cạp để thắt lưng
trước kia được thắt bằng dây rừng, ngày nay loại quần này ít được phổ biến; áo
cánh xẻ ngực có túi ở hai bên gấu vạt, áo người Thái trắng có thêm một túi ở ngực
trái; cài khuy tết bằng dây vải. Màu quần áo phổ biến là màu chàm. Ngày lễ mặc
áo đen dài, xẻ nách, bên trong mặc một
lần áo trắng.
Nghệ thuật Xòe là kết
quả sáng tạo nghệ thuật xuất phát từ lao động của cộng đồng người Thái nhằm
đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của chính họ và của quần chúng nói
chung. Sau những ngày lao động mệt nhọc, hòa mình với Nghệ thuật Xòe không chỉ giúp người ta tìm lại cảm giác
thư thái và hứng khởi mà còn làm cho mối quan hệ làng bản, quan hệ xã hội thêm
gắn bó hơn, dễ gần nhau hơn. Hiện nay tại các bản văn hóa du lịch Thái của tỉnh
Điện Biên, múa Xòe đang là một “sản phẩm du lịch” thu hút khách tham quan trong
và ngoài nước không những làm phong phú thêm đời sống văn hóa Thái mà còn góp
phần mang lại nguồn thu nhập cho bà con trong dịch vụ du lịch cộng đồng.
Giá
trị của di sản văn hóa phi vật thể:
Nghệ thuật Xòe Thái góp phần làm giàu cho
nghệ thuật múa dân gian Việt Nam.
Nghệ thuật Xòe Thái là phương tiện giao
tiếp để kết nối các cộng đồng xích lại gần nhau và đã trở thành biểu tượng của
tình đoàn kết, là sự kết tinh những kinh nghiệm sống và lối tư duy sáng tạo
trong đời sống sinh hoạt thường ngày của người Thái. Nghệ thuật Xòe Thái đã cho
chúng ta cảm nhận được nhịp sống và hơi thở của con người Tây Bắc và thực sự
trở thành nét đẹp văn hóa đại diện của một nền văn hóa nước Việt.
Nghệ thuật Xòe Thái có vai trò quan trọng
trong đời sống cộng đồng người Thái, là sân chơi giải trí sau những ngày lao
động vất vả, giúp con người được vui vẻ, thư giãn, phục hồi sức khỏe để sau đó
tiếp tục tham gia lao động, sản xuất năng xuất, hiệu quả hơn.
Hiện
trạng di sản văn hóa phi vật thể:
Hiện
nay, trong xu thế hội nhập của đất nước có sự giao thoa, ảnh hưởng của văn hóa
nước ngoài nên Nghệ thuật Xòe truyền thống đang có nguy cơ bị mai một. Vòng xòe
đoàn kết đôi khi kết hợp với những điệu nhảy và âm nhạc hiện đại đã phá vỡ tính
nguyên bản của Nghệ thuật Xòe Thái truyền thống. Thế hệ trẻ không thể hiện
được động tác nhịp nhàng, tinh tế như những người cao tuổi.
Tuy
nhiên, Nghệ thuật Xòe Thái vẫn đang được duy trì và phát triển, không chỉ trong
cộng đồng dân tộc Thái mà còn có sức sống mãnh liệt và lan tỏa tới nhiều dân
tộc khác tại các tỉnh thành trong cả nước và vượt ra cả thế giới.
Các
biện pháp bảo vệ:
Nghệ thuật Xòe Thái đã được các cấp, các
ngành quan tâm và bảo vệ, tiếp tục duy trì theo truyền thống.
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tham mưu
với tỉnh tổ chức múa xòe trong các sự kiện văn hóa, lễ hội truyền thống như Lễ
hội Hoàng Công Chất ở đền Bản Phủ, lễ hội truyền thống Kin Pang Then…, thu hút
đông đảo cán bộ, nhân dân và du khách cùng tham gia.
Các đội văn nghệ thuộc các bản, đặc biệt là
các bản văn hóa du lịch đã góp phần bảo vệ và phát triển Nghệ thuật Xòe Thái.
Hàng năm, từ nguồn vốn của Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa, sự tài
trợ của Quỹ Đan Mạch, đã có nhiều dự án về bảo tồn dân ca, dân vũ và truyền dạy
nhạc cụ dân tộc, trong đó có nghệ thuật Xòe Thái. Hằng năm, từ nguốn vốn của
Chương trình mục tiêu quốc gia, ngành VHTTDL đã đầu tư, hỗ trợ cho nhà văn hóa
bản những phương tiện như tăng âm, loa đài, trống...phục vụ sinh hoạt của đồng
bào.
Trong những năm gần đây, các ngành trong
tỉnh phối hợp triển khai thực hiện phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân
thiện học sinh tích cực” đã lồng ghép chương trình nghệ thuật trình diễn dân
gian, trong đó có Nghệ thuật Xòe Thái vào các chương trình ngoại khóa trong
trường học.
Ban chấp hành
Đảng bộ tỉnh cũng đã ban hành Nghị quyết số 09/NQ/TU ngày 20/12/2012 về chương
trình bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc tỉnh Điện Biên, gắn với phát
triển kinh tế - xã hội đến năm 2015, định hướng đến 2020 với nhiệm vụ chủ yếu
là bảo tồn văn hóa các dân tộc; đầu tư
phát triển, nâng cao giá trị bản sắc văn hóa các dân tộc, phát huy vai
trò các nhân tố xã hội tham gia bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc.
Ủy ban nhân dân
tỉnh Điện Biên đã phê duyệt Đề án Bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số tỉnh Điện Biên gắn
với phát triển kinh tế - xã hội, giai
đoạn 2011 - 2015, định hướng đến năm 2020, trong đó có Nghệ thuật Xòe
Thái./.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét