1 . Từ quĩ đạo chung ấy, trong quá trình phát triển của
mình, mỗi tộc người (lúc đầu có thể là những bộ lạc) đã mang những đặc trưng
văn hoá riêng của mình, trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của mình. Trong quá
trình đó có các bộ lạc Tày - Thái cổ - một trong những chủ nhân quan trọng của
nền văn hoá lúa nước ở nước ta thời kì đó. Thời kì bắt dầu dựng nước của các
vua Hùng. Qua những nguồn sử liệu có được từ thời đại vua Hùng, nhất là những số
liệu đã được các hội nghị nghiên cứu thời kì lịch sử Hùng Vương dựng nước, họp
tại Hà Nội, ngày 16 tháng 12 năm 1968, do Viện Khảo Cổ học phối hợp với Viện Sử
Học, Viện Bảo tàng Lịch sử, Trường Đại học Tổng hợp tổ chức đều khẳng định cư
dân Văn Lang thời các vua Hùng là cư dân làm ruộng nước là chính. Những di chỉ
khảo cổ học "thuộc văn hoá Văn Lang đều là những di chỉ định cư lâu dài: tầng
văn hoá ở đó rất dày, những đồ gốm lớn rất nhiều, công cụ lao động cũng 1 Hà
Văn Tấn: Văn hoá Phùng Nguyên và nguồn gốc dân tộc Việt. Tạp chí dân tộc học, số
1-1975, tr.34 lắm, lại có những khu mộ táng lớn gần kề. Những điều này chứng tỏ:
dân ta không phải sống về nghề làm nương rẫy"
2 . Đây là tầng văn hoá của lớp cư dân sống định canh định
cư của văn minh lúa nước. Ruộng Lạc mà sử sách đã ghi chép chính là ruộng lúa
nước. Trong cuốn Hưng Hoá Chí, Vũ Phạm Hà, một nhà nho uyên bác đã từng xác định:
"Các xã Hy Chương, Thạch Sơn... thuộc phủ Lâm Thao, xưa có ruộng Lạc, cấy
trồng không vất vả mà được lợi nhiều"
3 . Trong lịch sử nhân loại, các cư dân làm nông nghiệp nói
chung và cư dân làm nông nghiệp lúa nước nói riêng tại các lưu vực sông suối lớn
hầu hết đều là những lớp dân cư đã sáng tạo ra các nền văn minh cổ đại như cư
dân vùng sông Ấn-Hằng, (Ấn Độ), sông Ti-gơ-rơ, Ơ-phơrat (Ai Cập), sông Hoàng Hà
(Trung Quốc)... Với nền văn minh đó, nhân loại đã bước vào thời kì xã hội mà F.
Anghen gọi là "văn minh". Chính Ăngghen đã cùng Mác nhấn mạnh:
"Bước chuyển biến từ công xã nguyên thuỷ sang xã hội có giai cấp quyết định
sự phát triển về sau của từng cộng đồng người"...
4 Như vậy qua các nguồn sử liệu, nhất là khảo cổ học, dân tộc
học đều khẳng định, cư dân Văn Lang (nói chính xác là cư dân Đông Sơn), chính
là cư dân nông nghiệp trồng lúa nước. Trong lớp cư dân đó có người Thái Cổ, lúc
đó cũng đang sinh sống xung quanh vịnh Hà Nội (Hà Văn Tấn). Điều đó cũng đã được
giáo sư nhận định thêm: "Chúng ta cũng có thể tìm thấy trong văn hoá Đông
Sơn những đặc điểm văn hoá tồn tại ở một số dân tộc hiện nay nói tiếng Môn-Khơ
me hoặc tiếng Thái. Nên nhớ rằng, nhiều dân tộc nói các ngôn ngữ khác nhau
trong khu vực Đông Nam Á đã có chung nhiều yếu tố văn hoá vật chất hay tinh thần"
5 . Điều đó cũng đã được GS. Phạm Đức Dương nhận xét
"Nếu giả thuyết rằng chủ nhân của nền văn hoá Phùng Nguyên, người nói ngôn
ngữ Việt - Mường đã áp dụng mô hình văn hoá lúa nước của người Tày - Thái cổ
thì rõ ràng, dấu vết văn hoá Môn - Khơ em ở họ chỉ có thể lưu lại trong ngôn ngữ
và văn hoá dân tộc của người Việt - Mường mà 2 Nguyễn Linh: Ruộng lạc và một
vài vấn đề nông nghiệp thời đại Hùng Vương, Trong Hùng Vương dựng nước (T.I).
NXB. KHXH Hà Nội, 1970, tr.208. 3 Nguyễn Linh: Ruộng lạc và một vài vấn đề nông
nghiệp thời đại Hùng Vương, Trong Hùng Vương dựng nước (T.I). NXB. KHXH Hà Nội,
1970, tr.208. 4 Nguyễn Linh: Ruộng lạc và một vài vấn đề nông nghiệp thời đại
Hùng Vương, Trong Hùng Vương dựng nước (T.I). NXB. KHXH Hà Nội, 1970, tr.208. 5
Hà Văn Tấn: văn hoá Phùng Nguyên... Sdd - tr.23 hiện nay người Việt và người Mường
còn bảo lưu. Còn văn hoá vật chất được lưu lại trong lòng đất (văn hoá khảo cổ
học) lại phản ánh mô hình văn hoá của người trồng lúa nước cư dân Tày - Thái mà
chủ nhân nền văn hoá Phùng Nguên đã để lại. Đấy là chưa nói tới khả năng chủ
nhân của nền văn hoá Phùng Nguyên có thể chính là người Tày Thái cổ"
6 . Nếu nhận định của GS trên đây là đúng thì địa vực cư
trú của cư dân Tày - Thái cổ phải bao gồm cả một khu vực rộng lớn. Có thể, khu
vực đó bao gồm cả phạm vi cư dân Tiền Đông Sơn đến Đông Sơn cư trú. Và cho đến
nay, họ đã để lại hàng loạt những di chỉ văn hoá khảo cổ học Phùng Nguyên -
Đông Sơn mà cuốn: Văn hoá Đông Sơn của Viện Khảo cổ xuất bản năm 1994, do GS Hà
Văn Tấn chủ biên đã được xác định trong tấm bản đồ sau
7 . Qua tấm bản đồ trên đã cho thấy một sự thật khá lý thú
là hầu hết các di chỉ đó đều thuộc lưu vực các con sông lớn ở Miền Bắc. Hơn nữa,
cho đến nay, hầu hết xá địa điểm đó văn là địa bàn sống của các lớp dân cư nói
tiếng Thái. Sự trùng lặp này cho dù là rất ngẫu nhiên, nhưng lại cho biết một
điểm khá rõ ràng: Phải chăng tổ tiên của các cư dân nói tiếng Thái hiện này ở
các địa điểm trên đã từng tham gia sáng tạo nên các di chỉ văn hoá Đông Sơn ở
nước ta. Đặt vấn đề như vậy, cho dù có phần nào khiên cưỡng thì sự thật vẫn tự
nói lên thực chất sự hiện diện của mình. Dù sao, tuy chỉ mới là giả thuyết công
tác thì đây cũng là một vấn đề lý thú và góp phần làm sáng tỏ thêm sự đóng góp
của cư dân Tày-Thái cổ vào quá trình hình thành và phát triển của nền văn minh
Đông Sơn ở nước ta. Như vậy có thể nói rằng trước khi hình thành đồng bằng Bắc
bộ (tam giác châu Bắc Bộ) cách đay khoảng 4000 năm do biển lùi sau thời kì biển
tiến Flandri thì xung quanh vùng vịnh này đã từng có nhiều cư dân sinh sống
trong đó có các lớp cư dân Tày-Thái cổ. Với loại hình kinh tế nông nghiệp trồng
lúa nước, trong thực tế, địa bàn sinh tụ của họ còn có thể bao gồm một vùng rộng
lớn hơn, đó là lưu vực các con sông Thao, sông Đà, sông Chảy, sông Lô, sông Mã,
sông Lam... Với giới hạn cực nam là vùng xung quanh vịnh Hà 6 Phạm Đức Dương:
Nguồn gốc tiếng Việt: từ tiền Việt Mường đến Việt Mường chung. Trong: Những vấn
đề lịch sử Đông Nám Á. Phần: tiếp xúc ngôn ngữ ở Đông Nam Á. Viện Đông Nam Á.
Viện Đông Nam Á, Hà Nội, 1983, tr132-133 7 Viện khảo cổ học, Hà Văn Tấn (Chủ
biên): Văn hoá Đông Sơn ở Việt Nam. Nxb. KHXH, Hà nội, 1994 Nội, và giới hạn cực
Bắc là phía nam sông Tây Giang
8 . Như vậy địa bàn đó năm trong không gian của vùng nông
nghiệp trồng lúa nước ở Đông Nam Á
9 . Sự có mặt của người Tày Thái cổ trong lớp cư dân Phùng
Nguyên- Đông Sơn là một thực tế lịch sử. Dó đó, quan hệ giữa họ và các nhóm cư
dân khác ở thời kì này đã tạo nên một công đồng cư dân thống nhất mà người Tày
Thái cổ là một thành viên quan trọng. Chính họ đã đóng góp một phần quan trọng
cho sự hình thành và phát triển của văn minh lưu vực sông Hồng mà người Tày
Thái cổ gọi là "nặm tạo" (sông quay lại). Đến đây, từ những nguồn sử
liệu khác nhau ta lại nhận ra rằng người Tày Thái cổ không chỉ là một trong những
chủ nhân ông của nền văn minh lúa nước mà còn là một cư dân sông nước. Tuy hiện
nay, địa bàn sinh tụ của họ hầu hết là miền núi, nhưng đó lại là những nơi gần
nguồn nước, lấy nước làm tiêu chuẩn hàng đầu cho việc lập bản mường của họ. Cho
đến nay, trong ký ức và tiềm thưc của cư dân nói tiếng Tày Thái ở nước ta vẫn
lưu lại nhiều hình ảnh liên quan đến nước hay cái thuyền. Thậm chí, nước và
thuyền đã trở thành một trong những tín ngưỡng truyền thống của các nhóm cư dân
nói tiếng Thái. Nhiều dòng họ người Tày ở Mường Phạ (Vị Xuyên-Hà Giang) cho đến
nay vẫn dán hình thuyền bằng giấy lên bàn thờ tổ tiên. Hằng năm voà dịp trước
và sau Tết Nguyên Đán, người tày Văn Bàn (Lào Cai) vẫn duy trì tục ngắt lá cây
thả sông suối đẻ làm "thuyền" đón, đưa linh hồn tổ tiên về ăn tết với
con cháu. Trong bài mo đám ma của người Thái Mường Tấc (Phù Yên-Sơn La) trước
khi tiến hồn ma về với tổ tiên phải chặt cây chuối hay tre nứa đóng bè vượt suối
Tấc ra ngòi lao xuôi về Vũ Ẻn đến Bạch Hạc. Ở Mường Vạt (Yên Châu-Sơn La) còn
có truyền thuyết về chiếc thuyền đồng "hưa thoong" đã theo một cơn lốc
bay lên đậu trên đỉnh núi "Khau Cản" và trở thành thần địa của Mường
Vạt. Xưa kia, người Thái Mường Vạt hàng năm vẫn làm lễ tế vị thần này bằng trâu
trắng tại chân núi Khau Cản, tục quen gọi là tế "Chom Nong" (tế ao
trên đỉnh 8 Phạm Đức Dương: Cội nguồn mô hình văn hoá lúa nước ở người Việt cổ
qua cứ liệu ngôn ngữ. Tạp chí nghiên cứu lịch sử, số 5-1982, tr.50. 9 Trần Quốc
Vượng: Về sự đóng góp của văn hoá Tày thái cổ vào sự hình thành và phát triển của
văn hoá Việt Nam. Báo cáo tại Hội Thảo Quốc tế về Thái học, lần 2, Băng cốc,
Thái Lan-08/1984, tr4. núi). Vì khi cái thuyền đồng bay đến đấy đã khoét sâu
vào đỉnh núi tạo nên một cái ao sâu, gọi là Chom Nong. Một trong những biểu hiện
của tín ngưỡng liên quan đến nước là biểu tượng con thuồng luồng mà tiếng Tày-Thái
gọi là tô ngược. Cho đến nay trong tay chúng tối đã có rất nhiều những truyền
thuyết, huyền thoại hay những địa danh ở các địa bàn sinh sống của cư dân nói
tiếng Thái về hình tương con thuồng luồng. Thậm chí mối quan hệ giữa thuồng luồng
với người Tày-Thái còn là quan hệ hôn nhân, dòng giống. Rất nhiều câu chuyện kể
về các chàng trai thuồng luồng lấy con gái Tày Thái rồi sinh con đẻ cái tạo ra
dòng giống kết hợp giữa yếu tố nước và cạn. Phải chăng đáy chính là cội nguồn
sinh ra truyền thuyết Lạc Long Quân lấy bà Âu Cơ nhằm giải thích nguồn gốc người
Việt cổ. (lớp cư dân xây dựng nên nền văn minh Đông Sơn). Trong các địa danh
xung quanh đền hùng hiện nay có tới 50% tên gọi có từ "nà" ruộng) - một
từ chỉ có trong tiếng Tày Thái. Khi nghiên cứu về thành Cổ Loa, các nhà sử học
đều nhận ra một điều hiển nhiên là cấu trúc thành "viếng" (vòng
thành) như các lớp thành Tam Vạn "Xam Mứn" (Điện Biên), tha nhành Chiềng
Mai (Thái Lan)... đặc biệt là giữa các vòng thành đó lại có các tên gọi các góc
từng lớp thành như che cuông (góc trong), che tò (góc nối), và che noọk (góc
ngoài). Các tên gọi đó đều là tiếng Tày Thái. Đấy là còn chưa kể ngay chính bản
thân Thục Phán An Dương Vương, vị vua ngự trị tại thành Cổ Loa của nước Âu Lạc,
cho đến nay vẫn được nhiều người công nhận là người Tày Cổ. Thậm chí, các vua
Hùng trước đó, còn được gọi là "Pò Khun" (Trần Quốc Vượng), nghĩa là
vua Hùng. Trong ti ếng Tày-Thái "pò" là bố (Bố Cái Đại Vương),
"khun" với nghĩa là ông, là ngài-một vị quí phái hay có vai trò rất
quan trọng trong xã hội. Tương truyền rằng, khi sắp nhường ngôi cho Thục Phán,
Hùng Vương đã gửi thư cho vua Thục viết bằng chữ hình con nòng nọc. Đến thời
Lý, một trong những lễ vật quí đem sang cống tiến cho nhà Tống cũng có một cái
mai rùa trên đó khắc loại chứ hình con nòng nọc. Rất có thể loại chữ hình con
nòng nọc đó chính là chữ Thái cổ (cho đến nay loại chữ này vẫn viết theo lối cổ
như thể). Những minh chứng như thế còn khá phổ biến trong kho tàng văn học nghệ
thuật dân gian. Một số ví dụ sau đây có thể chứng minh được điều đó. Khi nghiên
cứu về truyện Tấm Cám ở vùng Bắc Ninh, Bắc Giang (Hà Bắc cũ) Cao Huy Đỉnh đã từng
nhận xét rằng: "Mặc dù hình tượng cô Tấm ở Hà Bắc đã được lịch sử hoá bằng
nhân vật Ỷ Lan phu nhân, nhưng cốt truyện dân gian Tấm Cám ở Hà Bắc lại giống với
những dị bản cổ của người Tày Thái
10. Mô típ các chàng trai, cô gái khổng lồ đã có công khai
phá, tạo lập bản mường cũng khá phổ biến trong xã hội Việt cổ và Tày thái cổ.
Cho tới nay hình tương Ông Đùng Bà Đà (của người Việt Mường) và Ải Lặc Cậc
(Thái), Báo Luông, Sao Cải (Tày) và cả Sơn tinh hay Thánh Gióng... cũng đều có
những hình tượng bất diệt trong lòng các dân tộc Thái Việt. Tên tục chính của
Thánh Gióng là Phù Đổng. Trong tiếng Thái "Phù" hay "Phủ"
chỉ người, còn "Đổng" hay "Đông" là rừng rậm. "Phù Đổng"
là người ở rừng mà vùng Gia Lâm ngày ấy còn là rừng rậm cũng là điều hiển
nhiên, vì mãi đến thời Lý đây vẫn còn là rừng rậm. Tương truyền bà thân sinh của
Lý Thái Tổ (Lý Công Uẩn) còn phải băng qua những khu rừng rậm đó mỗi khi về
thăm quê... Trong lễ hội thánh gióng vùng Gia Lâm (Hà Nội), nhân dân vẫn nhắc đến
hai địa danh mang tiếng Tày Thái. Đó là "Trại Nòn", nơi sinh ra Thánh
Gióng. Trong tiếng Thái "nòn" là ngủ hay là nằm, nơi nằm đầu tiên khi
mới được sinh ra của chàng. Nơi các thợ rèn rèn áo giáp và áo giáp cho chàng có
tên "Lang Na" (còn gọi là Y-Na) thuộc huyện Quế Võ-Bắc Ninh. Trong tiếng
Thái "na" hay "nà" đều có nghĩa là ruộng hay thửa ruộng.
Như vậy rất có thể nơi sinh ra Thánh Gióng và cả những vùng xung quanh đều mang
những địa danh tiếng Tày Thái cổ. Ví dụ: Phù Lưu, Phù Chẩn, Phù Lỗ, Phù Yên...
hay Đông Anh, Đông Hội, Đông Trù... phải chăng trên những này ở thời xã xưa
(khi các nhóm Tày Thái cổ còn sống xung quanh vịnh Hà Nội) cũng có từng có người
Thái cổ sinh sống ở những nơi đây? Hoặc chí ít những địa bàn đó cũng đã từng
giao lưu, tiếp xúc với các lớp cư dân Tày Thái cổ ở các vùng xung quanh. Về các
cuộc tiếp xúc ở đây, giáo sư ngôn ngữ Phạm Đức Dương đã từng rút ra những nhận
xét khá xác đáng theo con đường hội tụ văn hoá-tộc người. Giữa ngôn ngữ Việt -
Mường chung và ngôn ngữ Tày Thái cổ đã từng diễn ra một quá trình tiếp xúc khác
sâu sắc. Sự tiếp xúc ngôn ngữ như thế không chỉ diễn ra trong phạm vi cấu trúc
ngôn ngữ mà cả trên bình diện từ vựng, ngữ nghĩa. Vì vậy ngôn ngữ Việt Mường
chung (tiếng Việt cổ) đã có sự pha trộn, tiếp biến khá lớn. Một số từ vị có gốc
Thái đã gia nhập vào vốn từ Việt Cổ. VD: huội/suối, tông/đồng, tang/đường, cổng/trống,
toong/đồng... và hàng loạt từ hỗn hợp Việt Thái như: dao/pha, đòn/càn, xin/xỏ,
tre/pheo, chó/má, 10 Phạm Đức Dương: Cội nguồn mô hình văn hoá... Sdd tr. 52.
trông/ coi, cỏ/ giả...
11. Thậm chí còn nhiều từ đồng âm, đồng nghĩa như nóng sốt,
sốt rẻo (trong tiếng Thái "sốt" là nóng bỏng), luộc rau, luộc thịt
(trong tiếng Thái "luộc" cũng có nghĩa là tương tự), canh rau, canh
thịt, bát canh... (trong tiếng Thái "canh" cũng có nghĩa như vậy) hay
bãi đỗ xe, sân bãi... (tiếng Thái Lan hiện nay gọi là Pai rốt), than củi (tiếng
Thái gọi vỏ cây là Pì, Pì mạy), hay đậu, chim đậu (tiếng Thái là đạu), ngót đi
(tiếng Thái gọi là "ngọt pay")... (xem thêm thống kê trong tạp chí
Dân Tộc học, số 6 (132) - 2004 - tr54-55). Quá trình giao tiếp này phải diễn ra
hàng ngàn năm và có sự tiếp xúc ngay từ đầu thì các từ vị cơ bản như thế mới giống
nhau cả âm vị lẫn ngữ nghĩa. Điều này cũng đã được GS Phan Ngọc khẳng định:
"sự tồn tại cạnh nhau hàng ngàn năm nhất định dẫn tới những quan hệ kinh tế,
văn hoá, chính trị và tất cả những quan hệ này đều tác động đến ngôn ngữ"
12 . Như vậy trong vốn từ vựng Việt - Mường chung (Việt cổ)
có một hệ thống từ vựng cùng gốc với tiếng Tày Thái cổ. Những từ đó phản ánh nền
kinh tế xã hội của những cư dân trồng lúa nước ở hạ tầng cơ sở và cả thượng tầng
kiến trúc. Những từ vựng thuộc hai lĩnh vực đó đã được Việt Mường hoá một cách
sâu sắc. Tuy nhiên một điều hết sức quan trọn cần nhấn mạnh là nếu nhìn vào lớp
từ vựng cơ bản ngoài hệ thống từ chỉ các hiện tượng tự nhiên, cơ thể và sự hoạt
động của con người, số đếm... thì trong các ngôn ngữ tiền Việt Mường chỉ có các
từ chỉ văn hoá săn bắt, hái lượm và hệ thống canh tác nương rẫy, còn lớp từ vựng
về văn minh nông nghiệp lúa nước hoàn toàn không có. Trong khi đó, hệ thống từ
này trong ngôn ngữ Việt - Mường lại có chung một gốc với các ngôn ngữ Tày Thái
13 . Qua những tư liệu trên đây đã cho thấy một điều rõ
ràng là trong quá trình hình thành nhóm Việt Mường chung (Việt cổ) thì ngay
trên địa bàn của nền văn minh sông Hồng đã từng diễn ra sự tiếp xúc giữa lớp cư
dân Tày Thái cổ (Poroto Tày Thái) với lớp cư dân Việt Mường chung, trong quá
trình tiếp xúc đó đã làm cho ngôn ngữ tiền Việt 11 Phạm Đức Dương: Nguồn gốc tiếng
Việt... Sdd, các trang 131, 129, 130, 123. 12 Phạm Đức Dương: Nguồn gốc tiếng
Việt... Sdd, các trang 131, 129, 130, 123. 13 Phạm Đức Dương: Nguồn gốc tiếng
Việt... Sdd, các trang 131, 129, 130, 123. Mường dần dần chuyển hoá thành ngôn
ngữ Tày-Thái. Có lẽ ảnh hưởng của ngôn ngữ Tày Thái là một trong những nhân tố
thúc đẩy quá trình chuyến hoá.
14 . Với việc giải mã quá trình hình thành tiếng Việt và
phương pháp tiếp cận liên ngành (dân tộc học - ngôn ngữ học và khảo cổ học)
cũng những tư liệu thư tịch cổ Việt Nam, một số nhà ngôn ngữ đã đưa ra nhận xét
rằng: ngôn ngữ Việt Mường chung bắt nguồn từ gốc Môn Khơ me có trước và rất cơ
bản, các yếu tố Tày Thái cổ có sau. Cho nên trong kết cấu ngôn ngữ hỗn hợp Việt-Thái
thường thấy các yếu tố Tày Thái đứng sau. Đó là xem xét về mặt cơ tầng. Còn khi
xét về mặt cơ chế vận hành của tiếng Việt thì rõ ràng tiếng Việt Mường chung
hoàn toàn mô phỏng theo cơ chế Tày Thaí. Trên cơ sở đó, ngoài sự tiếp xúc ngôn
ngữ, cư dân Việt Mường chung còn tíêp thu nhiều biện pháp canh tác ruộng nước ở
các thung lũng của người Tày thái. Đặc biệt là về hệ thống thuỷ nông. Mặt khác
sự tiếp xúc đó cũng tạo ra cơ hội cho cư dân Việt Mường chung mô phỏng theo cơ
cấu tổ chức xã hội bản mường của người Tày Thái cổ. Một thiết chế xã hội của cư
dân định canh định cư trên cơ sở nông nghịêp lúa nước. Ngay từ thời Văn Lang Âu
Lạc, các từ chỉ tầng lớp quí tộc như "Phụ Đạo" (Phụ tạo trong tiếng
Thái) cũng đã được các vua Hùng sử dụng. Cho đến nay, từ đạo hay tạo vẫn còn
trong xã hộ Thái với ý nghĩa có từ thời cổ như thế. Đối với tầng lớp tôi tớ
trong nhà quí tộc, phía tạo cũng được gọi giống như tên gọi từ thời Văn Lang là
"xảo chưng" (gái hầu) và "xao chợ" (gái giúp việc)...Sau
này trong chế độ lang đạo của người Mường cũng như toàn mô phỏng theo tên gọi
và cơ cấu tổ chức xã hội Tày thái, cho dù đã cải biên cho thích hợp với xã hội
người Mường. Đó là còn chưa kể một loạt những trò chơi văn nghệ dân gian của
người Tày thái cũng hiện diện trong xã hội Viêt - Mường, như ném còn vòng, chơi
đu, cồng chiêng, đánh yến đánh phết... Tuy những trò chơi đó hiện nay khá phổ
biến ở nhiều dân tộc, nhưng cội nguồn của nó phải bắt nguồn từ cư dân trồng lúa
nước, còn người Mường thời xa xưa chỉ là cư dân làm nương rẫy, săn bắt hái lượm.
Vì vậy mô hình kinh tế xã hội lúa nước (sau này được gọi là nền văn minh lúa nước)
trước khi hình thành đồng bằng Bắc Bộ thì chủ nhân ông của nó phải là cư dân
Tày-Thái cổ. Về điều này GS Trần Quốc Vượng đã khẳng định: Như vậy có thể thấy
rằng tiếng Tày Thái là một nhân tố cấu trúc quan trọng của tiếng Việt, tộc Tày
thái đã tham gia vào 14 Phạm Đức Dương: Nguồn gốc tiếng Việt...Sdd, các trang
131, 129, 130, 123. sự cấu thành người Việt ở Đông bằng Bắc bộ, văn hoá Tày
thái đã tham gia ngay từ đầu vào sự hình thành và bước đầu phát triển của văn
hoá Việt Nam"
15 . Ngoài những nguồn sử liệu nói trên nghệ thuật trang
trí Thái nói chung, hoa văn Thái nói riêng cũng là một nguồn sử liệu quí. Nguồn
sử liệu đó cũng giúp chúng ta lần về quá khứ tìm ra mối liên hệ giữa những chủ
nhân hoa văn Thái với hoá văn Trang Trí trên các hiện vật khảo cổ học giai đoạn
Phùng Nguyên-Đông Sơn vẫn đọng lại khá đậm nét trong các đồ án hoá văn Thái.
Cho đến nay, tuy thần thái trang trí Phùng Nguyên-Đông Sơn còn hiện diện trên
nhiều nền văn hoá khác nhau như trên cạp váy Mường, thổ cẩm người Chăm, Êđe,
Gia rai, Bana... Nhưng thần thái đó còn in đậm nét hơn cả trong các đồ án hoa
văn Thái.
16 . Tuy nhiên điều khiến chúng tôi băn khoăn hơn cả ở đây
là mối quan hệ giữa phong cách trang trí Phùng Nguyên-Đông Sơn và nghệ thuật
trang trí Thái là sự tiếp nối từ một cội nguồn văn hoá hay đây chỉ là những biểu
hiện của sự hỗn dung, giao tiếp văn hoá trong lịch sử các dân tộc nơi đây?.
Nhưng, dù sao sự gần gũi giữa phong cách trang trí hoa văn Thái và hoa văn
Phùng Nguyên Đông Sơn cũng ít nhiều nêu lên mối quan hệ thân thiết giữa những
chủ nhân của chúng. Tóm lại qua những cứ liệu đã trình bày trên đây cũng giúp
chúng ta thấy rõ giữa cư dân Phùng Nguyên - Đông Sơn và cư dân Tày Thái cổ có mối
quan hệ nội sinh. Có thể nói người Tày Thái cổ là một trong những thành viên
quan trọng của khối cộng đồng cư dân Phùng Nguyên Đông Sơn. Và họ (người Tày-Thái
cổ) đã góp phần tạo dựng và phát triển nền văn minh Đông Sơn ở nước ta. 15 Trần
Quốc Vượng: Về sự đóng góp của văn hoá Tày Thái cổ... sdd, tr13 16 Hoàng Lương:
Về nghệ thuật và yếu tố lịch sử của hoa văn Thái. Tạp chí Văn Hoá Nghệ thuật, số
8 (218) - 2002, tr.38-43.
PGS. TS Hoàng Lương
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét