Tục đi săn bắn của dân tộc Nùng ở Lạng sơn (Vi Đức Hồi)

Người Nùng có tính cộng đồng rất cao, tục săn bắn là một trong vô vàn tính cộng đồng của người Nùng. Ngày trước núi rừng phủ khắp các làng, bản người Nùng, thú rừng nhiều đến nỗi thường xuyên phá hoại lúa, ngô, khoai, sắn của dân. Dân cư thưa thớt, súng săn ít nên người Nùng có tục săn tập thể để bắn, hoặc đuổi thú rừng đi nơi khác để dân có mùa màng thu hoạch.

Mỗi làng bản thành lập đội săn bắn, cử người trách nhiệm chính trong việc săn bắn thú rừng, người phụ trách đương nhiên có kinh nghiệm, có súng săn và thường có chó săn điêu luyện. Người  phát hiện nương rấy có thú đến tàn phá, hoặc phát hiện thú về gần bản, lập tức báo cho người trách nhiệm, xác định thú gì? lợn rừng (mu chào) hay hươu, nai (tu nạn), hoặc sơn dương (tu kít). Người phụ trách thổi tù và (làm bằng sừng trâu rút lõi), báo cho mọi người tập trung để tiến hành cuộc săn thú. Khi nghe tiếng tù và, mọi người (ai được dỗi) lập tức tập trung nơi tù và thổi, người có súng mang súng; người có chó săn mang theo chó săn; người không có gì thì đi không để xua đuổi. Người phụ trách phân công các tay súng đón lõng (đón các nẻo lối mà thú thường đi qua). Cuộc đi săn bắt đầu: người đi xua đuổi đi theo lối chân con thú và thổi ống nứa, ống tre... huýt sáo kêu vang xua đuổi thú, chó săn lùng xục sủa vang cả khu rừng, núi. Thú hoảng sợ tháo chạy theo lối mòn quen thuộc, những tay súng sẵn sàng nổ khi thú đi qua. Cứ thế cuộc săn đuổi cho đến khi bắn được thú hoặc thú đã chạy thoát khỏi khu vực săn. Khi thú đi khỏi khu vực săn bắn, người phụ trách thổi tù và báo cho mọi người cuộc săn kết thúc, mọi người tự ra về. Hoặc thú đã bị bắn chết, thổi tù và báo cho mọi người tập trung địa điểm nơi nổ súng để chia thịt.

Con thú bị bắn chết lập tức được thui sạch và mổ ra chia phần: tất cả những người đi săn, không phân biệt người có súng hay không đều được chia phần bằng nhau.Riêng người bắn chết thú còn được thêm chiếc thủ và rạch dài xuống phía trước ngực một mảnh bằng bàn tay kéo đến chạm ngực con thú. Mỗi con chó tham gia săn được chia phần bằng 1/3 người săn; giành một phần bằng người đi săn để chia đều cho những người nổ súng bắn thú nhưng không trúng hoặc sát thương không chết để khuyến khích lần sau may mắn hơn. Người bắn chết thú đặt chiếc thủ con thú săn được quay đầu về hướng con thú bị bắn chết, đặt khẩu súng sát thú bên cạnh đầu con thú, chắp tay khấn thần núi, rừng, báo cáo thần núi, rừng biết và tạ ơn thần núi, rừng. Những người khác cũng đặt phần thịt của mình vào cạnh đó để tạ ơn thần núi, rừng. Cuộc săn bắn kết thúc, mọi người xách phần thịt của mình ra về.

Người nào tự đi rừng, núi mà bắn được con thú to, nếu ở quá sâu, xa dân bản, bắn ba phát súng báo hiệu cho dân bản biết và tìm đến để khiêng con thú về, người bắn khao dân làng một bữa để đáp công và cầu may lần sau.

Vi Đức Hồi