Tuyên Quang: Lễ hội Khai nhạc
của dân tộc Cao Lan
Hàng năm vào mồng 2 Tết Nguyên đán, bà con dân tộc Cao Lan xã
Thành Long (Hàm Yên) tổ chức Lễ hội Khai nhạc. Các tiết mục trong lễ hội thể hiện
những nét văn hoá truyền thống độc đáo của đồng bào dân tộc Cao Lan.
Lễ hội Khai nhạc nằm trong nghi lễ trả nợ (đám tang, đám chay) của
4 dòng họ của dân tộc Cao Lan: Hoàng, Lương, Lý, Hà. Từ sáng sớm các con cháu tổ
chức lễ rước kiệu tổ tiên, tổ tông, thần linh từ nhà ra đồng (ngoài đồng dựng sẵn
cái rạp đã lập đàn), sau đó thầy (thầy mo) đánh ba hồi trống bắt đầu lễ Khai nhạc.
Lễ Khai nhạc kết thúc thì nghi lễ trả nợ cũng hoàn thành. Thầy làm phép khai
binh khiển tướng, cấp lễ hội này cho tổ tiên, tổ tông, thần linh. Coi như con
cháu đã trả nợ xong công ơn của các bậc đã phù hộ cuộc sống của họ được bình
yên, hạnh phúc trong nhiều năm qua. Nghi lễ trả nợ không phải lúc nào cũng có
mà chỉ khi có nợ với tổ tiên, tổ tông, thần linh. Tức là đời ông, bà, cha, mẹ
trước kia nuôi con, cháu khó, trâu bò, lợn gà khó, mùa màng thất thu... đã khấn
các vị phù hộ. Sau khi được phù hộ, việc trong nhà ngoài ngõ thuận buồm xuôi
gió là đến lúc họ phải làm lễ trả nợ. Đời bố không trả được thì đến đời con, đời
cháu, tuyệt đối không được để quá 3 đời. Các đồ cúng tế trong nghi lễ là trâu
(họ Hoàng), bò (họ Lương), lợn (họ Lý, Hà).
Lễ Khai nhạc gồm 10 điệu múa: Tập thể, Khai đao mở đường, Mời
thần an toạ, Bồ câu xoè cánh, Khỉ giã gạo, Xúc tép, Dâng hương, Dâng trà, Dâng
rượu, Khai đèn và 24 câu xướng. Hát xướng là hình thức phụ họa (hát đệm) để
chuyển bài, qua đó tăng thêm tính hấp dẫn, nghiêm trang của lễ hội. 10 điệu múa
trong lễ Khai nhạc thể hiện sự biết ơn tổ tiên, tổ tông, thần linh đã mang lại
những điều may mắn cho con, cháu, người nhà khoẻ mạnh, trâu bò không bị ốm, mùa
màng tốt tươi. Hiện nay, các tiết mục múa trong phần lễ Khai nhạc của nghi lễ
trả nợ được các nghệ nhân dân tộc Cao Lan lưu giữ và thể hiện dưới hình thức
sân khấu hoá. Các tiết mục này đều dùng công cụ chủ đạo là trống cái - thầy
đánh trống, các đồng nhi (tồng nhi - diễn viên múa) múa theo tiếng trống. Diễn
viên múa không phân biệt lứa tuổi, nam - nữ. Người đánh trống giữ vai trò chủ đạo,
xuyên suốt trong bài múa, điệu múa. Mỗi một hồi trống gắn với một động tác khác
nhau. Sau mỗi điệu múa người đánh trống sẽ hát xen vào 2 câu xướng - coi như là
nhạc dạo để các đồng nhi chuẩn bị cho điệu múa tiếp theo.
Hiện nay để lưu giữ nghi lễ truyền thống này hàng năm vào mồng
2 Tết Nguyên đán bà con dân tộc Cao Lan xã Thành Long lại mở hội Khai nhạc. Tại
buổi lễ bà con chuẩn bị một mâm cỗ đơn giản vái thần Hoàng Làng, sau đó tập
trung tại nhà già làng (thầy mo) mở hội. Lễ hội Khai nhạc thu hút đông đảo bà
con trong xã tham gia, không kể dân tộc, dòng họ. Họ đến lễ hội vừa để vui xuân
đón tết, vừa để học những điệu múa truyền thống của đồng bào dân tộc Cao Lan.
Dù tuổi đã cao nhưng ông Dừn vẫn miệt mài sưu tập và
sáng tác Sình ca
Nông Minh Điềm
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét