Dân tộc Người Giáy sinh sống tại xóm
Ma Lé nằm gần đỉnh Lũng Cú thuộc huyện Đồng Văn, tỉnh Hà Giang. Đây là một xóm
nhỏ ẩn chứa nhiều điều thú vị. Ma Lé chỉ có gần 20 nóc nhà nhưng tập trung hầu
hết những nét đặc trưng văn hóa của người Giáy. Họ sống vui vẻ, ôn hòa cùng với
các dân tộc khác: Mông, Lô Lô, Chải, Pu Péo… Trải qua nhiều thế hệ nhưng bản sắc
vẫn không bị pha trộn.
Dân tộc Giáy Hà Giang
Trang phục phụ nữ người Giáy ở Ma Lé thông thường là áo
dài xanh hoặc đen, vạt đến ống quyển, cài khuy từ cổ chéo xuống nách, giống như
áo dài của người Kinh. Phần eo thắt đai lưng bằng vải màu xanh đen khá chắc chắn,
chiếc đai lưng này có tác dụng như bệ tì cho phần bụng hay dùng để cài dao, lạt
buộc… Phụ nữ Giáy vấn tóc kiểu vành khuyên, choàng lên trên là chiếc khăn vuông
sặc sỡ tương xứng với đôi giầy thêu một cách rất cầu kỳ. Họ có thể bỏ ra hàng
tháng để thêu cho đôi giầy những đường nét tinh tế. Thông thường hình thêu trên
đó là biểu tượng của hạnh phúc lứa đôi: đôi bướm, đôi uyên ương, hai bông hoa
đào… Phụ nữ Giáy dùng rất ít đồ trang sức bằng kim loại. Chỉ một chiếc vòng
tay, một dây xà tích hay một vòng cổ bằng bạc là đủ.
Dân tộc Giáy Hà Giang
Người Giáy có kỹ thuật xây nhà khá đặc biệt. Xưa kia, khi
rừng còn nhiều, người Giáy làm nhà sàn bằng gỗ, móng, trụ bằng đá, chạm trổ
phong phú. Hiện nay ở Ma Lé còn 2 ngôi nhà sàn bằng gỗ của gia đình anh Hoàng
Văn Hương và ông Hoàng Văn Nanh có tuổi thọ hơn 100 năm. Hai ngôi nhà này thường
xuyên được tiếp đón các nhà văn hóa, khách du lịch trong nước và quốc tế đến
thăm quan và nghiên cứu. Người Giáy có kỹ thuật ghép đá, chạm khắc trên đá,
trên gỗ được thể hiện bằng con sơn hình hoa cúc, đèn lồng; những ô cửa sổ nan
trám hay những trụ đá chạm hoa sen… khá tinh xảo, một điều ít thấy ở các dân tộc
sống trên cùng địa bàn. Gần 100 năm nay, rừng ngày càng thu hẹp nên người Giáy
xây nhà bằng đất. Có hai phương pháp, một là làm tường trình: dùng đất nhão lèn
chặt vào khuôn tường để thành một ngôi nhà đúc bằng đất; hai là trộn đất nhão với
rơm, rạ đóng thành gạch rồi xây nhà. Loại vật liệu này đơn giản nhưng có sức chịu
đựng dẻo dai với nắng gió trên cao nguyên Đồng Văn. Cả hai kiểu nhà này phân
chia khu vực sinh hoạt giống nhau. Ở giữa là gian thờ và tiếp khách nam, một
bên là bếp và tiếp khách nữ. Gian bên kia là phòng ngủ. Nhà của người Giáy thường
có thêm gác xép cả trong nhà lẫn ngoài hiên để đựng thóc lúa, người Giáy kiêng
không cho khách lên khu vực này. Xung quanh nhà là chuồng gia súc và các dụng cụ
chế biến nông sản.
Dân tộc Giáy Hà Giang
Vào dịp Tết, người Giáy dán bùa chú màu đỏ khắp nơi, kể cả
chuồng gia súc, trên đó viết những lời cầu may bằng chữ Hán rồi nhà nhà chuẩn bị
gói bánh chưng đen. Đó là loại bánh chưng rất khó bị mốc do gạo nếp được ngâm với
tro mà chuyển thành màu đen, nhân bánh bằng đậu xanh tẩm hương liệu thiên nhiên
để lại dư vị khó quên. Người Giáy còn có kỹ thuật làm “sường” (thịt xông khói)
rất ngon: thịt ướp muối được nhồi vào lòng heo rồi treo lên gác bếp cho đến lúc
khô cứng lại. Khách đến chơi, người Giáy thường đem thịt này thết đãi cùng với
rượu chưng cất từ một loại men đặc biệt. Ở Ma Lé, người Giáy vẫn còn lưu giữ được
những bài thuốc đông y của tổ tiên để lại. Thầy lang Lò Đình Thiêu có đến hàng
trăm bài thuốc chưa có sách vở nào chép lại. Ông thường bận rộn suốt ngày với
người bệnh đến từ nhiều vùng miền chứ không riêng người Giáy.
Nông Quang Khải
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét