Nghi lễ Hét Khoăn thường diễn ra từ chiều hôm trước, qua
đêm, đến hết ngày hôm sau, tại gian thờ tổ tiên người được mừng sinh nhật. Để
thực hiện nghi lễ, chủ nhà phải mời thầy cúng về cầu an, cầu bản mệnh, sức khoẻ
cho người được mừng sinh nhật, sau đó cho cả gia đình. Lễ vật cúng gồm có: lợn
quay, gà luộc, bánh dày đặt trong các mâm: đón mừng hồn, vía; cầu mong sức khỏe;
cúng trên ban thờ tổ tiên, mâm tiền và gạo dùng cho người âm.
Khi thực
hiện nghi lễ, thầy cúng không sử dụng sách mà phải học thuộc lòng các bài cúng
và thực hiện các nghi thức chính, bao gồm: Nghi thức cúng xin phép tổ tiên: mời tổ tiên chủ
nhà về chứng kiến buổi lễ và phù hộ cho con cháu mạnh khỏe, bình an; Nghi thức cầu sức khỏe, cầu
bình an: cầu mong cho hồn yên tâm, vui vẻ mà gắn bó lâu dài với
thể xác; Nghi thức đổ thêm nước sinh mệnh:
với ý nghĩa bổ sung sinh khí, tinh thần cho ông bà sống thọ, có nhiều phúc lộc; Nghi thức trồng cây mệnh:
tượng trưng cho số mệnh của ông bà, mong ông bà mạnh khỏe, tươi tốt như cây rừng; Nghi thức bổ sung lương thực
vào bịch gạo mệnh: để gia hạn với Nam Tào, kéo dài tuổi thọ người
được mừng sinh nhật.
Sau đó,
thầy cúng thực hiện nghi thức cúng cầu mong sức khỏe, bình an cho chủ nhà, đồng
thời báo cáo với tổ tiên đã tìm thấy hồn vía bị lạc về đúng với chủ, đã đổ đầy
giếng nước, trồng được cây tươi tốt, khỏe mạnh, đã đổ đầy bịch gạo mệnh và làm
lễ cấp tiền mã cho thiên binh, thiên tướng, cảm ơn họ vì đã giúp thầy cùng gia
đình hoàn thành các nghi lễ mừng sinh nhật.
Kết thúc
nghi lễ, thầy cúng chúc mừng mọi vía đã quy tụ đầy đủ và nhờ ông bà, tổ tiên để
mắt trông nom cũng như dặn dò vía không được mải mê đi chơi quên đường về. Đến
ngày hôm sau, con cháu, họ hàng, người thân làm cỗ mời làng xóm đến ăn mừng
sinh nhật ông bà.
Những đồ
dùng khi hành lễ như: chiếc đèn, thúng gạo, cầu... sẽ được thầy cúng đưa lên
bàn thờ tổ tiên và dặn dò tổ tiên trông nom, cai quản. Sau 7 hoặc 9 ngày, con
cháu sẽ lấy gạo và trứng, nấu cháo cho ông bà ăn để có thêm sức khỏe, sống lâu
với con cháu và nấu cơm cho con cháu ăn với mong muốn được khỏe mạnh để chăm
sóc ông bà, cha mẹ.
Nghi lễ
Hét Khoăn là tập quán lâu đời của người Nùng, không chỉ mang lại niềm vui cho
người cao tuổi, mà còn là bài học đạo đức cho thế hệ trẻ về lòng hiếu thảo đối
với ông bà, cha mẹ. Đối với người Nùng, đây chính là món quà quý giá nhất của
con cháu dành cho ông bà, cha mẹ mình, thể hiện sự kính trọng, hiếu nghĩa của họ
với các bậc sinh thành. Cùng với thời gian, nhiều nghi thức trong nghi lễ Hét
Khoăn được giản lược cho phù hợp với đời sống hiện đại, song nghi lễ này vẫn được
các thế hệ trong gia đình của người Nùng tổ chức thường xuyên và trao truyền
cho nhau. Chính quyền địa phương cũng triển khai những biện pháp như tư liệu
hóa và xuất bản những tài liệu giới thiệu về nghi lễ Hét Khoăn, tạo điều kiện về
không gian trình diễn để cộng đồng người có cơ hội thực hành và truyền dạy các
nghi thức của nghi lễ Hét Khoăn trong nhiều sinh hoạt văn hóa của cộng đồng.
Mai Thúy Hằng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét