Trang phục Lễ hội của người dân tộc
Nùng.
Số là vào năm 1955, một cuộc chiến ngay giữa Đô Thành Sài
Gòn, Quân Đội Quốc Gia, các đơn vị người Nùng tác chiến dũng cảm, gan dạ đã
đánh tan lực lượng võ trang Bình Xuyên ở vùng Chợ Lớn, đồng thời chiếm luôn tổng
hành dinh của Bảy Viễn ở bên kia cầu chữ Y. Đặc biệt là người dân sống ở vùng
Nancy Chợ Quán, và từ cầu Chữ Y dọc theo mé sông Bến Hàm Tử, chạy dài vô Chợ Lớn
là biết rõ biến cố lịch sử của năm ấy. Đơn vị quân đội thiện chiến này nghe nói
về sau là Sư Đoàn 5, có rất nhiều lính Nùng, một số mang cấp bậc lớn, thiếu tá,
trung tá, và có cả đại tá.
Lúc bấy giờ tuy nghe nói, nhưng rất nhiều người chưa rõ
người Nùng có gì khác biệt với người Kinh về hình dạng, màu da, ngôn ngữ, đặc
tính hoặc ăn mặc ra sao, có giống như người Thượng ở vùng núi Bà Rá, Phước Long
ở phía Bắc tỉnh Thủ Dầu Một, hay miền cao nguyên Ban Mê Thuột, Kontum chăng? Chỉ
bấy nhiêu đó thôi cũng đã thắc mắc rồi, thì nói chi là văn nghệ Nùng thì người ta
lại càng mù tịt. Và sau đây là sự kiện có liên quan đến công cuộc bảo tồn văn
hóa dân tộc vào những năm cuối của nền Đệ Nhị Cộng Hòa.
Nếu tính chung mọi hình thức văn nghệ thì Việt Nam ta
cũng là quốc gia “đa văn hóa”, bởi ngoài môn nhạc của ba miền của đất nước mà
ai ai cũng biết đó là cổ nhạc Bắc Phần, cổ nhạc Trung Phần và cổ nhạc Nam Phần
(phát sinh ra cải lương) thì văn nghệ dân tộc đặc thù của các sắc tộc thiểu số,
mà hầu như sắc dân nào cũng có âm nhạc riêng, và thường thể hiện trong các lễ hội
đình đám, hoặc là được mùa. Ở đây tôi muốn đề cập đến “văn nghệ Nùng”, một sắc
dân thiểu số miền Bắc, và họ đã hiện diện trong Nam sau ngày 20 Tháng Bảy 1954
sống hòa nhập với xã hội miền Nam.
Một lớp dạy hát Phưng Nùng của Người dân
tộc Nùng. Photo courtesy of cema.Photo: RFA
Năm 1954 Hiệp Định
Genève ra đời chia đôi đất nước, theo làn sóng người Bắc di cư, sắc dân Nùng
cũng có mặt trên những chuyến tàu đi vào Nam, và dĩ nhiên họ cũng mang theo văn
nghệ đặc thù văn hóa. Lúc đầu họ cư ngụ rất nhiều ở vùng Song Mao, thuộc tỉnh
Phan Rang, nhưng không thấy họ tổ chức văn nghệ ca hát, cũng đâu có ai nghe nói
rằng người Nùng có văn nghệ! Có lẽ do cuộc sống mới định cư ở trong Nam, mà người
Nùng mãi miết lo làm ăn lập nghiệp trước cái đã, mà quên đi cái món văn nghệ,
và khi đã thực sự ổn định cuộc sống rồi thì lại nhớ đến.
Số là vào năm 1972, có
nghĩa là sau 18 năm di cư vào Nam người Nùng mới nghĩ đến văn nghệ của mình, và
vấn đề được đưa ra trong một buổi nói chuyện tại Bộ Phát Triển Sắc Tộc ở đường
Nguyễn Du, Sài Gòn, với sự tham dự của viên chức chính quyền, đại diện các bộ
môn văn nghệ trong đó có cải lương, điện ảnh v.v...
Phát huy văn hóa Nùng
Lúc bấy giờ ông Châu
Thoại Tân, ủy viên báo chí đặc trách khối Nùng trong Ủy Ban Sắc Tộc, loan báo
đã quyết định thành lập “Đoàn Văn Nghệ Nùng” để giới thiệu và phát huy văn hóa
Nùng, và đoàn nầy sẽ bắt đầu sưu tập đề trình diễn những vũ bộ, những điệu hát,
những nhạc bản cổ điển của sắc tộc này. Nếu tính vào thời điểm đó thì có đến gần
2 thập niên sau, kể từ ngày vào Nam mới nghĩ tới một đoàn văn nghệ Nùng thì
cũng quá trễ, nhưng trễ còn hơn là không.
Người dân tộc Nùng.
Ở vùng Phú Hoa, Định Quán, đường đi Đà Lạt, cũng có rất
nhiều người Nùng định cư lập nghiệp ở đây, mà người ta lầm lẫn họ với người
Tàu. Không thấy họ tổ chức văn nghệ gì hết, mà chỉ thích coi cải lương, bởi thỉnh
thoảng cũng có gánh hát hạng B, hoặc gánh bầu tèo về đây trình diễn. Nếu đúng
như vậy, thì khó có dịp nào thiên hạ được đi coi văn nghệ Nùng.
Thời kỳ trước 1975 ở Chợ Lớn, người ta thấy nhạc cổ truyền
của người Hoa ở Việt Nam, được coi như hình thức văn hóa đặc thù của một trong
các dân tộc thiểu số, được thể hiện trong sinh hoạt hằng đêm tại các ngôi nhà Từ
Đường, và ngày vía, ngày lễ, ngày Tết thì trình diễn ở các chùa Tàu. Ngoài ra
cũng còn phục vụ ở các đám cưới, dắm ma, sinh hoạt giống như đờn ca cổ nhạc tài
tử của miền Nam vậy.
Nhạc cổ truyền của Tàu có thể chia ra làm hai loại: Nhạc
võ là nhạc văn. Nhạc võ thì rình rang với những trống lớn, trống nhỏ, cồng
chiêng, chập chõa, đồng la, phách... Còn nhạc văn gồm: Đờn nguyệt (kìm), đờn
gáo... kết hợp với thổi tiêu, sáo.
Thời ấy ở Chợ Lớn có đến cả chục đội nhạc cổ truyền, mỗi
đội trên dưới 50 người, và hầu như đội nào cũng có rất nhiều thiếu nữ Tàu xinh
đẹp cộng tác. Không riêng gì ở Chợ Lớn, các tỉnh miền Nam có người Tàu làm ăn
phát đạt, mỗi khi có đám cưới, đám ma (thường là đám ma) họ cũng rước đội nhạc
cổ từ Chợ Lớn về, và người địa phương lại đươc dịp nghe trống, chập chõa rình
rang ồn ào suốt cả mấy ngày có đám.
Ngày nay không biết nhạc cổ của Tàu có còn hoạt động mạnh
hay không, bởi lẽ cổ nhạc miền Nam cùng bộ môn cải lương gần như tê liệt, thì
ít nhiều gì cũng ảnh hưởng đến nhạc cổ của Tàu
Đàm Minh Phượng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét