Anh Va em hỡi!
Thăm đến, hỏi đến
Hỏi đến đóa hoa chúc của hai anh: không còn ở cao
Đóa hoa đào của hai anh, không còn ăn đủ ở đầy
Đóa hoa chúc của hai anh đã có kẻ nó rào
Đóa hoa đào của hai anh có kẻ nó trông
Cành hoa đào hoa vông đó có người quản
Liệu chừng hai anh còn được đôi thứ hoa ấy!
Quẳng chài không đến cát
Rách chài không gỡ cành cây vướng
Khiêng lên để bên gốc cây rì
Chẳng tiếc gì chân chì chài lưới
Rái cá giày, mặc cho nó giày
Rái cá xé, mặc cho nó xé
Đi chơi về nhởi cùng cô gái nàng Tiên
Được nhau làm cửa làm nhà
Mai sau sẽ sắm lại
Làm sao nhỉ, hỡi ta?
Làm gì đây hỡi mình?
Lúc đi ta còn nghe trẻ trẻ
Lúc về đã thấy già già
Cánh tay nâng lên khẳng khiu như dóng sậy
Về dối bố dối mẹ sao đây, hỡi mình?
Dối bố dối mẹ rằng:
- Con chạy ong, vứt chài lại trong bụi gianh
Con chạy khoái, vứt lưới lại trong rừng lau
Ném xuống nước sông Tầm, sông Tè không con lặn được
Bố hỡi mẹ à
Lúc đi nên đực, nên cái
Khi trở về, khác nào trái trứng ung
Mơ cùng ước chẳng thành phận chi
Lúc chẳng thành
Chẳng bằng mảnh sành nát vụn
Chẳng khác nào:
Như người Kinh gồng gánh đồ sành ngược lên dốc đá
Đã cố yêu giấu, yêu giếm
Nhưng chẳng giấu được người Pi Thàng
Chẳng khác nào:
Cây căn cay của người ta cai quản
Về đến cửa đến nhà
Anh Khói trải chiếu nằm gian ngoài
Anh Khói khỏe ăn mắn ngủ
Ngủ mất bốn mươi lần trăn trở
Ngủ mất ba mươi lượt trở mình
Mong mãi con gà sống chuồng anh Khói không dậy gáy rải
Con gà nhà anh Va không dậy gáy sáng
Gà cắt, gà diều hâu chẳng dậy gáy ran
Đàn gà con không dậy kêu
Đang ăn mãi ở
Gà chuồng anh Khói đã dậy gáy rải
Gà nhà anh Va đã dậy gáy sáng
Gà cắt, gà diều hâu đã gáy râm ran
Đàn gà con đã dậy kêu
Con vượn đã kêu trên núi An Xương
Khắp đất khắp mường nước trong ninh đã réo
Bố anh Khói
Thức anh Khói ở gian ngoài
Mẹ anh Va
Thức anh Va ở gian trong:
Dậy dậy hỡi con Khói, bố à!
Dậy dậy đi con Va, mẹ hỡi!
Dậy đi kiếu cánh ruộng đồng bãi nuôi bố
Dậy đi hái cánh ruộng đồng tông đồng re, đã con!
Chàng Khói, Va
Vùng dậy đứng dậy
Quấn tóc, làm dáng
Làm dáng quả gạo lâng lâng lơn lơn,
Đã trơn hơn mỡ
Tựa tướng con cun
Tựa hình con quan
Năm này con phải chầu chợ
Phải đi ở hàng
Phải chầu vua Lạng xứ Kinh
Để rồi con bảo người Kinh Kẻ Rậm
Họ về kiếu cánh ruộng bãi cho bố hỡi mẹ à!
Bảo người Kỉnh đi hái ruộng tông, ruộng re cho bố hỡi mẹ
Mẹ làm sao không giã gạo trắng như tơ như nước cho con
Giã gạo tráng hạt tròn lưng ong cho con
Để con mang đi thi đàng bạn sá
Mẹ gói cơm cho con chớ buộc lạt mạ
Gói cá cho con chớ buộc lạt giang
Phải buộc chỉ đỏ với sợ tơ vàng
Đem đi mường đàng xa thi thố cho hơn chúng bạn
Đứng dậy
Bên trong dọn lấy đôi áo hoa
Vào trong dọn lấy đôi áo nén
Đẹp lấy vòng lấy cườm
Mặc vào thân khoác vào người
Lấy súng cắp càng cái báng sơn son
Lấy nón chín mui càng ra đi
Đi từ cửa sổ trên nhà
Bước chân xuống dưới nhà
Bước ra trước cửa sàn
Bước xuống ván cầu thang
Xuống giàn buộc trâu
Xuống nơi giã gạo gầm sàn
Bước ra khỏi Pưa Tằm Răm Bát
Đến Pưa Vil, Đác Vàl
Đưa chân lên dốc Clổng
Bước chân lên dốc Bong
Đưa chân lên vùng Pưa Khô, bãi Mả
Sá Pưa Thai Bãi Thàng
Bước lên chốn đa vàng cây đa dốc Nghẻo
Bước lên giếng nước mỏ lanh gạo vàng cành cây đa mỏ Biểng
Nhảng chân lên trên vành
Quành chân lên trên nền
Lên đến bến "Ao Clong Ao Tha"
Bước vào rừng bông rừng hoa lao xao
Bước vào rừng bông rừng hoa xào xạc
Bước lên sân nghỉ mát lâng lâng
Sân đẹp bằng nơi Tiên chơi nhởi
Trông đi ngó lại
Không thấy cô gái nàng Tiên
Bước thẳng đến cửa nhà Mụ nàng Tiên
Mụ nàng Tiên ra đuổi chó, trông thấy:
- Đi đâu đây, con Khói mụ à
Đi đâu về con Va mụ hỡi?
Chàng Khói, Va rằng:
- Con đi mua một con lợn nuôi làm bạn nhà
Mua một con gà nuôi làm bạn sân
Mụ nàng Tiên rằng:
Mua lợn sao không thấy mi lại nhà
Mua gà sao không đến sân, con hỡi?
Thấy mày ở thập thò ngoài ngõ
Chàng Khói, Va lại nói:
- Mua lợn, nhưng con chưa dám lại nhà
Mua gà, con chưa dám đến sân
Con thập thò đầu đường
Đúng dậy, con hỏi thăm xem đã!
Chẳng biết nhà nào có nhà nào không?
Nên mua lợn, con chưa dám đến nhà
Mua gà, con chưa dám đến sân
Ở đủng đỉnh ngoài đường
Để thăm làng hỏi xem đã, Mụ ơi!
Mụ nàng Tiên
Đón chàng Khói, Va
Về trên cửa trên nhà
Sắm bàn cơm ăn, chén rượu uống
Mời đãi chàng Khói , Va
Anh Khói: ăn no, uống đủ giả vờ ngã ra
Anh Vạ, ăn đủ, uống no, vờ ngã vào
Thấy vắng
Cô gái Tiên đi đâu hỡi mụ?
Cô gái nàng Tiên đi đâu mụ à?
Mụ nàng Tiên rằng:
- Thương thương lắm thương nồng
Con Khói mẹ à, con Va mẹ hỡi!
Mẹ đã phải căng yếm, mới cài
Đã phải say cơm, rồi rượu cùng cô gái nàng Tiên
Nó đã đi lấy chồng, làm dâu
Lấy tạo Clần Clà ở Pưa Ma xanh ngắt!
Anh Khói chảy nước mắt ra
Anh Va trào nước mắt xuống
Thôi hết đôi áo gấm
Thấm hết đôi áo lụa thêu dệt chỉ vàng
Cô gái nàng Tiên:
Trước mặt rằng vợ vợ chồng chồng
Sau mặt là người phí công chẳng có nghĩa bạn
Anh Khói đặt ra đôi nén vàng
Anh Va đặt ra đôi nén bạc
Là của nặng tặng nhờ, mụ à
Thương con, bảo con một chút
Thương con, bảo con một tí
Mụ nàng Tiên thưa lại rằng:
- Cô gái nàng Tiên!
Chưa đi lấy chồng làm dâu đâu hỡi Va cùng Khói
Dậy sớm cái buổi tinh mơ
Thấy mỗi đứa lấy một chậu nước gạo
Nó rủ nhau đi gội đầu, chải chấy
Ở mạnh cuộn trong mát mỏ nước vắng đó thôi
Con Khói mẹ hỡi con Va mẹ à
Chàng Khói, Va
Đứng dậy
Đưa tay chào, vái tay tạ
Trả tiếng tốt lời lành cho Mụ nàng Tiên
Lấy súng cắp càng cái báng sơn son
Nón chín mui càng
Từ cửa sổ
Bước chân xuống dưới nhà
Bước chân ra ngoài chạn
Bước xuống ván cầu thang
Xuống sàn buộc trầu
Nơi giã gạo gầm sàn
Bước qua bóng cửa bóng nhà Mụ nàng Tiên
Đi đến rừng "Páp" con nhà người trồng lấy bóng
mát
Bước vào rừng pủng, con nhà người trồng lấy bóng râm
Bước ra bãi rầm rì, đơm hoa bờ giếng
Đến đóa hoa chiêng có gai
Đến đóa hoa nhà mới nở
Đóa hoa hộp nở chen với hoa đào
Hoa đào nở chen với hoa tiên
Đi đến sân chùa chiền nàng con Tiên chơi nhởi
Bước ra đến giếng nước mỏ vàng
Đến chốn nơi này
Thấy cô nàng cô gái nàng Tiên
Gội đầu chải chấy bên bờ giếng Lim
Anh Khói nhặt hòn đá vàng ném xuống nước
Anh Va nhặt hòn đá bạc ném xuống nước
Nước toé lên bờ
Cô gái nàng Tiên:
Vờ làm cao, làm dáng không ngoảnh lại
Tội lắm cái thân ma nào
Xuông sân, em chưa dám ăn trộm quả cả
Vào vườn, em chưa dám ăn trộm quả ghém
Chưa dám lấy lá trầu lộc với quả cau tươi
Sao lại ném đôi chúng em?
Chàng Khói, Va
Đưa hai tay nâng lấy túi gấm khăn dàn
Đưa lập lờ lên trên bờ giếng
Nâng lấy túi gấm khăn dàn
Hai tay giơ lên bên bờ mỏ nước
Xem cô gái nàng Tiên có trông đi ngó lại hay chăng?
Cô gái nàng Tiên cũng trông đi ngó lại
Thấy đóa hoa chi bên kia mới nở không, hỡi ta?
Thấy đóa hoa chi bên kia mới nở không, hỡi mình?
Hoa thị đầu mùa ơi, hoa thị đầu mùa
Ý lộc liều ơi, ý lộc liều!
Từ khoảng tháng tư
Em mong nó ra nó không ra
Từ khoảng tháng ba
Em mong hoa nở hoa chẳng nở!
Nở từ tháng tư
Em đây còn được đội cùng một cành
Nở vào khoảng tháng hai, tháng ba
Em đây còn được đội chung một nhánh
Khéo thay đóa hoa đẹp hoa lành
Cành cây hoa ấy sao nở muộn!
Anh Khói rằng:
- Em rằng đóa hoa này nở sớm
Cũng chẳng nở sớm
Nở vừa vừa cũng đã phải lứa
Nỏ vào tháng chạp; bông hoa thị đầu mùa
Nở đúng ý cái hoa lộc liều
Nở vào chiều tháng bốn
Em mong hoa đã thấy hoa
Nở vào khoảng tháng hai tháng ba
Em mong nó nở, nó cũng đã nở
Nở về tháng bốn
Thấy em nở hơn anh một cành
Nở vào khoảng tháng hai tháng ba
Thấy em nở hơn anh một nhánh
Khéo thay đóa hoa đẹp hoa lành
Cành cây hoa sao lại tàn sớm!
Nói thế, phải Anh Khói chăng là?
Phải anh Va từ mường đàng xa đến chăng, mình hỡi?
Nâng tay chào anh Va dưới gốc hoa pỏi
Đưa tay chào Anh Khói dưới rặng hoa đào
Sân đẹp bằng nay ta chơi nhởi
Chào mời đã thôi đã đủ
Quay vào vườn hoa pủng để ta ngồi
Ngoành vào vườn hoa sôi để ta ở
Ở đây, nghỉ ngơi náu nắng
Nghỉ ngơi cùng nhởi dưới gốc hoa đào hoa vông ngắm
nhìn
Thấy đẹp xống
Giông như vợ nhà mới khâu
Thấy đẹp áo
Có phải áo vợ nhà anh mới may
Anh còn chuốt mặt chau mày?
Làm dạng tươi non dối em làm chi, anh hỡi!
Anh Khói rằng:
- Thấy đẹp xống, mẹ anh mới khâu
Thấy đẹp áo, mẹ anh mới may
Anh đây làm duyên tuổi trẻ cùng em đó thôi em hỡi!
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Tóc nào tóc chẳng có chấy
Cọ nào cọ chẳng có ngà
Cà nào cà chẳng có trái
Gái nào gái chẳng có chồng
Sông nào sông chẳng có rác
Áo nào áo chẳng đơm cài
Trai nào trai chẳng có vợ
Vợ anh đã có ba con
Còn làm đỏm nom, dối em làm gì, anh hỡi?
Anh Khói lại rằng:
- Sông bể anh đây chẳng có rác
Áo rách anh đây chẳng đơm cài
Thân trai, anh đây chẳng có vợ
Người Kinh ở chợ nhưng không buôn trầu bán cau
Anh còn gửi túi gấm khăn dàn
Để làm đỏm tươi non cùng em, em hỡi!
Cô gái nàng Tiên đáp lại rằng:
Hở hở! Thương nào thương sao bạn hỡi là anh!
Cây sổ nào đơm hoa trái ngược
Trái đâu rồi, hoa bén gót nở sau
Rau húng nào nay hái ba thứ lá
Một con đường hai ba sá lại qua
Nón mui hoa, hài ba người đội
Người đội trước kẻ đội sau
Cây nhàu nhàu đơm hoa sao đi ngang trái!
- "Thờng nào" thờng mình chẳng thấy
Sổ nào sổ đơm bông trái mùa
Quả bén trước cái hoa bén sau
Cây nhàu nhàu đơm hoa chín thứ?
Cây "bó jổng" đơm bông chín lần
Lụa ngần ngà đầu nhuận chín lượt
Khéo thương lắm thương nồng, hỡi em
Chiều ngày qua, những sáng hôm xưa
Anh vừa đi chơi về nhởi cùng em
Đã được bảy tháng với một nửa năm
Nghe đâu nghe nhớ
Anh về thăm bố cùng mẹ trên nhà
Thăm em trai em gái cho đủ cho khắp
Thăm trâu thăm bò mọi đàn
Anh mãi về dây nhương lớn lan dài
Về thăm người già trong quê trong quán
Về thăm quai thăm nón
Về thăm nước thăm suối
Về thăm mộ thăm người
Về thăm đồ làm ăn làm uống
Mãi về mường đàng xa
Anh còn để ô cho dọn
Để nón cho em thêu hoa
Vào tuần trăng này sao thấy điềm lạ
Anh thấy quạ bay đi bay lại
Mỏ chẳng lìa căn trái "lòm tom"
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Em là thân con gái, anh ơi!
Ăn ở quanh quanh trông cửa trông nhà
Em thấy con quạ trông cửa trông nhà
Em thấy con quạ bay đi bay lại
Mỏ không lìa cái trái lòm tom
Con nhà người gánh nòm đến em đã từ chối
Nhưng bố với mẹ em nói dối
Bảo em rằng nòm con nhà người xin lợn
Dối em rằng nòm con nhà người xin gà
Chẳng phải nòm cửa nòm nhà đâu và từ chối
Đang ăn mãi ở
Thấy chàng Clần, Clà
Họ gánh nòm vào làm rể
Về nuôi bố nuôi mẹ từ tháng cấy cái mùa năm ngoái
Từ tháng giêng, tháng hai cái mùa năm trước
Ước chi anh chàng chẳng được đóa hoa này
Bố với mẹ em
Bố làm cửa cho em
Em đã có cửa
Mẹ dựng nhà cho em
Em đã có nhà
Cửa với nhà em đây đã êm lại ấm
Khác nào
Người ta đắp vóc đội gấm thêu bông
Người ta đắp vóc đội gấm thêu hoa
Để anh người đất mường xa no thương cùng nhớ
Anh Khói lại rằng:
- Khéo sao? Khéo tiếc
Chồng lành sao bố nhà em chẳng ép
Chồng đẹp sao bố nhà em chẳng cho
Chồng ngô nghê bố bảo, mẹ cho?
Chồng ngù ngờ bố cho, mẹ bảo
Người chồng của em
Bước chân đi đường nào
Làm duyên như vịt con ốm
Hay ăn trộm như con mèo còm
Tựa con cắc kè mái gianh
Mắt đã dại, cái máy lại đần
Thân dụt dại bảo đâu hay đó
Có phải không em?
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Hai anh nói vậy, cũng thế
Hai anh nói vậy, cũng đành
Bố em làm cửa cho em đã có cửa
Mẹ em dựng nhà cho em đã có nhà
Cửa với nhà của em đã êm lại ấm
Khác nào con người đắp vóc đội gấm thêu bông
Khác nào con người đắp gấm đội vóc thêu hoa
Để hai anh từ mường đàng xa no thương cùng nhớ
- Tính làm sao cho vẹn, hỡi mình
Anh Khói rằng:
- Lo làm sao cho toàn, hỡi ta?
Đi chơi về nhởi cùng cô gái nàng Tiên
Nàng Tiên đã có cửa có nhà
Cửa với nhà đã êm lại ấm
Khác nào đắp vóc, đội gấm dệt hoa
Về đất mình thôi ta
Về đất ta, mình nhĩ?
Để đi yêu gái Pưa Clóng, Chiềng Clảng
Gọi lấy con gái Chiềng Clảng
Về để ta ném còn nơi giếng nước gạo vàng cây đa mỏ Biểng
thôi em
Lúc đi nên đực nên cái
Lúc trở lại, nên trái trứng ung
Chẳng nên duyên nên phận gì đâu
Lúc nên, nên như cầy bó jổng
Lúc chẳng thành, tựa nắm sành vụn
Chẳng khác nào
Người Kinh gánh đồ sành ngược lên dốc đá
Đã cố yêu dấu chơi kín
Nhưng đằng nào người Bi người Thàng vẫn hay
Tựa khóm căn cay đã có người cai quản
Đứng dậy, vùng dậy:
Dọn lấy súng cắp càng cái báng bao son
Nón chín mui càng:
Nhảng chân ra sá nhé, đôi cô nàng
Bước chân ra đàng nhé, đôi cô gái
Chân bước đi
Nhưng mắt còn liếc lại
Thấy cô gái nàng Tiên:
Ròng ròng nước mắt chảy ra
Rằng:
Lẳng lặng đã, anh ơi!
Ơ ở đã, anh à!
Xin anh ở lại, hãy ở lại!
Ở lại để ta than thở nói vần
Than thân lại vừa kể khổ đã anh ơi!
Vờ làm tai điếc, tiếng chẳng nghe
Lòng chẳng hay chẳng biết:
Bước chân ra sá bỏ đôi cô nàng
Nhảng chân lên đàng bỏ đôi cô gái
Chân bước đi
Nhưng mắt còn nhìn lại
Thấy đôi cô gái nàng Tiên
Thấy ròng ròng nước mắt chảy ra
Đã trôi mất đôi yếm gấm
Thấm cả đôi áo lụa hoa rồng
Trước mặt
Miệng anh rằng vợ vợ chồng chồng
Sau mặt
Anh là người dưng, chẳng còn nghĩa bạn
Anh đừng làm hậm hậm hực hực
Khác nào trâu đực mến cái trong chuồng
Tựa vịt cùng ngan ra đồng mến bạn
Tội lắm này đi cái cơn mưa đá
Không lấy được nhau nên nhà nên cửa
Tại vì cái người làm mối thôi đó, anh ơi!
Em đã no đứng chực ngồi chờ
Chờ anh, mong đến chẳng đến
Chẳng hay chi
Con nhện đen chẳng tơ trước sổ trái
Anh đã trở lại
Con nhện trắng chăng tơ trước sổ dọc
Anh đã về
Đợi anh, mong đến chẳng đến:
Khác nào con nhện nhện ấp bóng trong rừng cây to
Giọt sương rơi xuống lã chã
Không biết có thành vợ hay chăng?
Anh thương em
Xin để nón lại cho em làm của thương vật nhớ
Vờ làm tai điếc, tiếng chẳng nghe
Lòng chẳng hay chẳng biết
Nhảng chân ra sá nhé, đôi cô nàng
Bước chân lên đàng nhé, đôi cô gái
Chân bước đi
Nhưng mắt còn liếc lại
Thấy cô gái nàng Tiên:
Bẻ gẫy cành hoa héo nắng
Ròng ròng nước mắt chảy ra:
Khoan khoan đã anh ơi!
Ở lại, lòng ơi, ở lại
Ở lại đã, hỡi hai anh!
Bạn tình của ai sao người ấy chẳng nhớ
Bạn lòng của ai sao người ấy chẳng thương
Xin hai anh ở lại để nói hết nói còn
Cho giờ đây đôi ta đỡ nhớ đỡ thương, anh hỡi!
Quay mặt vào vườn hoa pủng lại ngồi
Ngoảnh mặt vào vườn hoa sôi lại ở
Ngồi nghỉ, trú nắng
Ngồi chơi dưới gốc hoa đào hoa vông ngó nhìn
Lộn duyên mình đi em hỡi
Lộn chồng mình đi, em à!
Người chồng của em
Phải trả hết một ngàn quan ba
Để anh đền một nghìn quan bốn
Người chồng của em
Trả hết một ngàn quan bốn
Để anh lấy của riêng, đền trả một ngàn quan năm
Anh xin mất một ngàn trăm quan đem ra cho em bỏ chồng
Để ta làm nhà làm cửa
Khỏi thành người dưng
Thành bạn láng giềng trong quê trong quán mình hỡi!
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Anh bảo em đây lộn duyên, anh à?
Lộn duyên là thứ tội khó
Không phải bỏ là bỏ nàng như anh, mà dễ
Anh bảo em bỏ chồng
Anh đã có một trăm con trâu sừng đen
Cho mẹ em đi bừa đám ruộng đầu đồng hay chưa?
Anh bảo em bỏ chồng
Anh đã có một trăm con trâu sừng trắng
Cho bố em đi bừa đám ruộng lớn hay chưa?
Anh đã có một trăm con bò vàng làm của bỏ chồng cho em
chưa
Chàng Khói, Va rằng:
- Em cứ bỏ, em ơi!
Anh đã có một trăm con trâu sừng đen
Cho mẹ em bừa đám ruộng đầu đồng
Anh đã có một trăm con trâu sừng trắng
Cho bố em đi bừa đám ruộng lớn
Đã có một trăm con bò vàng làm của bỏ chồng
Em làm vợ để anh làm chồng
Khỏi thành hoa của ta nhưng trái của người
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Anh bảo em bỏ chồng anh à?
Bỏ chồng ta phải làm sao?
Chàng Khói, Va lại rằng:
- Em lộn duyên đi em
Em lộn chồng, đi em!
Muốn lộn chồng
Em phải ra đồng trông con trâu lộn ách
Xem con nhái bén nó lộn đống đất bừa
Từ rừng về, vào lúc ban trưa em mới bắc ninh
Đặt ninh em chớ cho nước
Đồ luôn ba trõ để nó cháy ninh
Cháy cả ninh lẫn trõ
Chồng em chê dại, chê đần anh đây chuộc lấy
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Ta đi chơi nhởi với nhau
Sợ bên ngoại của tạo Clần Clà nó mắng xúc mắng xiểm
Để ta đi làm cửa dựng nhà đàng phương xa cho im hơi kín
tiếng, anh ơi
Chàng Khói, Va rằng:
- Ăn nghệ bây giờ làm chi cho nhọc vóc
Thắt cổ bây giờ làm chi cho nhọc thân hại đời
Tiếc công bố mẹ nhà ta nuôi nấng
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Ăn nghệ, anh bảo rằng hại vóc
Thắt cổ, anh bảo rằng thiệt thân!
Em đây ăn nghệ bây giờ cho hại vóc
Thắt cổ bây giờ cho thiệt thân hại đời
Không tiếc công bố mẹ nhà ta nuôi nấng đâu, anh hỡi!
Cô gái nàng tiên:
Tay vịn cành hoa sắp gẫy
Bỏ đồng tiền đem ra làm mốc
Chân dậm dậm, miệng khấn
Chân dậm dậm miệng nguyền
Bảo rằng, cô gái nàng Tiên đi chơi về nhởi với chàng
Khói, Va
Không lấy được nhau làm cửa làm nhà
Xin lên ăn lá ngón đắng hoa vàng
Ở chốn núi đá lớn hang Khạc, đất nước hang Khan
Ngọc ngà ngàn hoa chân núi Cối
Về nhắn vợ anh đi, anh Khói!
Anh Khói về nhủ vợ
Anh Va về nhắn vợ
Em cũng về nhắn chồng em đi, em hỡi!
Chàng Khói, Va
Dậy lấy súng cắp càng báng sơn son
Nón chín mui càng
Quay chân trở lại
Đoái chân trở về
Đi qua, đi thẳng
Qua vườn bông vườn hoa
Đưa chân xuống vành
Quành xuống cây đa vàng
Nhảng xuống Pưa Clầm, Mường Mả
Bước chân xuống Pưa Vil, Đác Vàl
Đến Pưa Tằm Răm Bát
Về cửa, về nhà
Oan lắm oan nhiều
Sáng sớm cái buổi ban mai
Anh Khói bảo vợ ra
Anh Va gọi vợ tới
Vợ anh Khói đã ra
Vợ anh Va tới
Ngồi hầu ở bên dưới
Chàng Khói, Va rằng:
- Năm nay nắng nắng, em à!
Năm nay đại hạn
Cạn năm nay cạn nhiều
Anh đây mất mùa lúa nương
Cho vào bịch không đầy đến xà ngang
Mất mùa lúa ruộng
Đóng vào bịch không được lưng lưng
Anh sắp mất mùa ăn, mùa uống kỳ này
Em phải về bên ngoại đằng sau mới sống
Mới già cho đến hết đời cùng phận
Cô gái Thìn, Thè rằng:
- Anh nhìn nói thế,
Em đây xin ví lại điều này:
Anh chê em
Sao không chê từ khi còn nhỏ
Anh chê em
Sao không chê từ lúc còn bé
Từ khi còn sàng đất vào mo nang niát
Từ khi còn sàng cát vào mo nang ne
Chê em sao không chê từ khi còn ngây còn dại
Từ khi vú mập má trắng em chưa đầy ngực
Giờ, chồng không thương, chồng bỏ, chồng đi
Đưa em về ăn nhờ cậu, nhờ vãi đằng sau sao sống
Ăn nhờ bên mộng
Làm sao cho già trọn đời?
Chàng Khói, Va rằng:
Không không đâu, em ơi!
Không không đâu em à,
Có của em cứ dọn
Còn chi em cứ lấy
Về với bố với mẹ em thôi
Cô gái Thìn, Thè rằng:
- Anh nói thế
Để em đáp lại điều này:
Em xuống sân
Chưa dám mắng lợn cùng gà
Lên nhà, chưa dám mắng cô em chú
Đi làm chưa được mắng thân rủa mình
Chưa được mắng nhắc mắng nhở đến chồng
Bây giờ chồng chẳng thương chồng bỏ
Trả em về ăn nhờ cậu, mộng
Để sống sao cho trọn đời
- Không, không đâu em ạ!
Năm nay anh đi chầu chợ
Sắp đi ở hàng, hầu vua Lạng xứ Kinh
Chưa biết bao giờ thôi chực
Chưa biết bao giờ thôi chầu
Biết khỉ nào được lui chân trở lại?
Cô gái Thìn, Thè rằng:
- Anh chầu chợ
Để em đi bạn đàng
Anh đi ở hàng
Để em theo mang gạo lộ
Anh đi đẵn gỗ xẻ ván cho ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Để em xin đi làm kẻ chăn trâu
Xin đi ở hầu đun củi đặt ninh
Ở quanh quanh coi nhà cho anh, anh hỡi!
Chàng Khói, Va lại nói:
- Không, không đâu, em ơi!
Không, không được em à!
Không phải anh đi chầu chợ
Mà đi bạn đàng
Không phải anh đi ở hàng
Mà theo mang gạo lộ
Không phải anh đi đẵn gỗ xẻ ván cho ông Cun Chướng Lỷ Vi
Thàng
Mà để em đi làm kẻ chăn trâu
Xin đi hầu đặt ninh, đun củi
Có của em cứ dọn
Còn chi em cứ lấy
Về với bố với mẹ em thôi
Cô gái Thìn, Thè rằng:
- Anh đã nói thế,
Để em xin nói lại điều này:
Trai đẹp ba bà bảy gái
Gái đẹp chính chuyên một chồng
Anh muốn chồng hai, gái ba anh cứ lấy
Bố với mẹ ta cùng chung
Hai anh muốn sao chẳng được
Em không dám mắng, cạn mọi điều ghen tuông
Nay chồng chẳng thương chồng bỏ, chồng đi
Đưa em về ăn nhờ bên cậu bên vãi sao cho sống
Trả em về sống nhờ bên mộng sao cho già
Sao cho trọn đời hết kiếp?
Anh Khói rằng:
- Không, không, em ơi!
Không, không, em à!
Anh đã thề cùng với cô gái nàng Tiên
Không lấy được nhau làm cửa, làm nhà
Đã nguyền say lá ngón đắng ngọn đỏ
Cỏ ngọn đắng hoa vàng
Bên chân núi hang Khạc, nước hang Khan
Ngọc ngà ngàn hoa chân núi Cối em ơi!
Hai chàng Khói, Va nói vậy
Lấy cây măng khắc mốc
Dứt tóc làm gánh cân cân
Thấy tua tủa ngón chân
Thây lẩy ngón tay
Thấy bày ra giữa nhà
Bố mẹ chàng Khói, Va thấy thế nói rằng:
- Con này bỏ cửa làm chi sớm sớm
Bỏ nhà làm chi sớm vậy?
Chàng Khói, Va rằng:
- Con không bỏ sao được
Nàng Tiên đẹp gái
Gái nàng Tiên đẹp người
Đẹp người lại đẹp duyên
Đẹp cả duyên lẫn dáng
Đẹp tựa Tiên tựa rối
Không phải con nói dối đâu!
Con đã thề cùng với nàng Tiên
Không lấy được nhau làm cửa làm nhà
Đã nguyền say lá ngón đắng ngọn đỏ
Cỏ ngọn đắng hoa vàng
Bên chân núi hang Khạc, nước hang Khan
Ngọc ngà ngàn hoa chân núi Cối rồi bố hỡi mẹ à!
Bố Mẹ chàng Khói, Va thấy thế:
Xuống sân nhà
Bắt một con lợn
Cho vợ anh Khói về làm bạn nhà
Bắt một con gà
Cho vợ anh Va về làm bạn cửa
Gọi là của bố, của mẹ chia cho
Cô gái Thìn, Thè:
Bước vào phía trong
Chào khắp bố mẹ già
Chào cả dăm ba em nhỏ:
- Khéo thương lắm thương nồng
Em thương mình hỡi!
Em yêu mình à!
Lút chút em út mình ơi!
Từ chuyến này buổi nay
Củi, ta không được cùng nhau vác
Nước, ta không còn cùng đi
Việc chi, cũng chẳng được với nhau cùng làm
Ruộng, đầm chẳng được cùng cấy cùng hái
Chị sắp về:
Cô gái Thìn, Thè nói thế
Bước chân vào, chào vào
Bước chân ra, chào ra
Chào cửa sổ, khung ván
Chị chẳng được gối được nằm
Chào em tằm được những chín nong
Chào nong lẫn nia
Chị chẳng được sàng được sẩy
Chào cả chày lẫn cối
Chị chẳng còn được giã được đâm
Chào hết cửa sổ khung ván
Chị không được gối được chui
Chào từ gái là bạn trong lũng
Chào cả gái là bạn cùng quê
Chào kẻ giá trong quê cùng quán.
Chào nón, chào quai
Chào nước, chào suối
Chào mộ chào người
Chào đồ làm ăn làm uống
Cô gái Thìn, Thè:
Chào đã thôi đã đủ
Chàng Khói, Va thấy thế:
Lấy súng cắp càng cái báng bao son
Dẫn đường, đi trước
Cô gái Thìn, Thè
Cất bước theo sau
Ra đường cái thênh thênh
Ra đường rộng thênh thang
Bước chân đến Pưa Vil, Đác Vàl
Đưa chân lên dốc Clồng
Lên dốc Bong
Bước lên Pưa Khô, bãi Mả
Sá Pưa Thal, bãi Thàng
Đến gốc đa vàng, cây đa dốc Nghẻo
Đến cây đa mỏ Biểng
Đặt chân vào đường ngang
Nhảng chân theo đường rộng thênh thang
Đến mường "Đá Cái", Tàng Lòn
Đến đồng chiêm đồng đốn trước cửa sổ
Phải ngày kiêng
Bố cùng mẹ cô gái Thìn, Thè ở nhà đủ mặt
Nhìn ra đồng
Thấy vợ chồng con ta đến
Cô gái Thìn, Thè rằng:
Con đến mặc con đến, bố hỡi, mẹ à!
Lúc con còn nhỏ
Bố cùng mẹ phải nuôi cho lớn
Bố mẹ nuôi lớn
Bố với mẹ gả chồng
Nay chồng chẳng thương, chồng bỏ, chồng đi
Đưa con về cho bố cho mẹ
Bố mẹ lại phải nuôi cho già
Bố mẹ cô gái Thìn, Thè, rằng:
- Chồng bỏ mặc chồng con ơi!
Vú lớn con nên câng câng
Chồng bỏ hôm nay, ngày sau cho con lấy chồng
Bố mẹ Thìn, Thè nói thế
Đưa tay chào, chào tay tạ
Trả tiếng tốt, lời lành cho cô gái Thìn, Thè rồi quay
về
Về đường cái thênh thênh
Về đường rộng thênh thang
Về đến cửa đến nhà
Sáng sớm cái buổi tỉnh mơ
Bước chân vào phía trong
Chào bố già mẹ già
Chào dăm ba em nhỏ
Việc cấy đám ruộng bãi hay cứ cấy
Việc hái đám ruộng tông ruộng re hay cứ hái
Hãy cứ cấy cùng hái ruộng tông ruộng re thôi mẹ à
Năm nay con phải đi chầu chợ
Phải đi ở hàng
Chực chầu vua Lạng xứ Kinh
Chẳng biết bao giờ mãn chực
Chẳng biết khi nào mãn chầu
Biết khi nào được lui chân hầu trở lại
Chào thôi tạ xong
Chàng Khói lấy hũ rượu cất
Lấy chén trắng chén xanh
Lấy của tốt đồ lành mang đi ăn ngón
Đứng dậy, vùng dậy
Dóng chân xuống dưới sàn nhà
Nhưng chân va chạm
Xuống ván cầu thang
Xuống giàn buộc trâu
Sân giã gạo gầm nhà
Đi qua đất Pưa Tầm Răm Bát
Lên Pưa Vil, Đá Vàl
Đưa chân lên dốc Clổng
Bước chân
Bước lên dốc Bong
Đi vào lũng Pưa Khô, bãi Mả
Đến Pưa Thai, bãi Thàng
Đến chốn đa vàng cây đa bỏ Bỉểng
Đến chốn nơi này
Ngoành mặt nhìn
Ngoảnh mặt nhìn sang bên
Quay mặt nhìn phía dưới
Thấy cô gái Thìn, Thè
Thắt cổ chẹn đàng ngăn lối
Ở cành đa vàng cây đa mỏ Biểng
Chàng Khói, Va thấy vậy:
Từ xa
Nâng hai tay
Cúi xuống khóc:
- Chết mình không chết ở nhà cho bố em táng
Thác, em chẳng thác ở nhà cho mẹ chôn
Chết vào rừng dâu non quạnh vắng làm chi, em hỡi!
Cô gái Thìn, Thè
Xác chết, linh hồn còn biết
Biến vào cây hoa mận,
Hay nói cùng chào
Biến vào cây hoa đỏ hoa đào
Tươi non lại vừa biết nói:
- Lúc chiều, sao hai anh không chiều?
Khi trọng, sao hai anh không trọng
Lúc này, bây giờ:
Đóa "lòng bong" đã tàn
Tàn tựa bông hoa póp[5]
Chết tóp tựa xác con ve gốc cây trám
Hai anh khóc sấp em đây chẳng lại
Sống lại bây giờ chẳng nên
Bây giờ
Đưa hai tay mở dây
Đem về cho bố
Đem về cho bố mẹ nơi chân núi Đá Trắng Tàng Lòn
Quay chân trở lại đoái chân trở về
Về lại cành cây đa mỏ Biểng
Bước lên dốc Vành
Quành lên dốc Nền
Bến nước ao
Clong ao Tha
Trông vào vườn hoa mát rượi
Trông vào vườn hoa mát tươi
Sân nghỉ mát bằng phẳng
Sân đẹp bằng nơi Tiên chơi nhởi
Thấy cô gái nàng Tiên còn ở đợi
Cô gái nàng Tiên hỏi:
- Anh Khói về nhắn vợ chưa?
Anh Va về nhủ vợ chưa?
Anh Va nói, anh Khói rằng:
- Vợ của Khói, Khói đã nhắn
Vợ của Va, Va đã nhủ
Em đã về dặn chồng chưa, em ơi!
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Chồng em, em đã dặn
Chồng chẳng nghe
Anh Va nói, anh Khói rằng:
- Em phải về lo liệu cho xong
Cô gái nàng Tiên thấy vậy
Bước theo đường cái thênh thang
Về đến cửa đến nhà
Đi từ sân lên nhà
Chân bước tờn tỡn từ giữa nhà lên cửa sổ
Khóc đứng rồi khóc ngồi
- Anh không phải đi gánh củi nhà này nữa mà nặng vai
Anh đừng đi gánh nước nhà này nữa mà rách áo
Về mường về đất anh thôi:
Bố mẹ cô gái nàng Tiên:
Giận gầm giận dữ
Chặt sào phơi yếm của nàng Tiên làm ba đoạn
Chém áo nàng Tiên làm ba mảnh
Không để mảnh nào cho con vá yếm
Không để mụn nào cho con vá áo
Cô gái nàng Tiên
Quay chân trở lại ngoái mặt trở ra
Đến vườn trái vườn hoa
Đến vườn hoa vườn trái
- Em đã lo mọi điều chưa, em hỡi!
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Em đã liệu mọi lý rồi, anh ơi!
Cô gái nàng Tiên cùng chàng Khói , Va
Đứng lên, vùng dậy
Lấy nón chín mui càng
Đi ra đường cái thênh thang
Đi đến ngã ba đàng
Gặp con trẻ đi chăn trâu dắt bò
Cô gái nàng Tiên hỏi:
- Ở chốn nơi này
Mình biết chỗ nào có dây ngón đắng em ơi!
Dây ngón đắng ngọn đỏ
Cỏ ngọn đắng hoa vàng?
Con trẻ chăn trâu đáp rằng
Chị hỏi dây ngón đắng ngọn đỏ
Cỏ ngọn đỏ hoa vàng làm chi?
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Khách sắp đến thăm chị ngày sáu
Chồng chị hẹn đến với chị ngày mai
Chị muốn lấy dây ngón đắng ngọn đỏ
Cỏ ngọn đắng hoa vàng
Đem về mường đàng xa
Làm men rượu đón chồng
Con trẻ chăn trâu rằng:
- Còn cỏ cây ngón đắng ngọn đỏ
Cỏ ngọn đắng hoa vàng
Ở trên chân núi hang Khạc
Dốc hang Khan
Chân núi Cối thôi chị hỡi!
Cô gái nàng Tiên với chàng Khói , Va
Bước lên đường lên sá
Đến nơi núi đá hang Khạc nước hang Khan
Ngọn nguồn chân núi Cối
Thấy dây ngón đắng lá đỏ
Cỏ ngọn đắng hoa vàng ở trên đấy thật
Gió rầm rập từ khe đâm thốc
Gió từ rộc ào ào cuốn sang
Gió từ ngang trời cao xoáy xuống
Vật vờ cành ngón đạp nghiêng
Vật vờ cành ngón đổ nghiêng
Cô gái nàng Tiên thốt một tiếng đang đắm đang chìm[8]
Mình thương lấy ta ngón hỡi!
Tiếng rằng em đây có mẹ nhưng mẹ không nựng
Tiếng rằng em đây có bố, nhưng bố không yêu
Em đây quyết thân liều mình cùng ngón, ngón hỡi!
Thấy gió dần giật từ khe đâm thốc
Gió từ rộc ào ào cuốn sang
Gió từ chùa chuyển hang Hao xoáy xuống
Thấy vật vờ lá ngón
Ngả vào lòng cô gái nàng Tiên
Anh Khói bẻ lấy một cành
Cô gái nàng Tiên
Bẻ lấy một dúm dúm vào cạp váy
Ra sá lên đàng
Lên đến núi hàng Khạc nước hàng Khan ngọn ngàn vườn
hoa núi Cối
Cô gái nàng Tiên với chàng Khói , Va
Cùng xáo trộn với nhau làm một chén
Cô gái nàng Tiên rằng:
- Chết, anh tiếc thứ gì cái chi anh hỡi?
- Anh đây chết, tiếc em trai đang đi chài đi lưới
Tiếc em gái giỏi cấy hái vá may
Chết nghỉm chết chìm vào rừng bông rừng hoa một mình
Anh Khói rằng:
Em chết tiếc những thứ chi vật gì
- Em chết tiếc bó rau xanh cành đa mỏ Biểng
Tiếc bịch lúa đã để mười hai năm
Tiếc lứa tằm mười chín nong
Tiếc bỏ bố mẹ sống lại đằng sau
Ủ rũ mày sầu
Nhìn về đằng sau, sao mà vắng vắng[9]
- Anh chết sẽ biến thành chi?
- Chết, anh sẽ biến thành con vượn đen kêu trên cửa
hang
Biến thành con vượn vàng kêu quanh nhà cho bố mẹ nghe
tiếng.
Chết, anh sẽ biến thành cỏ may may
Biến thành cỏ đuôi chó
Ngày ngày bám chắc vào chân váy gái
- Em chết, sẽ biến thành gì?
- Chết, em sẽ biến thành cây hoa mận để còn nói còn
chào
Biến thành cây hoa đào tươi non biết trò biết chuyện
Về bảo bố cùng mẹ trên nhà được biết
Cầm lấy chén rượu cất
Cầm lấy liều rượu nước lên uống.
- Anh đã nghe thế nào anh ơi?
- Anh thấy vật vật vờ vờ
Khác nào người say cơm trộn ngón
Còn em thấy thế nào?
- Em nghe ngây ngây ngất ngất
Khác nào người xưng đau không mong còn sống
Chết thành đôi thành cặp
Chết từng cặp từng đôi
Chết chẳng vướng chẳng buồn
Hồn đã chết
Nhưng đôi tay chưa yên
Còn vuốt vuốt xoa xoa má trắng nàng Tiên
Chết tựa vào đá hang Khạc
Tựa vào nước hang Khan ngọn ngàn núi Cối
Chết tím ngắt tựa ngọn măng cáp
Chết tái xám tựa ngọn măng bương
Chết dựa vào núi đá hang Khạc
Nước hang Khan ngọn ngàn núi Cối
Con trẻ đi chăn trâu xem bò
Thấy thây ma nào, cái thây ma nào?
Nó chết từng đôi từng cặp
Chết thành đôi thành hàng thẳng tắp
Chết chẳng vướng chẳng buồn
Chết mặc chung một bộ xống áo
Cái hồn nó chết
Nhưng xác nó còn lăn lăn lộn lộn
Đôi tay còn vuốt vuốt xoa xoa
Chết dựa vào núi đá hang Khạc
Vào nước hang Khan ngọn ngàn núi Cối
Mẹ nàng Tiên tới khóc
Khóc sụt sùi chẳng thôi
Từ dưới nhà lên khung cửa sổ
Khóc đứng không no lại khóc ngồi
Không chị em gái nàng Rồng con Tiên mụ hỡi!
Khéo chia em gái nàng Rồng con Tiên mụ à!
Muốn chồng tốt chồng lành sao không bảo mẹ
Chết vào rừng dâu non vắng lặng làm gì con ơi!
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Đánh ba hồi trống cái da bò
Xô quân vào rầm rập
Thấy những hàng chầu cả quan lang
Nhan nhản những con chực con chầu
Gọi bố cùng mẹ chàng Khói , Va
Phạt bố cùng mẹ chàng Khói , Va
Trả cho tạo Clần Clà, một đồng vàng với ba chầu vải[10]
Vừa lòng vừa ý chưa hỡi tạo Clần, Clà?
Và cho mày làm tạo vùng Trong[11]
Quản hết vùng bãi rú
Cai hết vùng núi đá sau nhà
Cai hết vườn bông vườn hoa xưa Mụ nàng Tiên cai quản
Khói, Va chết áp bên ngực
Còn tạo Clần, Clà chết áp đằng lưng
Chết nửa sống nửa dở dang
Chết chẳng chết không
Chết còn mang cái cây
Bói thẳng ngay cán cân
* Biên Khảo Huỳnh Tâm.
[1] Như mõ ở vùng xuôi.
[2] Lễ vật, sính lễ.
[3] Bên mộng: Nhà ngoại. còn thấy dịch là "vãi".
[4] Địa danh, quê của các cô giái Thìn, Thè.
[5] Hoa cây roi.
[6] Dây thắt cổ.
[7] Men rượu mới làm.
[8] Bài hát khấn, thề nguyền.
[9] Đằng sau: Trong quan niệm của người Mường là quá khứ.
[10] Chầu: Đơn vị đo chiều dài, mỗi chầu bằng 4 sải tay.
[11] Vùng trong: cõi chết.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét