Vì nỗi khổ: mẹ hám canh ngon
Tay còn măng chưa biết cầm đũa,
Mẹ tham tiền đã hứa trước sau;
Chân còn non chưa biết tựa vách,
Mẹ hậm ừ đã thách bánh xôi;
Mẹ tham mâm đầy thịt lợn béo,
Chìa hai tay mẹ hứng xôi thịt,
Con không ăn. Quyền cha mẹ ép,
Cỏ gà thấp không lấn được cỏ môi,
Không đi thì không có ai thay thế,
Đi thì như ai gánh đòn ngắn,
Như ai phải vận chiếc váy cộc.
Như ai phải ngồi ngay giữa dốc,
Không bằng phẳng, ngửa nghiêng lông lốc...
Thân em nằm, giấc tỉnh giấc say,
Giấc say mong được chồng ân ái,
Chồng chê dại, chẳng đoái hoài nhau.
Đi về rình trước sau mà rủa
Miệng chưa hé, tay dùng roi gậy,
Em trông cậy tựa buồng náu thân,
Mẹ cha đâu? Cũng chẳng ai gần!
Nhát dao này gấp trăm lần nhát búa.
Búa thép kia cũng khi long gẫy,
Vợt tốt dây còn đứt huống chi!...
Bên chồng thời hết bề cay ác,
Thân em nào khác hoa không nở,
Như đầu bè đã rơi xuống thác,
Như thân bè tan tác trên sông!
Bạn hữu thương, dốc lòng không kịp,
Đường đi vắng, lạc còn có bạn,
Tình gia đình lạc vạn khổ đau!
Nông Trung sưu tầm và dịch
HÁT ĐẠO LÝ
(Hát đạo lý Vườn tảo lý nhằm củng cố trật tự xã hội,
phong tục tập quán tộc người)
Mời nàng ngồi ghế uốn
Ép nàng ngồi ghế cong
Để nàng ngồi ghế mây
Xin bảo ban vài lời
Kể việc rồi tiếp việc
Nhắc chuyện lại nhắc chuyện
Chuyện lý lẽ con người.
* * *
Có lớp người con trai
Có số người con gái
Một số do bố bán
Có loại do anh gả
Khi đã lấy nhau rồi
Đừng có ân hận nữa
Khi đã đi đường bùn
Chẳng cần tránh chỗ trơn
Đừng cãi lại lời bố
Chớ già mồm với mẹ
Không nên khinh chồng mình
Việc ấy quả không nên.
* * *
Bố mẹ cầm cân cầm day gốc
Đếm từ gốc ra ngọn
Bố gả em thách giá cao
* * *
Mẹ em bán em chỉ vì tiền
Mang tiếng ở cửa miệng
Nói ra nhiều người biết
Ai biết mới là biết
Người biết thì mới nên.
* * *
Tiền bạc đừng dễ tin
Vu vạ gây oán thù
Chuyện chơi bời lêu lổng
Bao người khổ từ đó
Bao người giàu có rồi lại nghèo.
* * *
Bố mẹ vợ thương con rể
Đưa cả xa kéo sợi
Cho cả cày và bừa
Muốn có con dâu ngoan
Phải nhờ mối thật tốt.
* * *
Hỏi ai nhớn hơn người yêu
Còn gì to hơn lệnh quan trên
Tội gì to hơn ăn cắp ngựa
Cao không hơn ông Sấm
Sấm ì ầm trên không
Là ma không nom thấy
Làm người chớ lắm mồm
Chớ có đối xử ác
Với những người nghèo túng
Đời người như đời măng
Càng cao cây càng vững
Ai siêng năng làm việc
Trời cao mới dám giúp
Cho đủ ăn đủ mặc
Một mình khác ăn chẳng ra sao
Một thân khác ở ra thế nào
Làm sao cho qua năm
Khen người biết nói thấp nói cao
Lời khôn ngoan đối đáp
Hay giận nhà rối ren
* * *
Dạy người phải biết việc
Bói gà mắt phải thấy
Có vàng có bạc phải giúp nhau
Giúp người nghèo bản sẽ thêm đông
Trẻ mồ côi ở đâu phải chăm chỉ nhanh nhẹn
Khi thiếu thốn người ta mới giúp đỡ cho
Con trẻ ở đâu phải giữ ý
Ra sân chớ có ném đá bừa
Không trúng người thì cũng trúng gà
Trúng người việc đến quan
Trúng gà việc đến chủ
Gặp người gà ở đâu chớ có lỗi
Nuôi con sẽ khôn lớn
Không dạy đâu nào biết
* * *
Việc nhà phải biết tính
Đi buôn phải có vốn
Có thóc có gạo phải biết dè
Có tiền có bạc phải biết dùng
Ngồi ghế khen ghế mây
Đánh bài gặp tiên cũ
Tình duyên chỉ đôi ta
* * *
Chỉ khen người chăm làm
Đi làm chớ quá trưa
Khôn ngoan trốn việc sẽ chết đói
Đi đường xa phải làm cơm sớm
Cùng đường đi trước vẫn nhanh hơn
Sắp đến mường lạ điều phải biết
Kẻ nào hay lừa lọc
Bà nào biết thuốc độc
Liệu mà còn xử sự
* * *
Đầu năng gội năng chải
Tóc năng chải năng gội
Người chống nhau gây rối
Kiện nhau tốn bạc vàng
Đánh giặc thì phải thắng
Đào củ hỏng mũi dao
* * *
Đi buôn tốn giày rơm
Vào thành tốn rượu thịt
Hỡi các bậc cha anh hãy nhớ
Dây sắn bò miệng phai
Bao kẻ tỏ khôn ngoan
Gặp việc khác vào cổ
* * *
Không người giúp không xong
Bậy cây để đoạn giữa
Lời nói phải suy nghĩ
Làm người chớ lắm điều
Nghèo khổ chớ có nghĩ ăn cắp
Biết bao người khổ sở từ đấy mà ra
Bán ruộng bán ao đi chuộc mạng.
* * *
Bậy cây để làm bằng
Lời hát tặng đôi bên
Bên nào ngả thì nhắc
Bản mường ta tốt mãi.
Thèn Sèn sưu tầm và dịch
TÌNH YÊU HAI TA
Không sợ! Hỡi em yêu đừng sợ
Nước có chảy, không sợ trôi rêu,
Suối có lũ, không lo mất bè,
Quan bắt tội, bắt trèo, cứ mặc!
Dẫu việc nặng ngàn cân ngàn yến
Anh không để em phiền;
Dẫu việc mất trăm tiền nghìn bạc
Anh không để em lo.
Giữ mối tinh như lò rực sáng,
Đôi tim lồng tựa tháng với nhau;
Việc ấy dù lệnh quan đòi bắt
Đôi ta cùng dắt díu nhau đi.
Tiền vào cổng lo gì? Anh có
Tiền vào cửa khó gì? Anh cho.
Việc ta đâu phải trò trộm ngựa?
Việc ta đâu tựa kẻ giết người
Vì một nỗi: tình thương đằm thắm
Gửi đời trong say đắm yêu thương,
Mong duyên số hơn đoạn đường trường,
Mỗi bước đi, tình thương càng đậm;
Ba mươi cân sắt nặng xích chân
Tựa dây bạc tay cầm quấn cổ;
Bắt cùm kẹp, nỗi khổ như bông,
Bắt đeo gông, được thời trang sức.
Hỡi quan! Ơi hỡi vua!
Bắt hành tội, thân này đâu sợ!
Bắt tội ta nhảy xuống ao sâu
Vui cùng cá đánh bầu đánh bạn;
Bắt tội ta nhốt trong ngục tối
Vui tháng ba tránh gió giá chân,
Bắt nhốt ta trong hầm dơ bẩn
Vui tháng tư trú ẩn gió mưa
Núi có lở, tim trơ như đá,
Chết! Em ơi! Anh có há chi.
Vịt non đầu đã rơi vì quạ
Nhưng vịt đâu sợ quạ!
Cá kia đã rơi đầu vì đơm,
Cá vẫn lao vào đơm.
Dẫu anh, dẫu vì em mà rụng,
Yên giấc vàng chưa trọn lòng chung.
Nông Trung sưu tầm và dịch
* Biên Khảo Huỳnh Tâm.
[1] Loại dây hay bò trên mặt đất, to bằng chiếc đũa,
có nhựa vàng, rất mềm và dai, người ta thường dùng để đan óng trâu.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét