Về đến nhà, Hồ Liêu thấy cha mẹ đã lấy vợ cho mình. Từ đó
Hồ Liêu ốm tương tư rồi chết.
Út Lót đến mộ, gọi Hồ Liêu mở nắp quan tài. Hồ Liêu mở, Út Lót bước vào, v.v...
Đồn đồn đồn rằng:
Đồn rằng nhà ông cun Khấm
Được trứng ngan treo
Nhà ông cun lang Tào
Được con muông chết xác
Đồn rằng nhà ông cun lang Trách
Được ngọc khú ngọc rồng
Đồn rằng nhà ông cun lang Đông
Được ngọc rồng ngọc chiêng
Đạo Tu Liêng với nàng Tu Ó
Đạo Tu giàu với nàng Tu có
Ở với nhau được hai con gái cô nàng
Bà Tu Ó có mang
Lần thứ ba lại đến ngày hoa nở
Ông Tu Liêng nằm bên cửa sổ
Nghe tiếng khóc trẻ nhỏ lọt lòng
Sầm sầm bước tới gian trong
Chìa tay ra liền hỏi:
- "Con trai hay là con gái?
Trai ta nuôi nối dõi
Gái chẳng nuôi làm chi
Thân kiếp chẳng ra gì
Đã có hai con gái!
Bà Tu Ó nghe vậy mới nói:
-"Không có lúa nếp ta cấy lúa chăm
Không có cơm căm ta cấy cơm móc
Không có con trai nối dọc
Ta lấy con gái nối đời
Chẳng qua trời không thương nên ta không thấy!"
Đạo Tu Liêng nghe vậy, bảo người trong nhà hãy đùm ra cho
người xem bóng
Bóng thấy bóng con gái
Tướng lại tướng con trai
Về ngày mai cũng còn nhờ cậy
Bây giờ
Biết tìm gì nuôi để con ta chóng biết lẫy
Biết lấy chi nuôi để con ta chóng biết khôn
Lấy gan gì ngon mớm cho con gái út?
- Lấy gan chim khướu mớm cho con để nó chóng biết hót
Lấy gan chim cót mới cho con để nó chóng biết reo
Lấy gan chèo pheo mớm cho con để nó chóng biết nói tiếng
xuôi Kẻ Chợ
Không còn quấy mẹ quấy bố
Đòi lấy những chi cùng chi
Ông tạo Tú Liêng mới truyền
Cho người lấy nỏ cánh sắt lên ngang đem ra lại bắn
Bắn được con chim khướu
Lấy gan mớm cho con, quả nó chóng biết hót
Bắn được con chim cót
Lấy gan mớm cho con, quả nó chóng biết reo
Bắn được con chèo pheo
Lấy gan mớm cho con, quả nó chóng biết nói tiếng Kinh
Kẻ Chợ
Không còn quấy mẹ đòi bố
Đòi lấy những chi cùng chi
Thuở ấy
Vua lang Kẻ Chợ cấm đất bên đàng
Các cun lang đạo mường phải đi bái mạng
Lệ vua không hoãn
Lệ triều ban ra
Kẻ nào không đi, phạt bốn mươi lợn cong ngà
Kẻ nào mến gái tham bà không đi
Phạt ba mươi gà cong cựa cùn đuôi
Lang cun nào thiếu người là tội nặng
Đạo Tu Liêng đầu hôm nghe bực
Sáng ra nghe buồn
Than thân trách phận
Chửi vía mắng thân:
- Thân sao khổ thế này, hỡi kiếp!
Thân người kiếp bạn có con gái
Sớm đi hái đỗ lấy cà
Chiểu về thương cha mến mẹ
Thân người kiếp bạn có con trai
Sớm cầm nỏ lên đồi bắn chim
Chiều về săn muông đuổi cá
Còn ta người một tuổi một già
Hoa một ngày một héo
Con nào cũng con gái
Lớn nào cũng lớn nàng
Khốn thân ta dường này, hỡi vía!
Hại kiếp ta dường này, hỡi vía!"
Nàng con gái cả, con gái hai thấy vậy hỏi rằng:
- "Bố lo việc chi
Cơm không chịu ăn
Nước không chịu uống, cửa nhà rộng, bố chẳng chịu ngồi?"
Nàng Út Lót hỏi rằng:
- Bố lo chi trầm ngâm
Đêm nằm không bén chiếu?
Bố lo thiếu việc vua
Bố lo thua việc quan
Hay lo thua việc quan
Hay bố phàn nàn
Không có con trai nối quyền cầm chức?"
Đạo Tu Liêng nói rằng:
- "Thương mơi, con ơi!
Bố phải phiên chực phiên chầu
Chẳng biết lấy ai đi hầu vua ông cho thay mặt cha
Chẳng biết lấy ai đi hầu vua bà cho thay mặt mẹ!"
Út Lót thưa rằng:
- "Thương mơi, bố ơi
Bố chẳng lo chi cùng chi!
Nhà họ có con trai
Họ lấy con trai nối nóc
Bố không có con trai
Bố lấy con gái nối đời
Bố cho chị đi thay mặt bố
Chị đáng đi chầu chợ
Chị đáng đi chầu hàng
Chầu vua lang thay cho bố mẹ"
Hai chị liền bảo nàng Út Lót:
- "Không, không đâu, em ơi!
Chị sinh trước nhưng mà chị kém
Em sinh sau nhưng mà em khôn
Em đến đây để chị nói một đàng thương mẹ
Em ngồi lại để chị nói một lẽ thương cha
Vàng bạc ngọc ngà, sau này hai chị không lấy
Từ sanh đồng, chén ngọc
Áng bạc, trâm vàng
Vò rượu lớn cắm một ngàn hai trăm cái cần
Chiêng vàng đánh ngân vui hơn bể reo
Cây cột khảm trai, xà ngang khéo đẽo
Khung cửi dệt gấm, sàn áng vui chơi
Cái chảo tám quai, con ruộng mười hai máng nước
Từ cái cối đá, cái chày gỗ khiêng
Của bố ngày nuôi binh vỡ ruộng
Của bố ngày nuôi binh dựng mường
Thửa ruộng cả ruộng to chân làng nhiều phân tốt lúa
Trâu đực lớn nhà ta ăn đầy bãi giữa
Trâu cái chửa nhà ta ăn đầy bãi ngoài
Hai chị nhường cho em gái út
Chị chỉ xin một cái võng mui rồng
Để chị đi nhà chồng che mưa che nắng!"
Nàng Út Lót nói với hai chị rằng:
- "Đồ vàng đúc hình con chim cắt
Nó sẽ bay về đất cun Bi
Đồ bạc chạm con tứ quy
Nó sẽ bay về đạo Páng
Trâu đực đầy áng
Bò lang đầy đồng
Từ vũng sâu vũng nông
Đến ruộng to ruộng rộng
Chén ngọc, chiêng vàng
Của bố mẹ để lại
Chín trăm vạn mười ngàn
Chỉ hòng mất, chị em ta cũng không hòng được!
Chị ơi
Ta phải thay mặt bố mà đi phiên chực
Thay mặt mẹ mà đi phiên chầu
Đợi về sau cho trời chứng kiến"
Rồi tháng hai đã đến
Tháng ba đã sang
Tháng nhớ quả mơ vàng
Đạo Tu Liêng gọi ba con gái cô nàng đi ra ngậm giấy:
- "Ba con làm một bài thi cho bố được thấy
Ba con ngậm giấy cho bố được xem!"
Nàng cả nhả ra giấy đã ướt nhèm
Nàng em thứ hai, ướt còn một nửa
Nàng Út Lót khôn ý khéo tứ
Giấu vào nách lấy ra còn nguyên
Như cất trong rương
Như tờ lụa chuối
Bố nói rằng:
- "Trông đi nhìn lại
Chỉ con gái út nhà ta là khôn
Con gái út nhà ta là ngoan
Đáng đi việc vua việc quan cho thay mặt bố
Sắp đến ngày đi chầu
Đạo Tu Liêng lại âu sầu buồn bực
Lo trắc lo trở
Thở ngắn than dài,
Nàng Út Lót mới làm giả con trai
Mặc áo dài, đầu chít khăn nhiễu
Ngồi chiếu mong ngoài
Bố tưởng khách đến chơi, mới nói:
- "Chẳng biết khách cụ mường Mống
Hay khách cụ mộng mường Khương?
Bảo đứa lớn làm chi trong cửa
Bảo đứa thứ làm chi trong nhà
Không lấy chiếu hoa đi ra mà dát
Không vác chiếu cạp đi ra mà ngồi?"
Nàng Út Lót, thử tiếng đã rồi
Thử lời đã đủ
Miệng cười nụ mới nói cho hay
Bố già còn ngớ ngớ ngây ngây:
- "Ai hay phúc còn để cho ta, hỡi trời!"
Liền bảo mọi người rằng
Đồ những niếng ba họng
Dóng những cồng ba ngôn
Không ai cầm kiểu quạt như ông Lãi Nhạ
Chẳng ai biết mặc áo đai cân
Trên nhà dưới sân
Chẳng ai vun vân giống tướng
Còn giống tướng, chỉ có con gái út
Con ta dáng như đi chầu hàng
Bố may cho con cái quần kẻ sang
Để con đóng giả con trai
Sắm khăn đai lụa vàng để con giấu vú
Con phải giấu một ngày cho hay một tháng
Giấu một tháng cho rạng một năm
Đi đường xa xăm, đừng cho người chung chạ
Thấy con người vui anh đùa ả ban đêm
Con đừng vui anh đùa ả ban đêm
Mà khi cứng khi mềm như cơn gió cuốn
Thấy con người vui bè đua bạn ban sớm
Con ta mới vui bè đùa bạn ban ngày
Con rời chân đi cho hay, chóng ngày trở lại
Đi ra đất nhiều trai lắm gái
Nhiều sông lắm sao
Cành hoa đào, ong qua bướm lại
Con gái ta nhớ mãi lời cha!"
* * *
Đầu hôm, ông đạo Tu Liêng cho đánh một hồi trống ba
Sáng ra cho đánh một hồi trồng chín:
Chức việc binh mường chạy đến đầy cửa đầy nhà
Kẻ trình qua
Người bước ra thưa lại:
- "Nhà lang tôi có việc chi bối rối
Có việc chi vội vàng
Có giặc muốn đánh sang
Hay nhà lang tôi muốn tìm đàng phương xa kén rể?"
Đạo Tu Liêng nói:
- "Không có việc chi bối rối
Không có việc chi vội vàng
Ta muốn cho cô nàng
Đi chầu hàng, chầu vua lang đường xuôi Kẻ Chợ
Gạo trắng bay đâm cho đầy một trăm ông cả
Gạo tống bay giã cho đầy một trăm sọt nan
Ngày mai theo cô nàng trẩy sớm.
Ở nhà, bay gọi là "nàng"
Ra đường, bay gọi ông lang mường Đẹ
Gặp người Thái, bay giữ kín mọi lẽ
Gặp người lạ, bay giữ kín mọi đàng:
Chớ ăn nhảm nói quàng mà vua xử chém!"
- "Thương mơi, con gái út lại đây!
Bố muốn chọn cho con một người rể hiếm
Chọn một đứa rể hiếm trước lúc con đi xa
Để ở nhà nó nuôi bố mẹ"
Út Lót vội thưa mọi lẽ
Rằng:
- "Không, không đâu, bố à!
Việc xây dựng cửa nhà, bố cho con chọn lấy
Bố mẹ ở nhà
Xin đừng nhận buồng cau nhà người khéo trái
Xin đừng nghe mối lái nhà họ khéo lời
Đi đường xa xôi rồi con kén chọn
Nơi đẹp sông còn mong lành hón
Nơi tốt nón còn chọn lành quai
Về ngày mai, vừa lòng bố mẹ".
Bấy giờ
Nhà đạo Tu Liêng đã sắm no mọi thứ
Đã tính thử mọi đàng
Để con út đi chầu vua lang kinh kỳ xa vắng
Bố hỏi rằng:
- "Con tôi cưỡi ngựa đực trắng
Hay con đi võng giá kiệu đòn rồng
Dao nắp bạc hay gươm vỏ đồng
Tùy ý tùy lòng con tôi chọn lấy
Ngựa đực nhà ta ăn đầy bãi
Ngựa cái nhà ta ăn đầy ba quả đồi
Con nào đáng ngồi để cha sai xếp đặt?"
Út Lót thưa rằng:
- "Đi ngựa cái làm chi cho thêm đau tức
Đi ngựa đực làm chi cho thêm đau hông
Con đi võng kiệu đòn rồng
Vừa râm mưa lại vừa kín nắng"
Con gà trống đen đã gáy tan đêm vắng
Con gà trống trắng đã gáy cho mau rạng ngày
Binh mường đã áo đủ gạo đầy để đi trẩy sớm
Nàng Út Lót xuống sân kêu rằng:
- "Trời ơi là trời!
Ma ơi là vía
Bố tôi không có cơm căm, phải ăn cơm mốc
Không có con trai nối dọc
Bố tôi phải lấy con gái nối đời
Xin trời hãy chứng
Đã nguyện, xin chứng cho chuyên
Cầm chức cầm quyền cho bố tôi được cậy!
Rồi nàng thưa cùng bố mẹ
- "Bố cùng mẹ ở cửa cùng nhà
Để con đi hầu vua ông cho thay mặt cha
Ra đi hầu vua bà cho thay mặt mẹ
Đủ năm đầy tháng
Đủ chín tháng mười hai năm
Đủ chín năm mười hai tháng
Bố mẹ ở nhà
Trời mưa đừng nhớ lặng
Trời nắng đừng thương
Đừng tưởng người đi xa đất xa phương
Xa phủ xa mường
Mà thấy quạnh vắng!
Bố mẹ còn dặn mọi lẽ
Còn vẽ mọi đường
- "Con Út của bố mẹ ngoan
Hãy lên đàng cho mạnh giỏi
Binh ơi, mường ơi
Đừng ham chơi mà tối
Đừng ham nhởi mà trưa
Đất nước mường này không mưa cũng nắng
Đường đi còn xa lắm, con ơi
Mặt trời đã cao, con đi cho chóng tới!
II
Khi ấy, đạo Út mường Đẹ
Ngồi võng giá kiệu đòn rồng đi trước
Quân hầu lũ lượt theo sau
Hết rừng cả râm lâu
Khỏi rừng vầu nắng lắm
Qua bãi nắng tranh vàng
Vừa hay gặp một chàng
Là đạo Hồ Liêu
Cùng đi chầu vua làng Kẻ Chợ
Chàng Hồ Liêu xăm xăm chân ngựa
Hỏi đứa trai hầu
Rằng: - "Võng giá nhà lang nào đi đâu
Hay hỏi vợ, rước dâu, đưa rể?"
Bây giờ liền có tiếng trả lời:
- "Không, không, lang bạn ơi!
Đây, võng giá kiệu đòn rồng đạo Út mường Đẹ
Đi hầu vua kẻ sang
Đi hầu lang Kẻ Chợ
Lại xin hỏi rằng:
Lang anh rong ngựa
Đi cưới vợ, tìm dâu ở đàng xa xôi nào vậy?"
Hai bên chào qua hỏi lại
Mới hay:
Khác bãi nhưng chung đàng
Khác làng nhưng chung lối bước
- Xỉn nhường võng giá kiệu đòn rồng đi trước
Ngựa đực hồng tôi bước theo sau"
- "Không, không, lang anh à!
Ngựa đực bóng cao đi trước
Võng giá tôi bước theo sau
Để quân hầu chung đoàn nối gót"
Hai người cùng đi
Hết rừng cao xôn xao chim hót
Hết rừng bót thảng thốt muông kêu
Mới bàn nhau
Dừng chân nghỉ mỏi
Mở gói ăn đường
Mở lương ta ăn sá
Hồ Liêu hỏi rằng:
- "Nhà lang bạn chẳng thiếu thịt cùng cá
Mường lang bạn chẳng thiếu vật lạ của ngon
Sao cơm dẻo nếp thơm
Lại ăn với dầu lai muối hột?"
Đạo Út mường Đẹ mới nói:
- "Em bước đi, bố dặn từ nhà
Em bước ra, mẹ dặn từ trước
Rằng: Lạ sóng phải nên dè nước
Lạ bước phải nên giữ ngài
Ăn muối hột dầu lai
Cho lành con trai Út mẹ!
Ăn cơm đã xong
Uống nước đã rồi
Đạo mường Đẹ rủ đạo Hồ Liêu
Rằng: - "Đi ban sớm, ta nhớ ban chiều
Được bên chiêu, ta nhớ bên chăm, cho phải
Ta trồng cây khuên để khi về ta ăn trái
Trồng cây trẩy để khi lại ta làm cán choòng
Trồng cây song ta làm cán giáo
Trồng cây nứa ta làm cây sáo ống ôi
Cây có trồng, cây phải tươi
Hoa có người rồi hoa hẳn đẹp
Ngày nào ta cũng đã chầu vua đủ phép mãn kỳ
Trở về đây còn nhớ lối đi
Ngày ra Kinh Kỳ Kẻ Chợ"
Trồng cây rồi
Võng giá kiệu đòn rồng lại nhường chân ngựa
Cho quân hầu kẻ tớ theo sau
Vui bạn quên lâu
Quên trên đầu sao tỏ
Hai người lo tìm nơi nghỉ trọ
Tìm chỗ nghỉ chân
Đạo Hồ Liêu thấy lạ hỏi rằng:
- "Thương mơi, lang em ơi!
Ta chầu vua, đường cũng còn xa
Ta đi ra lối cũng còn ngái
Đem cả con đôi tờ gái làm gì cho nó khó khăn?"
Chàng mường Đẹ nói rằng:
- "Tội quá, lang anh à!
Đất mường em hiếm hoi
Nên phải lấy cả con đôi tớ gái"
Hồ Liêu lại bàn:
- "Chẳng phải lán mà dựng cho lắm mái
Đây chốn trọ ta chung lại một nhà!
Chàng mường Đẹ mới ngỏ ý ra
- "Không, không anh à!
Binh nào cứ vào đạo ấy
Ta ở hai nhà cho tiện trông nom"
* * *
Ngày tới đất Kinh Kỳ
Đất đông ngài dài chợ
Hai người cùng thăm chợ thăm hàng
Đất lắm cun, nhiều quan
Hai người lắng đường ăn lẽ nói
Ăn chơi ở nhởi
Đợi tới phiên chầu
Đạo Hồ Liêu vào tâu, tay nâng cái quạt
Chàng Út mường Đẹ nâng bát ly hồng
Rồi vua ban chung
Cho hai lang một ngăn cùng ở
Đã tiện thày tiện tớ
Lại tiện chợ tiện hàng
Chàng Hồ Liêu mới nói
- "Chúng ta là bạn cun bạn lang
Đi chung đàng
Ăn chung cỗ
Bây giờ ta ở, lại được chung ngăn
Đêm ta nằm một chăn một chiếu!
Đạo mường Đẹ trong lòng đã liệu
Đành lẽ, thà chịu ăn chung
Lý chẳng chịu cùng ngủ chạ:
- "Không, không, lang anh ạ!
Bảo bạn cun nhưng ta riêng làng
Bảo bạn lang nhưng ta riêng đất:
Chẳng đến nỗi chật
Mà phải chung chiếu chung chăn
Ta chỉ chung ăn chung ở"
Ban đêm đi ngủ
Nàng Út Lót múc bát nước trong
Đặt ở giữa hai giường cho êm lặng
Múc bát nước trắng
Đặt ở giữa hai chiếu cho nó yên lòng
Bảo rằng: - "Để ta phòng quân gian kẻ xấu"
Một buổi nọ
Đức vua Kẻ Chợ xem có ý ngờ
Trông xuống hai cun liền hỏi
Rằng: - "Cun nào cun gái
Cun nào cun trai
Cho cứ lời ngay mà tâu cho thiệt!
Đạo Hồ Liêu ra trước tâu rằng:
- "Tôi là con trai, đi hầu vua ông cho thay mặt
cha"
Đạo mường Đẹ bước ra:
- "Tôi cũng con trai, đi hầu vua bà cho thay mặt mẹ"
Vua mới truyền:
- Đạo mường Đẹ đi đánh cá cho được nhiều con
Đạo Hồ Liêu hái rau vay non cho được nhiều lá"
Hai người lạy tạ vâng lời
Trở ra lo tìm chài kiếm giỏ
Đạo Hồ Liêu đầu hôm siếc khốn
Sớm ngày siếc khó
Rằng: - "Anh chỉ mang trai đứa
Chẳng biết lựa gái hầu
Anh chẳng lo bến lạ sông sâu
Nhưng sợ chọn rau mà không đúng lá"
Đạo mường Đẹ bàn rằng:
Không lo chi, anh ơi!
Chẳng lo chi, anh à!
Quân hầu của anh cứ việc ra sông mà đi bắt cá
Tìm bến lạ mà đi thả chài
Sáng ngày mai rồi đâu có đó"
Quả tới phiên chầu
Đạo Hồ Liêu vào tâu
Nộp đủ giỏ đầy rau đẹp lá
Đạo mường Đẹ vào tạ
Nộp con cá bằng đuôi ván chéo
Vua khen Hồ Liêu
Rằng: Đạo con trai
Chẳng thua tài bàn tay con gái
Đạo mường Đẹ tưởng như con gái
Khéo thả lưới lại tài buông câu"
Tan buổi chầu
Đạo Hồ Liêu mới tan nỗi sợ
Rồi, một buổi nọ, nắng lâu
Hai cun rủ nhau ra đi gội trốc
Nắng cạn hết giếng ngọc
Hai cun phải đi tắm sông
Út Lót đã rắp trong lòng, lại nói:
- "Ai tắm bên dưới, mặc dưới
Ai tắm bên trên, mặc trên
Chớ ngó lên mà trời đánh xuống"
Đạo Hồ Liêu thật bụng
Chẳng hề ngó nghiêng
Nàng Út Lót tắm trên
Gọt hình lên vỏ bưởi
Dặn rằng: - Bưởi bưởi, bòng bòng!
Ai mong thì được
Ai ước thì nên
Mày đừng trôi xuống
Mày chớ trôi lên
Quẩn ở bên chàng Hồ Liêu, bưởi nhé!"
Đạo Hồ Liêu gạt về một mé
Quả bưởi lại trôi ghé một bên
Ném xuống rồi bưởi quẩn lên
Ném ở trên, quả bưởi quẩn lại
Chàng Hồ Liêu vớt lấy đem về
Đi mượn đi thuê
Đi tìm người đoán thử
Thầy bói đoán rằng:
- "Nét vẽ này trêu ngươi
Ra ý người bạn gái
Ngài trở về ngẫm lại thử xem!"
Lúc ấy
Đạo Hồ Liêu để dạ dò thêm
Để lòng lại xét
Một buổi nọ, phiên chầu đã hết
Phiên trực đã rồi
Hai người đi chơi, thuận đường thăm chợ
Đạo Hồ Liêu rủ rằng:
"Gặp thầy tướng ta hỏi một đường lẽ ở
Gặp thầy số ta hỏi một đường lẽ ăn
Chẳng bao lăm mà không xem một quẻ"
Thầy tướng ngắm Đạo út rnường Đẹ Đoán rằng:
- "Dẻo chân
Mềm tay
Đẹp đôi lông mày
Lại xinh đôi con mắt
Nhìn nét mặt chẳng thật con trai
Đây là gái nhà ai biến tướng!"
Đạo mường Đẹ lập nghiêm nói chặn
Làm giận nói ngay:
- "Thầy chi mà thầy
Giỏi đặt bày để uổng đồng tiền bát gạo!
Ai trồng lau để làm cán giáo
Ai lấy đàn bà làm lang làm đạo
Đi Kẻ Chợ chầu vua!"
Thầy tướng quá sợ mới thưa
Rằng: - "Thưa ngài, mắt tôi lờ đờ
Điều tỏ điều mờ, nhìn chẳng được xiết!"
Hôm ấy, Đạo Hồ Liêu trở về
Nghĩ thương nghĩ thiết
Nghĩ thiệt nghĩ tha
Nửa đêm với tay qua, cầm tay bạn thử ý
Nắm tay ai thử lòng
Bát nước trong không lặng
Bát nước trắng chẳng yên
Đạo mường Đẹ thức giấc kêu lên:
- "Dậy, dậy! Bay ơi, có trộm!
Chẳng mất cái áo mới nhuộm
Chẳng mất cái cuốn lụa vàng!
Cun nào còn có tính gian
Lang nào còn có tính xấu?
Tao kêu đến cửa nhà yến cho thấu
Tao kêu đến cửa nhà vua cho minh
Tao chẳng chịu lành, chịu nhịn!"
Đạo Hồ Liêu vội vàng năn nỉ:
- "Khoan, khoan, lang em ơi!
Khoan, khoan, lang em à!
Anh chiêm bao chín lần
Anh mơ thầm chín bận
Rằng vía em bổ lẫn về với vía anh
Vía em nên ngãi
Vía anh nên tình
Em đừng làm nên chuyện chẳng lành
Về sau mất điều thương tiếng nhớ"
Bát nước trong từ đó lại lặng
Bát nước trắng từ đó lại yên:
Ban sớm chẳng phiền
Ban đêm chẳng ngại
Khi đi khi lại
Thân thiết thêm nồng
Như đôi con chim cu dung
Cất tiếng kêu chung một cành núi ngái
Như đôi chim cu xại
cất cánh bay lại một ruộng đồng xa
Khi ấy
Nàng Út Lót viết thư về dặn mẹ cha
- "Việc gầy dựng cửa nhà cho con, xin đừng có vội
Năm lui tháng tới
Rồi cha cũng đáng công đợi được người rể hiền
Mẹ đáng lời khen được người rể quý
Con đã rắp trong ý
Con đã nghĩ trong lòng
Ngày chầu vua xong
Con chọn chàng Hồ Liêu về thưa cùng cha mẹ"
Thấy Đạo mường Đẹ viết thư về nhà
Đạo Hồ Liêu mới hỏi:
- "Thương mơi, lang em ơi!
Em viết giấy thăm người
Gửi lời thăm cảnh
Thăm bố mẹ già ở nhà khỏe mạnh
Hay em còn nhắn điều chi?
Nàng Út Lót đã giấu thư đi
Tìm câu nói ra nhắc khéo
Tìm câu nói ra nhắc khôn
Rằng: - "Trăng đợi đẹp ngày tròn
Còn đợi tung ngày hội
Nhưng con người một tuổi một già
Hoa một ngày một héo
Em viết thư dặn cha mẹ già yếu
Biết đường liệu tìm vợ kén dâu"
Khốn cho Đạo Hồ Liêu
Chẳng biết ý sâu điều cạn
Chẳng hiểu lời bạn
Cũng nhắn thư về
Dặn mẹ cha ở nhà tìm dâu kén vợ.
III
Tính ngày đi chầu vua Kẻ Chợ
Cũng đã đủ tháng đủ năm
Hết bao lứa mơ vàng
Sang bấy lần khuên đỏ
Ai cấm chàm cho người tiếc vỏ
Ai cấm nỏ cho người tiếc tên
Đạo Hồ Liêu tâu lên
Xin cho hai người trở lại
Xin vua cho về
Săn muông giữa ruộng cùng rẫy
Đặt bẫy giữ nương cùng mùa
Mấy lần tâu vua
Vua còn bắt đợi
Lúc ấy Đạo mường Đẹ bàn rằng:
- "Đường chăm đi mới tới
Lời chăm gửi mới nên
Em lại tâu lên
Xin triều đình xét lại
Xin đức vua xét cùng:
Chúng tôi đi chầu vua
Đã được chín tháng mười hai năm ròng
Chín năm mười hai tháng đủ
Ai có vợ, nhớ vợ
Ai có con, nhớ con
Chúng tôi còn son, thương cha nhớ mẹ"
Vua nghe Đạo mường Đẹ
Có lý có lẽ
Có nghĩa có tình
Khi ấy, triều đình cho hai người
Được ngày trở lại
Trái chân lại nhà
Hai cun mới bước chân ra
Từ dinh mà qua xem chợ
Từ phủ mà đi xem hàng
Đất Kinh Kỳ vóc đỏ lụa vàng
Đất của tốt đồ sang chẳng thiếu
Hai người mua có cùng nhiễu mang về mừng cha
Sắm dây bạc dao ngà về nhà biếu mẹ
Sắm lễ chúc vía cha thêm khỏe
Sắm quà chúc tuổi mẹ thêm lành
Sau lại sắm sanh đồ của riêng vốn lẻ
Út Lót hỏi rằng:
- "Thương mơi, anh ơi!
Đất chợ người nhiều của lắm
Anh ra về mua sắm những chi?"
Hồ Liêu đáp:
- "Anh mua những đồ sắt cùng chì
Ngày nắng đem đi phát hoang vỡ rậm
Ngày mưa ngày nắng đan lưới đánh chài
Mua thuổng mua mai
Về đi làm phai đắp đập
Em ơi, anh hỏi thương hỏi thật
Em trở về, em sắm những chi cùng chi?"
Út Lót đáp rằng:
- "Em sắm vòng bạc chạm chim từ quy
Về đưa em gái ra đi ở bạn
Em sắm thoi vàng đức hình chim nhạn
Đưa em nàng út ra đi làm bạn ở riêng
Mua khăn thêu áo đẹp dây triêng
Ngày sau về làm của đưa dâu cưới vợ"
Rồi nàng mới giục quân hầu
- "Quân ơi, mường ơi!
Trái chân ta lìa đất chợ
Sắp sửa mà ta lên đường!
Đứa khỏe khiêng võng gánh lương
Đứa khỏe lo lường trông lên trông xuống
Trông lên cho kẻ thương người chuộng
Trông xuống cho kẻ ước người ao
Đến đất mường nào cũng trọng người quý của!"
Lúc ấy
Nàng Út Lót ngồi võng giá kiệu đòn rồng đi giữa
Đạo Hồ Liêu cưỡi ngựa đi sau
Hai bên, quân hầu cất bước
- "Thương mơi, anh ơi!
Nơi việc vua, ta gọi nhau bằng quyền bằng chức
Nơi việc nước, ta gọi nhau bằng cun bằng lang
Về giữa đàng, ta chỉ gọi nhau bằng chúng cùng bạn
Thương chúng, ta chẳng giấu điều cạn
Thương bạn, ta chẳng ngại điều sâu
Để về sau còn điều thương tiếng nhớ!
Anh ơi!
Chân càng xa đất chợ
Bụng càng nhớ đất mường
Bây giờ còn chúng còn bạn để thương
Nay mai rồi, xa tình xa phương
Biết bao giờ lại gặp?
Hồ Liêu đáp:
- Thương mơi, em ơi!
Lìa ai thì cũng mặc
Chẳng gặp ai cũng đành
Riêng em với anh
Dù xa tình xa phương, cũng không để cho quạnh vắng!
Dù cách mấy hón cùng sông nước trắng
Dù vắng mấy núi cùng đèo dốc quanh
Anh về thăm bố khỏe mẹ lành
Rồi lại sang chơi thăm bạn"
* Biên Khảo Huỳnh Tâm.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét