Bảy mươi năm nghe lời đồn đồn
Bốn mươi năm nghe tiếng đồn rằng:
Ông Cun Rấm
Đã giàu lại mạnh
Có một trăm cái nhà dọc, nhà ngang
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Cũng giàu và mạnh,
Có hàng trăm cái nhà xếp cột kê
Ông Cun Rấm
Đã giàu lại mạnh
Có những trăm con ngựa cái
Khi trời đổi tiết nắng, mưa
Ngựa Cun Rấm
Đi gặm cỏ đầy ắp bãi Cun, dốc Thàng
Tràn hết thẩy "bãi Thàng" dốc Clổng
Đất Cun Rấm
Rộng cùng trời
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Đất còn nhiều hơn, mạnh hơn
Bảy mươi năm nghe lồi đồn đồn
Bốn mươi năm nghe tiếng đồn rằng:
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Năm nay sắp đi chầu chợ
Sắp đi ở hàng
Sắp đi chầu vua Lang xứ Kinh
Đầu đêm
Chầu chúa ở phía ngoài
Đã dâng những trăm nén vàng
Định vào cưới vào mua lấy cô nàng chúa Việt
Nhưng nàng chúa Việt rằng:
- Chẳng chẳng đâu, cha hỡi mẹ!
Chẳng chẳng đâu, mẹ hỡi cha!
Con xin ở lại nhà
Sống nhờ cơm cha, muối mẹ.
Đức chúa ông, chúa bà nói:
Không không đâu, con à!
Gói cơm của cha,
Khác nào gói cơm rời, cơm thiu
Người ta vứt ở ngoài đàng đó con ạ!
Gói cơm của mẹ
Khác nào gói cơm ôi cơm hẩm
Của người ta vứt ngoài sá thôi, hỡi con!
Con đi làm bà
Con về làm nàng,
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Lúc này cho có vốn
Con hãy đi làm bà
Con hãy về làm nàng
Lúc này ắt có liếng
Hãy nghe tiếng bố lời mẹ một phen
Cửa với nhà không quen
Sau con sẽ trở lại
Không nhọc thân khổ ải
Không hại thân khổ mình mà con chối, con lo
Cô nàng chúa Việt
Lấy tờ giấy trắng với bút mực đen đen
Chuyền ra cho ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Cầm tờ giấy trắng có hàng chữ đen
Đọc đi, đọc lại, nhiều lần
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Lấy tờ giấy trắng với bút mực đen
Vẽ hình chữ đen đen
Chuyền vào trong cho nàng chúa Việt
Cô nàng chúa Việt nói:
Khéo thương ấy thương nhiều anh hỡi!
Chiều hôm qua, cái bữa sáng nay
Em còn nghe là lạ
Giờ này đây
Em đã nghe quen quen
Mặt quen quen lòng nghe khấp khởi
Anh muốn đều mắm, đều muối thì cứ vào
Anh vào hàng, nhất định có chợ
Anh vào chợ, nhất định có phiên
Em nằm chiếu để anh nằm giường
Em coi anh là người thay mặt cha mẹ
Bố sinh em phải ngày loạn lạc
Mẹ sinh anh vào ngày vô tình bất hiếu
Thiếu đêm, không đủ ngày
Em tỏ tình cùng anh
Cho vừa lòng cha mẹ
Đức chúa ông chúa bà
Lệnh cho quan hầu, chấu vá
Trình cho khắp mâm trên mâm dưới
Sức sắm đủ ba trăm con gái theo hầu bà
Lấy cho đủ ba trăm con gái theo hầu nàng
Con em nghe lo không được đi hầu bà hầu nàng
Đêm nay giấc chập chờn mong sáng chẳng sáng
Con chị nghe lo không được đi hầu bà hầu nàng,
Đêm hay mắt sao chẳng nhắm chẳng nhắp
Khắc khoải cái đêm nằm buồn
Xin đi chuyến này chuyến đây một lần
Bố em là người lành
Bố anh là người đánh trống
Kẻ cồng đứa trống gồng gánh theo sau
Em nàng hầu theo sau tung tăng
Thấy em nàng hầu theo sau nhí nhảnh
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Dậy đưa tay vái chào chúa ông ở phía ngoài
Dậy vái chào chúa bà ở phía trong
Rồi nhấc chân lên lưng con ngựa tráng yên sơn son
Ngựa non đi khỏe đàng lợi sá
Lọng to lọng trao tay
Cho ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Bước chân lên kiệu mai luyện mui vòng
Đường đường đẹp tươi tựa như nõn chuối
Vừa đi vừa nói chuyện nó rân rân
Ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Người lành ăn thảo uống
Đã đẹp duyên lại càng tươi hây hẩy
Đẹp hơn người Mường người Thái bên rừng
Lấy được cô nàng chúa Việt về đất về mường
Đồn để lại khắp vùng mường Thàng
Từ xưa tiếng chuyện ấy.
CHÀNG QUAN DÍN YÊU NÀNG TIÊN.
Bảy mươi năm tiếng người đồn đồn
Bốn mươi năm lời đã đồn đến
Tiếng đã đồn rằng:
Ở vùng đất nước của ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng
Có chàng tạo quan Dín[2]
Đẹp lắm, tốt lắm
Tốt lắm, đẹp nhiều
Sớm chiều ngồi sổ trái đan lưới làm chi
Sớm chiều ngồi sổ ngang đan chài làm chi
Ngồi nhà trông sông nước chảy làm gì
Sao không vào chơi
Trong vườn hoa vườn trái
Cái vườn trái vườn hoa
Trong ấy
Có đôi nàng Tiên
Tốt lắm, lành lắm
Lành lắm, đẹp nhiều
Chàng sẽ cưới về làm vợ
Nuôi bố già với mẹ già trên nhà
Nuôi bố già với dăm ba em dại
Chàng quan Dín
Bỏ đan lưới sổ trái
Bỏ đan chài sổ ngang
Không ngồi nhà trông sông nước chảy,
Vào trong nhà sắm lấy đôi áo hoa
Phía ngoài, chọn lấy đôi áo nén
Kén lấy vòng, lấy cườm
Chàng quan Dín, đeo chân đeo tay,
Vuốt mặt sửa mày
Làm duyên cùng hoa tươi tắn
Quạt rách phất thêm tờ giấy xanh
Để đi thi đi thố
Lấy cho được người hơn người thương quê cũ
Chàng quan Dín đứng dậy
Khoác cây súng kíp, có báng sơn son
Lấy nón chín tua rồng
Bước chân ra đường thênh thang
Bước chân ra đàng thênh thênh
Nhảng chân đến vườn hoa vườn trái
Đến vườn trái vườn hoa
Đến chốn đến quê nàng Tiên
Bước chân lên mái hiên, thang nhà lớn
Bỗng sẩy sẩm mặt trời chiều hôm
Tới lúc mặt trời tuôn ra bóng tối
Chàng quan Dín
Mở lấy đàn sặt lam đồng
Gảy vang vang vọng vọng lời mở cửa
Mở cửa cho anh được vào nhé em!
Xé rào cho anh đây được đến, em ơi!
Cô gái nàng Tiên
Mở cửa cho quan Dín vào,
Xé rào cho quan Dín đến chơi
Chàng quan Dín
Vén màn, chân rón rén tới
Cởi lấy đàn sặt lam đồng
Gảy vọng vọng vang xa thăm thẳm
Gảy thành tiếng lặng tiếng thương
Gảy thành tiếng thương tiếng nhớ
Gảy thành tiếng vợ tiếng chồng
Gảy cho thành vợ thành chồng bền lâu
Cho khói thành bán láng giềng người dưng, mình hỡi!
Cô gái nàng Tiên rằng:
Anh đến tỏ tình cùng em đây để làm cửa
Anh đến chơi nhởi cùng em đây để làm nhà
Chớ than thân trách phận mà hóa dối
Chớ than thân trách phận mà hóa kẻ chơi lừa
Đêm hôm khuya khoắt mà bố mẹ mắng
Chàng quan Dín rằng:
Khéo thương lắm thương nồng hỡi em
Anh đến chơi nhởi cùng em để thành cửa
Anh đến chơi nhởi cùng em để thành nhà
Anh không dám than thân mà hóa dối
Không dám trách phận mà thành kẻ chơi lừa
Đêm hôm khuya khoắt bố mẹ nhà ta trách mắng
Bỗng đương ăn mãi ở
Con gà ó ò o gáy sáng
Chàng quan Dín
Vén màn, rón rén bước ra
Cô gái nàng Tiên nói:
Khoan khoan đã anh ơi!
Đừng vội, hãy đừng vội!
Xin anh ở lại, nán lòng ở lại anh à
Gà gáy tháng chín không sáng vội
Gà gáy tháng mười chưa vội sáng đâu
Xin anh ở lại
Xin anh nán lại đừng về
Để em than thở mọi điều
Than thở những điểu thương tiếng nhớ đã, anh ơi!
Chàng quan Dín,
Lẳng lặng vén màn,
Rón rén bước trở lại
Anh đến chơi nhởi cùng em để dựng cửa
Anh đến chơi nhởi cùng em để dựng nhà
Về mường đàng xa đừng kể lại
Đi cấy chớ nói xấu em trước đàn con gái
Đi hái chớ nói chuyện chúng mình trước đám con trai
Con trai sẽ nói lại
Con gái sẽ truyền đi
Chàng quan Dín rằng:
Anh đến chơi nhởi cùng em để dựng cửa
Anh đến chơi nhởi cùng em để dựng nhà
Về mường đàng xa
Anh không kể chuyện chúng mình đâu, em ạ!
Đi cấy không dám nói với đám con gái
Đi hái không dám nói với đám con trai
Mà con trai nói lại
Mà con gái truyền đi
Như cỏ may ven đường mà mang tiếng
Chàng quan Dín về đất mường xa
Để ô lại cho em sang sửa
Gửi nón lại cho em thêu hoa
Về rằm này, rằm sau lại đến
Chàng quan Dín,
Quay chân trở lại,
Đoái chân trở về
Về đến cửa đến nhà
Nhưng đi cấy vẫn nói với đám con gái
Đi hái vẫn kể với đám con trai
Con trai nói lại
Con gái truyền đi
Cỏ may cũng truyền lời nói tiếng thật
Chàng quan Dín,
Bảo bố già với mẹ già
Tháng một đi mua lấy buồng cau áp
Tháng chạp đi mua lấy buồng cau tơ
Bảo ông mai đi thăm
Nói ông mối đi hỏi
Sắm cỗ tốt cỗ đẹp làm ăn hỏi
Bảo ông mối, ông mối đã đi hỏi
Nói ông mai, ông mai đã đi thăm
Bước chân ra sá thênh thang
Bước chân lên đàng thênh thênh
Bước tới nơi vườn trái vườn hoa
Đến nhà đẹp nơi bà mụ nàng Tiên
Bước chân lên bậc thang thứ nhất
Bước chân lên bậc thang thứ hai
Bước lên bậc thứ ba, thứ bốn, thứ năm
Choãi chân bước vào ngưỡng cửa
Bước thẳng đến giữa nhà
Mụ nàng Tiên vào trải chiếu
Các ông đến đây làm gì
Mang những vật lễ tốt đẹp chi thế đấy?
Sao giống ông mối đi thăm ông mai đi hỏi?
Ông mối rằng:
Khéo thương lắm thương nồng mụ ơi!
Khéo thương nhiều thương thế hỡi mụ!
Chiều hôm qua và những ngày về trước
Chàng quan Dín,
Đã đi chơi nhởi cô gái nàng Tiên
Mụ nàng Tiên rằng:
Mụ không biết nói thế nào
Xây cửa dựng nhà ra sao, tùy nơi con cái
Con gái như trái chua
Ai không chê chua cứ hái
Con gái như trái ổi
Ai không chê hôi chê đần cứ lấy
Nuôi được bố được mẹ đây cho.
Đương ăn mãi ở
Thấy nàng Tiên đi gội đầu, chải chấy về
Nặng nề bước từ gian trong ra thẳng gian ngoài
Nghe đồn qua tai nhưng mắt chưa thấy
Đã già lại khọm
Hình như đã tám mươi đời
Xương cẳng như mỏ con phượng hoàng đất
Xương bánh chè tựa chỏm tóc con kẹch
Hai hốc nách khác nào đường cái quan
Mắt sâu hoắm hơn ao sen người ta thả cá
Trái má tựa hòn đá người ta mài dao
Đầu tóc khác nào cái cây thụt bễ
Còn nói chi chốn vườn hoa vườn trái
Chốn vườn trái vườn hoa cùng ta làm gì?
Thấy vậy, mối đi thăm
Ông mai đi thăm đi hỏi:
"Siộp... Siộp..." như chó đớp ruồi
Chân tay rụng rời,
Chơi vơi như sào chòi quả
Dậy đưa tay chào
Chắp tay từ biệt mụ nàng Tiên.
Bước chân qua chạn
Bước xuống ván cầu thang
Bước xuống qua sàn buộc trâu
Bước qua nơi giã gạo làm ăn hằng ngày
Bước qua bóng cửa bóng nhà mụ nàng Tiên
Bước đi đường cái thênh thang
Bước trên đàng rộng thênh thênh
Bước về đến cửa đến nhà quan Dín
Chàng quan Dín chạy ra
Hỏi ông mối ông mai
Hỏi ông mối đi thăm, hỏi ông mai đi hỏi
Có được cô gái nàng Tiên
Cho ta nên nhà nên cửa?
Ông mối đi thăm, ông mai đi hỏi đáp:
Mụ nàng Tiên không biết nói thế nào
Xây cửa dựng nhà ra sao tùy nơi con cái
Con gái như trái chua
Ai không chê chua cứ hái
Con gái như trái ổi
Ai không chê hôi chê đần cứ lấy
Nuôi được bố được mẹ đây cho
Đương ăn mãi ở
Thấy nàng Tiên đi gội đầu chải chấy về
Nặng nề bước từ trong ra ngoài
Nghe đồn qua tai nhưng mắt chưa thấy
Đã già lại khọm
Hình như đã tám mươi đời
Xương cẳng như mỏ con phượng hoàng đất
Xương bánh chè tựa chỏm tóc con kẹch
Hai hốc nách đã thành đường cái quan
Mắt sâu hoắm hơn ao sen thả cá
Hai má tựa đá mài dao
Đầu tóc khác nào cái cây thụt bễ
Nói chi đến chuyện vườn hoa vườn trái
Chuyện vườn trái vườn hoa
Thấy vậy
Mối đi thăm, mai đi hỏi bạn tôi
"Siộp... Siộp..." như chó đớp ruồi
Chân tay rụng rời chơi vơi như sào chòi quả
Ta đành quay chân trờ lại đó, chàng quan Dín ơi!
Chàng quan Dín rằng:
Giờ đây
Ta hãy đi hỏi đi ướm
Lấy cô gái cô nàng Thới Va
Về làm cửa làm nhà
Về nuôi cha nuôi mẹ
Về nuôi dăm ba đứa em nhỏ
Ta đừng mơ tưởng cô gái nàng Tiên.
* * *
Bảy mươi năm lời người đồn đồn
Bốn mươi năm tiếng đã đồn lại
Tiếng đồn lại rằng:
Ở Pưa Tằm Răm Bát
Có đôi tạo chàng Khói , Va
Đẹp lắm lành lắm
Tốt lắm lành nhiều
Ở nhà thảnh thơi đan lưới sổ dọc làm chi
Ở nhà thảnh thơi đan lưới sổ ngang làm chi
Ở chi không vào chơi trong vườn hoa vườn trái
Vào chơi vườn trái vườn hoa
Nơi ấy có đôi nhện vàng
Có đôi nàng Tiên
Đẹp lắm lành lắm
Tốt lắm lành nhiều
Đúng năm ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng mở hội
Bảo ông Bụt mặc áo giấy múa rối trong chùa Vèl Ang
Nỡ bỏ tuần trăng xuân mặc trăng sao
Không vào chơi bãi lớn cùng con nhà người
Lời đồn qua tai nhưng mắt không thấy
Chị mượn mi, hỡi đôi chim họa mi
Em đi hót cho chị được chăng?
Chị mượn em hỡi chim Càng Kióch[3]
Đi truyền tin bắn tiếng cho chị được chăng?
Chị nhờ em nhé hỡi nàng Thìn[4]
Đi truyền tin nối tiếng cho chị được chăng?
Mái chim mi rằng không chịu đi hót
Càng Kióch cũng không chịu đi truyền tin
Chị nhờ em, đâu có nhờ không
Chị còn cho một chuỗi cườm đỏ với sợi tơ vàng
Đeo trước ngực là của quý, em nhé
Chim mi đã chịu đi hót.
Càng Kióch đã chịu đi truyền tin
Cô gái nàng Thìn cũng đi truyền tin nối tiếng
Dậy sớm cái buổi tinh mơ
Giong ra sá thênh thang
Bước ra đàng thênh thênh
Đi đến gò gianh
Đến bãi cây lau
Gặp em gái chàng Khói , Va
Đi hái củi trong gò gianh
Gặp em gái chàng Khói , Va
Đi hái củi trong gò lau
Chim họa mi
Chân đạp lùm cây
Miệng truyền tin nối tiếng
"Bảy mươi năm nghe lời đồn đồn
Bốn mươi năm lời người đồn rằng:
Ở đất Pưa Tằm Răm Bát
Có đôi tạo anh chàng Khói , Va
Đẹp lắm lành lắm
Tốt lắm lành nhiều
Ở nhà thảnh thơi đan lưới nơi sổ ngang làm chi?
Ở nhà thảnh thơi đan chài chốn sổ dọc làm chi?
Ngồi nhà nhìn sông chiều quạnh vắng làm chi?
Ở chi không vào chơi trong vườn hoa vườn trái
Vào chơi vườn trái vườn hoa
Có đôi cô gái nàng Tiên
Đẹp lắm lành lắm
Đẹp lắm lành nhiều
Phải năm ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng mở hội
Bảo ông Bụt mặc áo giấy, múa rối trong chùa Vèl Ang
Rằng sao hai anh
Nỡ bỏ tuần trăm xuân mặc sao với trăng
Ở chi không vào chơi bãi lớn sân chùa Vèl Ang cùng con
nhà người
Lời đồn qua tai nhưng mắt không thấy
Em gái chàng Khói , Va
Đóng gánh củi trong gò gianh
Em gái chàng Khói , Va
Đóng gánh củi trong gò lau
Quay chân trở lại
Đoái chân trở về
Về đến cửa đến nhà
Bước lên cửa lên nhà
Bước từ ngoài vào trong
Bước từ trong ra ngoài
Khéo thương lắm thương nồng lắm thay:
Anh Khói của em ơi, anh Va của em hỡi!
Hôm nay em đi hái củi trong gò gianh.
Hôm nay em đi hái củi trong gò lau
Nghe con chim gì chim chi nó kêu
Nó kên sao nghe lạ lạ, anh ơi!
Nghe con chim chi nó kêu
Nó kêu sao nghe lạ đường, anh hỡi!
Đất mường ta
Từ xưa không có giống chim ấy
Nó kêu:
"Bảy mươi năm lời người đồn đồn
Bốn mươi năm lời đã đồn lại
Tiếng đồn lại rằng:
Đất Pưa Tằm Răm Bát
Có đôi anh chàng Khói , Va
Đẹp lắm lành lắm
Tốt lắm lành nhiều
Ở nhà thảnh thơi đan lưới sổ ngang làm chi?
Ở nhà thảnh thơi đan chài sổ dọc làm chi?
Ngồi nhà nhìn sông chiều quạnh vắng làm chi?
Sao không vào chơi trong vườn hoa vườn trái
Vào chơi trong vườn trái vườn hoa cùng con nhà người
Ở trong đấy
Có đôi nàng Tiên
Đẹp lắm lành lắm
Tốt lắm lành nhiều
Phải năm ông Cun Chướng Lỷ Vi Thàng mở hội
Bảo ông Bụt mặc áo giấy múa rối trong chùa Vèl Ang
Rằng sao hai anh bỏ tuần trăng xuân mặc sao cùng trăng
Bỏ sân lớn trong chùa Vèl Ang cho con người chơi nhởi
Lời đồn qua tai nhưng mắt không thấy
Hai chàng Khói , Va
Ngừng đan lưới sổ dọc
Thôi đan lưới sổ ngang
Không ngồi nhìn sông chiều vắng vắng
Bên trong dọn lấy đôi áo hoa
Bên ngoài dọn lấy đôi áo nén
Sắm vàng, sắm cườm mang theo
Sắm đủ thứ mang theo đầy ngực
Cả khẩu súng cắp càng có báng sơn đen
Cả nón chín mui rồng
Bước chân từ trong nhà
Đưa chân ra ngoài chạn
Dóng chân xuống ván cầu thang
Bước xuống sàn buộc trâu
Bước qua nơi giã gạo làm ăn hằng ngày
Bước qua khỏi bóng cửa bóng nhà
Dóng chân bước tới Pưa Vil Đác Vầl
Lặn lội ra dốc Trống
Dóng chân lên dốc Bong
Vòng chân lên Pưa Khô, Pái Mả
Thả chân đến Pưa Thai, Bãi Thàng
Dóng lên khóm đa vàng
Đến chốn nơi này
Đặt khăn trầu cau ngồi nghỉ
Mở khăn trầu cau ra ăn
Vừa ăn, vừa nghỉ náu nắng
Ngồi chơi ngắm cảnh cây đa, ngắm nhìn
Đưa mắt nhìn bốn phía
Chằm chặp nhìn sang cạnh
Ngoảnh mặt nhìn xuống dưới
Thấy sột soạt nón chín mui rồng
Nón sáu tua vàng
Của ai đội đi ngạo nghễ
Trông thấy
Cô nàng Thìn, nàng Thè
Họ đi hái rau dân ngoài sá
Họ đi hái rau dân ngoài đàng
Hai chàng Khói, Va:
Tay vẫy vẫy với với
Lại đây hỡi lòng lại đây em ơi, gái à!
Hái rau,
Để ta cùng chung một chỏn[5]
Đội nón để ta cùng chung một quai
Hái rau dân ngoài đồng
Để ta liều thân chung nhau bữa sớm
Cô gái Thìn, Thè:
Vờ làm tai điếc, lời tiếng chẳng nghe
Lòng chẳng nghe chẳng theo
Chàng Khói rằng:
Trầu không có, ta lấy chi mời nàng
Nàng chẳng có, ta lấy chi làm của trao của hỏi?
Lấy gì làm lời ăn tiếng nói cùng con nhà người?
Hai chàng Khói , Va
Quay chân trở lại
Đoái chân trở về
Dóng về Pưa Chân, Mường Mả
Dóng qua sá dốc Bong
Dóng đến Pưa Vil Đác Vầl
Về đến Pưa Tằm Răm Bát
Về đến cửa đến nhà
Sáng sớm cái buổi tinh mơ
Hai chàng Khói , Va
Bắc thang độc mộc leo lên gác bếp
Mắt mở mắt chọn từng thứ
Sẽ mở lấy quan tiền chọn
Chọn lấy quan tiền mua
Hai chàng Khói, Va:
Mới bước chân lên đường rộng thênh thênh
Đi lên đường rộng thênh thang
Đi đến ngã ba đàng
Gặp cô gái nàng Ngần
Bơi thuyền từ dưới bơi lên
Gặp cô gái nàng Ngà
Chèo thuyền từ trên chèo xuống
Họ hỏi rằng:
Đi đâu đấy anh Khói, em à?
Đi đâu đấy anh Va, em hỡi?
Hai chàng Khói, Va rằng:
Anh đây sắp đi ở chợ
Anh đây sắp đi ở hàng
Cô gái nàng Ngần, nàng Ngà nói:
Đi ở chợ có việc gì, anh hỡi?
Đi ở hàng có việc gì, hỡi anh?
Anh muốn mua trầu với cau
Thì ngay đây cũng có
Hai chàng Khói, Va
Ngừng chân nghỉ mệt
Mở lấy ra một đồng tiền lạng bạc
Được sáu thúng trầu thúng cau
Mua lấy những ngần ấy
Mua lấy túi kín đem theo đựng trầu đơm cau
Mua cả kim, kéo, chỉ khâu, cúc áo đẹp
Mua cả kim, kéo, chỉ khâu cúc áo đôi
Mua lược đồi mồi kim đôi thêu áo
Mua sao mua trọn cho đủ lại vừa cho đều
Mua đàn sặt, lam đồng
Để gảy vọng vang đến tận mường đàng xa quạnh vắng
Gảy những tiếng lặng tiếng thương
Cho cô nàng cô gái nàng Tiên
Ngả vào lòng anh Va lả lả
Cho cô gái nàng Tiên
Nghiêng vào lòng anh Khói lơi lơi
Mua quạt củ tôi
Quạt cù tỏi, nan ngà
Để quạt phây phẩy đi rnường đàng xa mát gió
Mua cả bó hương sào
Đem vào chùa Vèl Ang lễ Bụt
Mua lấy sột soạt cái nón cùng mũ
Đem đi mường đàng xa là thứ râm mưa kín nắng
Mua lấy lất phất khăn trắng
Mua lấy lơ phơ khăn vàng
Đem theo quàng trước ngực
Cho cô gái nàng Tiên mến yêu
Nói năng cho mọi người thương
Thề ước sự đời cho vừa lòng hợp ý
Sống vàng tươi với áo lụa vàng tươi:
Mua lấy sống lụa vắt lên sào nứa
Mua lấy áo lụa vắt lên sào trúc
Rồi đem theo mặc cho người ta yêu
Nói điều hơn lẽ phải cho người ta thương
Thề ước sự đời cho thuận vừa ý
Mua lấy củ gừng vàng
Mua lấy củ gừng bo sắc tía
Mua lấy củ gừng vàng
Mua lấy củ gừng bo sắc đỏ
Dắt vào những sông tía, áo tía đơm cài trăm hoa
Mua lấy củ gừng vàng, gừng bo
Đem về đất đàng xa để yểm
Yểm trừ cho chắc chắn
Nếu không chắc chắn thì đừng
Thứ nào mua cũng đủ
Cái gì mua cũng được
Quay chân trở lại
Đoái chân trở về
Về đến cửa đến nhà
Anh Khói trải chiếu nằm phía ngoài
Anh Va trải chiếu nằm phía trong
Anh Khói hay ăn mắn ngủ
Ngủ được bốn mươi lần trằn trọc
Anh Va hay ăn mắn ngủ
Ngủ được ba mươi lần trăn trở
Ở chi con gà sổng chuồng không dậy gáy sáng
Con ếch và chão chuộc không rao
Sao không chìm, trăng không lặn
Gà sổng chuồng anh Khói đã vỗ cánh gáy
Gà sổng chuồng anh Va đã gáy sáng
Gà diều hâu, gà cắt cũng gáy râm ran
Đàn gà con dậy, kêu chíp chíp
Con vượn trên đỉnh núi đá An Xương đã kêu
Khắp bản mường đã ninh xôi đỏ lửa
Chấu chiếng cũng đã lớn tiếng rao mường
Bố anh Khói
Cũng dậy thức anh Khói ở gian ngoài
Mẹ anh Va
Đã dậy thức anh Va ở gian trong
Dậy dậy hỡi con Khói bố à!
Dậy dậy đi con Va mẹ hỡi!
Dậy để đi gặt cánh đồng Gianh nuôi bố!
Dậy để đi hái cánh đồng Re nuôi mẹ!
Chàng Khói, Va vùng dậy
Chải tóc, quấn tóc quả gạo làm duyên
Có duyên trơn hơn mỡ
Tỏ ra tướng con cun
Rõ ra tướng con quan
Năm nay con sắp đi chầu chợ
Năm nay con sắp đi ở hàng
Con sẽ bảo đưa Kinh Kẻ Rậm đắp bờ
Về gặt cánh đồng Đông
Về hái cánh đồng Re
Nuôi mẹ cùng cha
Mẹ phải giã cho con gạo trắng ngà hạt tròn lưng ong
Đóng gạo cho con, hạt gạo trắng như giọt nước
Gói cơm cho con
Chớ buộc lạt bó mẹ
Gói cá cho con
Chớ có buộc lạt giang
Buộc một sợi chỉ đỏ với sợi tơ vàng
Để con đi mường đàng xa
Cho hơn chúng bạn bố ơi mẹ hỡi!
DỌN ĐỒ, GỌI BÙA.
Chàng Khói, Va
Vươn dậy
Bước chân vào gọi vào
Bước chân ra gọi ra
Gọi vào
Gọi hết hộp trầu rá cau
Phía bên ngoài gọi cho đủ mọi thứ
Gọi cái túi kín mang theo đùm trầu
Hãy thức dậy cùng ta hỡi kim kéo kim gang sóng đôi
Dậy theo ta
Hỡi lược đồi mồi kim đôi cài áo
Dậy tất cả cho đầy cho đủ theo ta!
Có đàn sặt, lam sặt
Cả đàn sặt, lam đồng
Để ta gảy vang vọng đi xa thánh thót
Vọng đi tiếng ngọt lời thương
Chào cô gái nàng Tiên
Ngả vào lòng anh Va lả lả
Ngả vào lòng anh Khói lơi lơi
Dậy cùng ta
Hỡi quạt củ tỏi nan ngà
Để ta quạt phe phẩy, đi xa mát gió
Dậy, đi cùng ta
Hỡi bó hương sào
Anh đây vào lễ chùa Vèl Ang còn có vật lễ Bụt
Lán bạn không lìa cùng ta hỡi, nón cùng mũ
Để ta đội đi làm của kín nắng râm mưa
Hãy dậy cùng ta
Hỡi lất phất khăn trắng
Hỡi lơ phơ khăn vàng
Ta quàng trước ngực cho nàng Tiên quý
Nói, kể điều thương cho nàng Tiên yêu
Thề ước sự đời cho vừa lòng hợp ý
Dậy đi cùng ta
Hỡi áo lụa trên sào trúc
Dậy đi cùng ta
Hỡi sống lụa vàng tươi, áo lụa vàng tươi
Đem theo quàng trước ngực cho nàng Tiên quý
Đem theo khoác che thân cho nàng Tiên yêu
Nói kể điều thương cho nàng Tiên yêu mến
Thề ước sự đời cho thuận lòng vừa ý
Hãy dậy cùng ta
Hỡi củ gừng vàng, chàng gừng tía
Hãy dậy cùng ta
Hỡi củ gừng đỏ, chàng gừng vàng vàng hoe
Dắt vào những sống tía, áo tía đơm cài trăm hoa
Hãy đi cùng ta
Hỡi củ gừng vàng, chàng gừng đỏ
Đem theo ta đi mường đằng xa để yểm
Yểm trừ cho chắc chắn
Nếu không chắc chắn thì đừng
Chẳng thiết chẳng mang thứ đồ yêu ấy
Thứ nào gọi dậy đã hết
Thứ nào thức dậy đã đủ
Xuống sân
Bước chân vào vườn
Hái lấy lá trầu dưới gốc
Hái lá dưới gốc
Sợ không linh
Hái lá dưới đất
Cũng sợ không thiêng
Hái dần dà lên ngọn
Đem về cài vào cái nón thêu hoa
Mới dậy lấy súng "cắp càng" báng sơn son
Dóng bước từ nhà
Bước chân ra sàn
Xuống ván cầu thang
Xuống sân buộc trâu
Xuống nơi giã gạo gầm sàn
Bước khỏi đất nước Pưa Tằm Răm Bát
Ra Pưa Vil Đác Vầl
Lặn lội lên dốc trống
Dóng chân lên dốc Bong
Dóng chân về Pưa Khô Pái Mả
Phía Pưa Thăl Bãi Thàng
Khóm đa vàng
Bãi đa dốc Nghẻo
Đến nơi đây
Đặt khăn trầu gói cau ta ở
Mở gói trầu khăn cau ta ăn
Ngồi nghỉ mệt náu nắng
Chơi bời ngắm cảnh cây đa ngắm nhìn
Ngoảnh mắt nhìn bên này
Quay mặt ngắm bên kia
Nhìn xuống phía dưới
Trông thấy lột sột cái nón ai cắp
Loạt soạt cái nón chạm vàng
Nón sán tua vàng
Của người nào đội đi ngạo nghễ
Ngó giống cô nàng cô gái Thìn, Thè
Họ ra hái lất phất rau dân ngoài sá
Ra hái lơ phơ rau dân ngoài đàng
Hai chàng Khói, Va
Tay vẫy vẫy vời vời
Tay vời vời miệng hú gọi
Lại đây, lòng ơi lại đây
Lại đây hỡi cô gái cô nàng
Hái rau, để ta cùng chung một chỏn
Đội nón để ta cùng chung một quai
Hái rau dân ngoài đồng
Để ta liều thân chung nhau bữa sáng?
Cô gái Thìn, Thè rằng:
Trông anh
Không phải mặt người thường
Tướng người ăn to nói lớn
Mặt ăn cá lớn ngoài bể
Ăn cá lưới cá chài quanh năm tối ngày
Em đây
Người hái lất phất rau dân ngoài sá
Ra hái lơ phơ rau dân ngoài đàng
Vội vàng về cùng bữa sớm đó thôi anh ơi!
Nói như thế
Có phải anh Khói chăng là
Có phải anh Va
Từ mường đàng xa đến nơi chơi không không mình hỡi?
Ta hãy ra chào anh Khói
Hãy ra chào anh Va đi, mình à
Đưa tay chào anh Va dưới gốc hoa đào
Đưa tay chào anh Khói bên gốc hoa mơ
Sân đẹp yên lành ta ngồi nghỉ chơi
Cô gái Thìn, Thè nói tiếp:
Anh từ mường đàng xa đến chơi, à anh?
Cửa nhà anh còn lành lối chăng?
Nhà anh còn lành mái chăng?
Em trai, em gái còn mạnh khỏe vui lành
Hay đã có cành hoa nào nấp bóng ngăn đường em anh hỡi!
Anh Va nói, anh Khói rằng:
- Em có dạ lòng thương hỏi thăm
Cửa anh còn lành lối
Nhà anh còn lành mái
Em trai em gái vẫn mạnh khỏe vui lành
Chưa có cành hoa nào nấp bóng ngăn đường em hỡi!
Hai chàng Khói, Va lại hỏi lại:
Cửa em ở đây có lành lối
Nhà em ở đây có lành mái
Em trai em gái
Cũng được mạnh khỏe vui lành rằng chăng?
Còn có cành hoa nào ở sau
Có bóng có hình hoa nào ở lẻ chăng, em hỡi?
Hai nàng Thìn, Thè thưa lại rằng:
Anh có lòng thương mến
Hỏi đến, thăm đến cửa nhà em
Cửa nhà em còn lành lối ra
Nhà em còn lành mái
Thăm đến em trai em gái
Ở chốn nơi đây đều mạnh lành
Cành hoa em đây còn nguyên cánh
Bóng với hình em vẫn còn lẻ chiếc chưa người sánh đôi
Chào mời nhau đã xong đã đủ
Đi vào vườn hoa pủng ta ngồi
Quay vào vườn hoa sôi ta ở
Ở đây nghỉ ngơi, trú nắng
Ở đây chơi, ngắm cảnh dưới bóng cây đa mát rượi
Thấy đẹp sống
Đi đâu về hỡi anh tạo?
Thấy đẹp áo
Đi đâu về đấy anh chàng!
Áo cúc bạc viền vàng
Đi mường đàng xa sao không thấy có bạn, hỡi anh!
Anh Va nói, anh Khói rằng:
- Khéo thương lắm thương nồng, em hỡi!
Đẹp sống, anh vừa đi đất Tảo[6]
Đẹp áo, anh vừa đi chợ đi hàng
Đi mường xa, anh đây bạn chưa có
Cô gái Thìn, Thè rằng:
- Khéo nói, khéo mở lời thương
Đường anh đi từ chợ về
Đường anh đi từ hàng tới
Có trầu với cau để ta cùng chơi nhởi
Anh Va nói,
Anh Khói rằng:
- Anh từ chợ về
Anh từ hàng tới
Nhưng trầu với cau năm nay chợ không có
Gió năm nay gió nhiều
Gió năm nay xô đổ bè bông
Gió năm nay xô đổ bè hoa
Vua trời năm nay ban lũ lụt
Bụt năm nay đánh đổ nhà chùa
Vua năm nay sinh ra bắt bớ
Chợ Rấm năm nay đắt cau
Chợ Thàng năm nay đắt trầu
Trầu cau năm nay ở chợ ở hàng đắt lắm
Cô gái Thìn, Thè rằng:
Khéo mở khéo gói, khéo nói lời thương
Chúng em đây thân con gái
Ăn ở quanh quanh chốn cửa nơi nhà
Bảy mươi năm nghe lời đồn đồn
Bốn mươi năm lời người đồn đến
Tiếng người ta đồn rằng:
Trầu chợ Râm năm nay đã nhiều
Cau chợ Thàng năm nay đã có
Gió năm nay không gió nhiều
Bè bông không bị xô đổ
Bè hoa không bị xô đổ
Vua trời không ban lũ lụt
Bụt năm nay không đánh đổ chùa
Vua năm nay không bắt bớ
Chợ Rấm năm nay đã rẻ nang
Chợ Thàng năm nay trầu rẻ lắm
Một đồng tiền được ba thúng cau
Một đồng tiền lạng bạc
Mua được sáu thúng trầu thúng cau
Trầu với cau
Anh để trong tráp
Thuốc với khói
Anh bọc trong khăn
Hai anh không có ý cho ăn thì nói vậy
Hai chàng Khói, Va:
Mở gói trầu ra la liệt
Mở gói cau dễ dàng
Lại đây ăn trầu hỡi cô nàng!
Lại đây ăn nang, hỡi cô gái!
Cô gái Thìn, Thè rằng:
- Ta đến ăn trầu anh Khói, hỡi ta
Lại đây ăn nang anh Va, hỡi mình
Cầm miếng trầu thơm thơm
Nhá miếng trầu thơm môi, môi đỏ chót
Đỏ tươi rói là lúc vôi hòa tan
Đỏ hây hây là vôi đã ngấm
Ăn đã đủ đã vừa
Đã đỏ môi đỏ miệng
Đỏ hết góc răng trong
Đỏ hết dòng răng hàm
Đỏ hết hàm răng trước
Đỏ mặt lại vừa đen tươi
Ăn trầu xong
Chúng em tạ ơn người trồng trầu chợ Thàng
Ăn nang xong
Ta tạ ơn người gánh người khiêng
Tươi miệng đỏ môi nhờ anh Va, anh Khói
Anh Va là người khéo gói
Anh Khói là người khéo têm
Ăn miếng trầu này sẽ bền hơn cột lõi
Đỏ choi chói hơn nhà ngói xe
Chàng Khói, Va rằng:
- Em ăn miếng trầu ấy
Anh đây đã thích chữ hai bên
Đã có tên trong tờ giấy
Mắt em chưa nhìn thấy
Cái miệng đã ăn
Vậy lúc này giờ đây
Anh chỉ em về làm cửa làm nhà
Nuôi cha già, với dăm ba em nhỏ, thôi em à
Cô gái Thìn, Thè rằng:
- Ấy!
Vậy ta làm sao, hỡi mình?
Vậy mình tính sao, hỡi ta?
Đã chót ăn trầu anh Khói giữa đàng
Trót ăn nang anh Va giữa chợ
E mang công mắc nợ cho bố cho mẹ cái bữa mai sau
Trót ăn trầu em xin đền trầu
Trót ăn cau em xin đền cau
Hết thảy họ mường Thàng
Đền trầu đền nang
Cho hai chàng Khói , Va
Hai chàng Khói, Va vội rằng:
- Em đền trầu, anh đầy chẳng màng
Em đền nang, anh đây chẳng lấy
Chỉ lấy em về
Và nuôi dăm ba em nhỏ thôi hỡi em!
Cô gái Thìn, Thè đáp lại:
- Khéo thương lắm thương nồng anh hỡi
Dưới sàn
Nhà em còn con trâu cái già
Trên nhà
Nhà em còn khung vải gấm
Còn một nén thoi vàng
Là của đền trầu trả nang cho anh rồi đó
Hai chàng Khói, Va nói:
- Chẳng chẳng đâu, em ơi!
Không không, em à
Em đền anh chín trâu
Anh đây nhất định không lấy
Đền anh chín bò
Anh đây chẳng lấy chẳng nghe
Bố anh không phải bố đói
Mẹ anh không phải mẹ nghèo
Mà anh phải đi buôn trầu bán cau
Anh cũng chẳng cần cả họ mường Thàng
Đền trầu đền nang cho anh em ạ
Anh đây khác nào
Cái bể cạn, ao đầm khô nẻ
Chỉ muốn được em về làm tôi nuôi bố mẹ già
Nuôi mẹ già cùng dăm ba em nhỏ với anh đó thôi hỡi em!
Em gái Thìn, Thè thưa rằng:
Được tiếng ấy lòng mừng
Mất tiếng ấy lòng tiếc
Lo mặt trồi không cho tiếng ấy thôi anh à!
Anh Khói đáp rằng:
- Được tiếng ấy lòng nhất, không lo
Không lo mất tiếng ấy đâu mà tiếc
Từ xưa mặt trời đã cho ta duyên ấy
Được lời tiếng ấy
Ta lấy cây trúc đem ra khắc mốc
Lấy sợi tóc làm gánh cân cân
Tháo chiếc vòng ngần vòng ngà đưa làm vật thề nguyện
Ăn thề nói nguyện ở giữa cửa sổ sàn nhà
Trước mặt nhà con cun
Trước mặt cái nhà con quan
Ai lòng gian, mặt trời đánh nó
Cô gái Thìn, Thè rằng:
- Thấy đẹp xống, đi đâu về đấy anh tạo?
Thấy đẹp áo đi đâu về hỡi anh chàng
Đi đường đàng xa xa đã có bạn chưa anh hỡi?
Anh Khói rằng:
Khéo thương thương lắm thương nồng
Anh ở đất Pưa Tầm Răm Bát
Bảy mươi năm nghe tiếng đồn đồn
Bốn mươi năm nghe tiếng đồn đến
Tiếng người ta đồn rằng:
Trẻ con mường Khến đi chăn trâu thắt dao chuôi vàng
Trẻ con mường Khang đi chăn trâu thắt dao chuôi bạc
Anh đây định đi mua đi đổi
Con trâu mường Khến mường Khang
Anh đưa chân lên đàng trở lại
Cô gái Thìn, Thè nói:
Tiếng ấy là tiếng người đồn
Lời ấy là lời người đồn đồn
Trẻ con mường Khến đi chăn trâu
Thắt dao chuôi vàng có thật
Trẻ con mường Khang đi chăn trâu
Thắt dao chuôi bạc, có thật
Anh ăn chờ ở đợi chi thứ trâu mường Khến
Anh ăn chờ ở đợi chi thứ trâu mường Khang
Xin hai anh ở lại
Hãy vào mua trâu cái xấu ở đất nước ông Cun Chướng Lỷ
Vi Thàng
Xin anh ở lại
Đợi lá trầu lộc cùng em ở chốn nơi này
Anh chờ chi cái lá trầu màng
Anh ở chờ ở đợi làm chi
Cái nón chín mui càng rồng chạm, rồng leo
Xin anh ở lại
Đội nón mo bương đơm vành rạ
Cùng em ở chôn nơi này hỡi anh!
Anh Khói lại thưa rằng:
- Khéo thương lắm thương nồng em hỡi!
Anh đây chẳng ăn chờ ở đợi chi trâu mường Khến
Anh đây chẳng ăn chờ ở đợi trâu mường Khang
Anh xin ở lại
Để mua trâu cái xấu ở đất nước ông Cun Chướng Lỷ Vi
Thàng
Anh đây sẽ ở lại
Đợi lá trầu lộc cùng em ở chốn nơi này
Anh chẳng ăn chờ ở đợi chi lá trầu màng
Anh không ăn chờ ở đợi nón chín mui càng rồng chạm rồng
leo
Xin ở lại đội nón mo bương đơm vành rạ cùng em ở chốn này,
em hỡi.
* Biên Khảo Huỳnh Tâm.
[1] Chúa người Kinh.
[2] Dín: tên nhân vật.
[3] Con trĩ.
[4] Nàng Thìn: con chim gáy.
[5] Chỏn: cái gùi.
[6] Đất người Kinh.
[7] Làm vợ chồng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét