Kiến trúc nhà sàn độc đáo của dân tộc Lự (Anh Văn)

Một ngôi nhà sàn người Lự ở bản Hon 1, xã Bản Hon, huyện Tam Đường.

– Đến các bản làng người Lự, dù là bản Hon, Pa Pe (huyện Tam Đường) hay vùng thấp huyện Sìn Hồ thì chúng ta cũng luôn thấy những mái nhà sàn san sát và thường quay mặt về hướng Bắc, tạo nên nét riêng biệt, khó quên.

Qua quan sát, chúng tôi thấy kiến trúc nhà của người Lự là nhà sàn, căn nhà sàn của họ cũng giống như nhà sàn của người dân tộc Thái, song nhà có hai mái, mái phía sau ngắn hơn, còn mái phía trước kéo dài xuống che cả hàng hiên và cầu thang lên xuống. Cửa ra vào của nhà chủ yếu mở theo hướng Bắc. Gầm sàn sạch sẽ, hầu hết các gia đình dùng làm nơi để trữ củi khô, khung cửi và một số đồ dùng khác.

Cầu thang lên nhà thì chỉ có 1 chứ không có 2 như nhà sàn của người Thái hướng từ phía sau nhà đi lên, theo bà con thì để cầu thang như vậy là để tránh những điều không may mắn cho gia đình. Đặc biệt là số bậc cầu thang nhà luôn là số lẻ, ví dụ 7, 9 bậc chứ không cầu thang nhà nào có số bậc thang chẵn.

Bên trong nhà sàn của người Lự thường dành 1 gian giữa để thờ cúng và con dâu trong gia đình không được vào gian này. Nhà bếp thì nối trực tiếp với căn nhà chính, do vậy khi bước chân vào nhà thì thấy ngay nhà ở và nhà bếp là một thể liên hoàn chứ không tách rời nhau.

Dưới những ngôi nhà sàn thoáng mát bà con người Lự se tơ, dệt vải

Còn về việc tại sao không ở xa xa nhau để còn tranh thủ đất làm ruộng vườn quanh nhà thì anh Hiềng chia sẻ, là người Lự, anh cũng chỉ biết rằng từ xa xưa người già trong bản vẫn dạy bảo con cháu của mình rằng, người Lự có truyền thống coi trọng tình làng nghĩa xóm. Ở bản anh mỗi khi có gia đình có việc hiếu hỷ thì cả bản đều đến thăm hỏi, giúp đỡ, chia sẻ. Do vậy có thể hiểu rằng, việc xây dựng các ngôi nhà trong bản thường rất gần nhau trong một không gian vừa phải là để vừa tiện cho việc sinh hoạt, vừa tiện cho việc liên lạc, giúp đỡ nhau những khi cần thiết.

Qua tìm hiểu chúng tôi được biết thêm, hiện nay ở trong cộng đồng người Lự, do việc khai thác gỗ không còn thuận lợi như xưa nữa, việc dựng một ngôi nhà sàn theo kiến trúc nhà truyền thống là rất khó khăn, tốn kém. Vậy nên nhiều gia đình chuyển sang làm nhà đất giống nhà cấp bốn của người dân tộc Kinh bởi vì loại nhà này vừa tốn ít gỗ mà giá thành làm nhà lại rẻ. Do vậy, việc tuyên truyền đẩy mạnh phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững để người dân tộc Lự có điều kiện gìn giữ những nếp nhà truyền thống là việc quan trọng, để bên cạnh những thế mạnh khác của du lịch cộng đồng thì ấn tượng về những ngôi nhà sàn độc đáo của người Lự trở thành một trong những điểm hút du khách bốn phương đến với Lai Châu.  

 Anh Văn (sưu tầm)