Vài nét về phong tục Tết của đồng bào dân tộc H'Mông. (Mai Văn Kháng)

Lễ cúng tổ tiên.

Nhân dịp Tết Theo phong tục truyền thống, trước tết khoảng 1 tuần các công việc được gác lại, người Mông sửa sang trang hoàng ngôi nhà, dọn dẹp bàn thờ. Các dụng cụ lao động sản xuất được dán một mảnh giấy đỏ - theo đồng bào màu đỏ tượng trưng no ấm sung túc. Tết đến gia đình nào cũng giã bánh dày, nấu rượu và mổ lợn ăn tết. Chiều 30 tết, các gia đình thường cử nguời con trai đi lấy nước ở sông, suối hoặc bể về để làm cơm cúng tổ tiên (ma nhà) với một mâm cỗ thịnh soạn có thịt lơn, thịt gà, rượu, bánh dày….

Cúng bàn thờ

Chuẩn bị đón năm mới, dọn dẹp bàn thờ, đổ tro cũ trong bát hương, xé giấy cũ trên bàn thờ, thay tro và giấy mới. Bắt một con gà trống non, cùng với 12 nén hương, 12 mảnh giấy con. Chủ hộ gia đình (là nam giới) thắp hương lên bàn thờ và sau khi khấn,  cầm con gà trống đến dưới bàn cắt tiết và bôi ba giọt lên bàn thờ. Nhổ lông gà phía sau gáy dính vào tiết vừa bôi lên bàn thờ. Gia chủ tiếp tục khấn. Sau đó gà được nhúng vào nước sôi, vặt lông và đem luộc chín.  Đồng bào Mông có tục xem chân gà, mắt gà, vỏ não rồi mang gà đã luộc thái để ăn.
Khác với truyền thống các dân tộc, người dân tộc dân tộc Mông không đón giao thừa.  Tiếng gà gáy đầu tiên của sáng mồng một tết là thời khắc đầu tiên của năm mới. Trong 3 ngày tết chỉ ăn các món bánh, thịt, tuyệt đối không được ăn rau. Bởi theo quan niệm của đồng bào, không ăn rau là để tránh trong năm mới không có có mọc ở nương rẫy,  mùa màng không bị thất thu và nuôi trâu bò không bị dịch bệnh. Trong ngày tết không được nóng giận, cãi cọ nhau vì tết là để mọi người cùng nhau vui vẻ, cùng nhau uống rượu, cùng chúc nhau những điều tốt lành. Với  nam thanh, nữ tú mặc trang phục đẹp đi chơi xuân và là dịp tỏ tình hò hẹn. Tết là dịp nghỉ ngơi, vui chơi: ném pao pao, múa khèn, chơi cầu lông gà, múa ô, hát dân ca, bắn nỏ, đánh tù lu...

Bánh dày

Giã và Làm bánh dày

      Nếu dân tộc Kinh tết đến phải có bánh chưng, thì người dân tộc  Mông phải có bánh dày, ngày Tết các gia đình không thể thiếu món bánh này.  Người Mông quan niệm, hai cái bánh dày tròn tượng trưng cho mặt trăng, mặt trời - là nguồn gốc sinh ra con người và muôn loài trên trái đất.

  
Trang phục của phụ nữ Mông 

Trang phục của phụ  nữ  Mông  đỏ

      Ngày Tết, trang phục của người phụ nữ Mông đẹp rực rỡ. Áo xẻ ngực, cổ phía trước hình chữ V, được nẹp thêm vải màu hoa tuỳ thích, phía sau áo là một bức thêu hình chữ nhật được trang trí hoa văn rất đẹp , trang nhã và gắn đồng bạc, khi đi lại các đồng bạc chạm vào nhau tạo âm thanh vui hấp dẫn. Hai ống tay áo thêu hoa văn là những đường ngang với các màu sắc từ cổ tay đến nách. Từ trang trí này làm nổi bật chiếc áo của người dân tộc Mông.

Mai Văn Kháng (sưu tầm)