Nét đẹp trang phục truyền thống dân tộc thiểu số Cao Bằng (Trường Hà)

Trang phục phụ nữ dân tộc Mông.

Cao Bằng hội tụ nhiều dân tộc thiểu số, như: Tày, Nùng, Mông, Dao, Lô Lô, Sán Chỉ... sinh sống. Góp phần gìn giữ bản sắc các dân tộc là những bộ trang phục truyền thống được khâu, may, thêu thùa rất tỷ mỷ mang giá trị thẩm mỹ cao, tạo nên vẻ đẹp độc đáo, đa sắc màu văn hóa Cao Bằng.

Chất liệu làm trang phục truyền thống dân tộc Tày, Nùng (Nùng Cháo, Nùng Phàn Sình, Nùng Inh, Nùng Quý Rỉn, Nùng Xuồng, Nùng An, Nùng Giang), Dao (Dao đỏ, Dao tiền), Mông (Mông trắng, Mông hoa), Lô Lô, Sán Chỉ... làm từ vải chàm, vải lanh tự dệt, nhuộm. Tùy bản sắc từng dân tộc mà trang phục may, thêu theo hình khối, họa tiết, sắc màu khác nhau.

Trang phục nam nữ dân tộc Tày.

Trang phục nam dân tộc Tày, Nùng, Dao, Mông... cơ bản có điểm chung là áo chàm ngắn, cổ tròn cao, không cầu vai, xẻ tà, cài cúc vải khuy ngang. Nam dân tộc Tày, đầu đội khăn chàm rộng 30 cm, dài 20 cm quấn trên đầu theo lối chữ nhân; người Nùng, Dao đội mũ vải chàm. Quần đũng chéo, độ choãng vừa phải, ống quần dài tới mắt cá chân. Trong dịp tết, lễ, hội, nam dân tộc Tày mặc thêm áo dài 5 thân xẻ nách phải. Chân đi hài xảo, giầy vải.

Quần, áo của phụ nữ các dân tộc Tày, Nùng, Dao đỏ, Sán Chỉ, Lô Lô khác nhau độ ngắn dài của áo và họa tiết, màu sắc thêu, hình khối trang trí. Phụ nữ Mông, Dao tiền mặc váy. Phụ nữ Tày đầu vấn khăn ngang, ngoài trùm khăn vuông, có mỏ quạ. Áo dài màu chàm, gài khuy bên phải, vạt áo dài quá đầu gối. Ngang thắt lưng dắt dải chàm (dài khoảng 1,5 m), hai đuôi dải buông xuống đằng sau. Quần dài vải chàm. Áo của phụ nữ Nùng cơ bản gần giống người Tày, ngắn trên đầu gối. Ống tay áo rộng, cổ tay, cổ áo trang trí bằng những mảnh vải nhiều màu sáng, cài một hàng cúc bằng nút vải bên nách phải. Đồ trang sức chủ yếu bằng bạc trắng vòng cổ, tay, nhẫn, khuyên tai, bộ xà tích.

Thiếu nữ dân tộc Lô lô.

Phụ nữ Dao đỏ mặc lộng lẫy, đầu đội khăn cà pha dài 8 - 12 sải, quấn quanh đầu trông như vành nón. Áo dài quá đầu gối, tay dài rộng, trang trí viền để hở ngực, có hai chuỗi bông ngù (Nom làng gẩu) màu đỏ rực rỡ. Bên trong mặc áo yếm màu sáng nhạt. Trên thân áo màu chàm đen trang trí hoa văn rực rỡ như màu đỏ lửa, hồng, vàng tươi, trắng tuyết. Bên người quấn, che một dải vải phả xí thêu thùa nhiều hoạ tiết bằng chỉ đỏ. Thắt lưng xi lơ chin thêu thùa công phu với nhiều hoa văn cầu kỳ quấn vòng quanh eo bụng, rủ xuống đằng sau ngang tà áo. Quần hầu tảo ống rộng trang trí các ô vuông xanh hoặc đỏ, nâu, trắng. Đằng sau lưng khoác vuông vải nòm kie thể hiện tài năng thêu thùa khéo léo. Đeo nhiều trang sức bằng bạc, vòng cổ, tay, xà tích...

Thiếu nữ dân tộc Dao Tiền.

Phụ nữ Dao tiền cắt tóc ngắn, đầu đội khăn trắng dài khoảng 1,2 m, thêu chiếc ấn của Bàn Vương. Áo của phụ nữ Dao tiền có nẹp ngực nhỏ, nhiều hoa văn, phía sau gáy đeo 7 - 9 đồng tiền, khuy áo làm bằng bạc tròn hoặc bán nguyệt có móc, đeo nhiều trang sức bằng bạc trên cổ, tay... Váy là mảnh vải gồm nhiều bức, khi mặc khép lại nhờ dây rút. Các hoa văn thêu trên trang phục phản ánh tình yêu thiên nhiên, cây cỏ...

Phụ nữ Mông mặc váy xoè rộng, áo xẻ ngực, tạp dề trước và sau, xà cạp quấn chân may bằng vải lanh tự dệt. Phụ nữ Mông hoa trang phục rực rỡ, tinh xảo với màu chủ đạo xanh, đỏ, trắng, vàng của chỉ tơ tằm mà họa tiết tỏa muôn sắc màu. Váy chàm thêu hoặc in hoa văn bằng sáp ong. Áo xẻ nách, trên vai và ngực đắp vải màu và thêu. Tóc để dài, vấn tóc cùng tóc giả. Trang phục phụ nữ Mông trắng bằng vải lanh tự dệt, nhuộm màu trắng, áo xẻ ngực, thêu hoa văn ở cánh tay. Tóc để chỏm, đầu đội khăn rộng vành.

Trang phục nam nữ dân tộc Dao Đỏ.

Trang phục phụ nữ Lô Lô diêm dúa, cầu kỳ, nhiều màu sắc xanh, đỏ, tím, vàng... gam màu chủ đạo đen và đỏ vàng. Đầu đội khăn thêu hoa sặc sỡ, gắn những bông hoa, chuỗi cườm buông xuống trán, quanh đầu. Áo chàm ngắn vừa chấm đến cạp quần, xẻ ngực, nẹp áo và gấu áo được may đáp thêm những dải thêu rất cầu kỳ. Tay áo có nhiều khoanh đỏ, vàng, xanh to nhỏ khác nhau. Cổ đeo vòng bạc hoặc chuỗi hạt, lưng áo trên bả vai may tấm vải vuông thêu đủ màu sắc. Họa tiết trang trí trên quần, áo thường là hình vuông màu vàng đen, xanh đỏ, vàng đỏ, đen trắng... Quần chàm dài, ống to rộng.

Trang phục nữ dân tộc Nùng An.

Phụ nữ dân tộc Sán Chỉ mặc quần, áo chàm. Áo dài quá đầu gối, vắt một bên vạt sau lên ngang thắt lưng. Áo cổ đứng ngắn, mở chéo khuy nách, cổ, tay, vạt áo viền vải đỏ, trắng. Thắt lưng vải đỏ dày 3 cm, dài trên 70 - 90 cm (tùy theo vòng eo mỗi người mà để dài ngắn khác nhau) thêu họa tiết trắng. Cổ áo, thắt lưng gắn nhiều đồng bạc nhỏ. Đầu đội khăn chàm vuông viền đỏ hoặc quấn tóc vòng trong bằng nhiều kẹp bạc trên đầu, cài trâm. Quần dài đến gót chân.

Trang phục truyền thống dân tộc Sán Chỉ .

Trang phục truyền thống các dân tộc Cao Bằng thể hiện trí tuệ, sự sáng tạo, tính thẩm mỹ của nghệ thuật tạo hình, trang trí... Không chỉ có giá trị sử dụng mà còn đạt đến trình độ cao của thẩm mỹ dân gian. Qua trang phục, chúng ta thấy nếp sống từng dân tộc. Đây là một di sản văn hóa truyền thống, giàu bản sắc cần được bảo tồn, gìn giữ, phát huy.

Trường Hà (sưu tầm)