Các đôi nam - nữ hát đối.
- Khi ngô, thóc đã đầy bồ, hoa đào đua
nhau khoe sắc, cũng là lúc người dân tộc Nùng Dín huyện Mường Khương, sống ven
dòng sông Chảy lại nhộn nhịp cùng nhau tập lại những làn điệu dân ca để chuẩn bị
đi hội, chơi xuân.
Ngày hội dân ca ở bản Nùng
“Ngồi cửa nhìn ra trước/ Ngước nhìn ra đằng xa/ Núi vẫn còn
trước ta/ Đời xưa là không còn/ Nhưng vẫn còn lý lẽ/ Lý lẽ vẫn như xưa” ý rằng:
“Tuy thế hệ trước đã khuất, nhưng lý lẽ và truyền thống vẫn còn lưu truyền mãi
trong các thế hệ sau không thể mất”. Từ bao đời nay, đối với người Nùng Dín, âm
nhạc không thể thiếu trong đời sống tinh thần.
Trong niềm vui đón năm mới, ở xã Nấm Lư, huyện Mường Khương
- nơi có hơn 82% người dân tộc Nùng Dín sinh sống, nhà nhà, người người đều tất
bật chuẩn bị đón Tết, trong đó, một phần không thể thiếu là chọn trang phục, tập
các bài dân ca để tham dự Ngày hội hát dân ca được tổ chức tại trung tâm xã
trong những ngày đầu xuân.
Dưới nắng xuân vùng cao ấm áp, trên khu đất rộng ven đồi,
những nghệ nhân hát dân ca đến từ các thôn và thành viên Câu lạc bộ Dân ca Nùng
Dín của địa phương đang cùng nhau tập lại những bài hát dân ca cổ. Cùng với các
nghệ nhân còn có nhiều nam thanh, nữ tú ngồi học hát theo.
Vừa thể hiện xong bài dân ca mới tự sáng tác, nghệ nhân
Hoàng Thị Trấn bước ra trong tiếng vỗ tay cổ vũ của mọi người. Bà Trấn năm nay
đã ngoài 60 tuổi, là 1 trong số 13 nghệ nhân - thành viên đầu tiên của Câu lạc
bộ Dân ca Nùng Dín xã Nấm Lư. Trò chuyện cùng chúng tôi, bà Trấn tâm sự: Ngày hội
hát dân ca tổ chức ở địa phương là dịp để người dân được vui chơi, quên đi cuộc
sống vất vả thường ngày. Đây cũng là nơi để các đôi nam, nữ làm quen, tìm hiểu
và nên duyên vợ chồng. Vì thế, người Nùng Dín ở Nấm Lư luôn mong chờ ngày hội
này khi tết đến, xuân về.
Trong ngày hội, mỗi khi có tiếng hát cất lên, tất cả người
dự hội đều tập trung lắng nghe; một số người hát theo, như bị cuốn vào những
làn điệu giản dị mà gần gũi và thắm tình đoàn kết. Kết thúc mỗi bài hát là tiếng
hò reo, hân hoan, những vẻ mặt tươi cười rạng rỡ; mọi nhọc nhằn, vất vả của người
dân nơi đây dường như đã được xua tan, thay vào đó là niềm vui và sự hy vọng
khi mùa xuân mới về.
Để khúc dân ca mãi vang xa
Nghệ nhân Nùng Chản Phìn - “Cây đại thụ” của những làn điệu
dân ca Nùng Dín ở huyện Mường Khương, đã có hơn 50 năm tham gia bảo tồn, lưu giữ
và truyền dạy cho nhiều thế hệ các làn điệu dân ca Nùng Dín. Ông Phìn cho biết:
Những làn điệu dân ca của người Nùng Dín được hình thành từ quá trình lao động,
sản xuất, từ thực tế cuộc sống thường ngày, từ tình cảm mộc mạc và dân dã của
người dân. Mọi người đã dùng ngôn ngữ, giai điệu để nói lên tâm trạng, cảm xúc
của mình thông qua lời ca, tiếng hát. Dân ca là sản phẩm trí tuệ của tập thể, của
nhiều tác giả, qua các thế hệ nối tiếp nhau sáng tác và không ngừng hoàn thiện.
Các làn điệu dân ca Nùng Dín lưu truyền có 4 thể loại chính, gồm hát giao
duyên, hát mâm cỗ, hát giao lưu và hát chính sự. Cụ thể, thể loại hát mâm cỗ hiện
có 41 bài dân ca chính được lưu truyền qua các đời; hát giao duyên có 24 bài;
hát giao lưu 34 bài; hát chính sự có 5 bài. Mỗi thể loại đều có một số bài hát
cố định và những bài hát lẻ được sáng tác thêm theo lối ứng khẩu để đối đáp.
Ngoài ý nghĩa của bài hát, dân ca Nùng còn hấp dẫn người
nghe bởi nội dung là những lời hay, ý đẹp, từ ngữ tượng trưng, tượng hình; ngôn
ngữ bay bổng được sắp xếp thành vần thơ; lời hát theo từng nội dung, thể loại.
Người Nùng Dín được đánh giá cao trong việc giữ gìn bản sắc văn hóa và từ ngữ
trong tiếng nói, bởi phải biết và hiểu sâu về tiếng nói của dân tộc mình thì họ
mới có thể chọn câu, từ hay, ý đẹp để ghép thành câu thơ, lời hát.
Hiện, số người biết hát bài hát cổ truyền và sáng tác mới
các bài hát dân ca Nùng Dín ngày càng hiếm. Có những thời điểm, các làn điệu
dân ca Nùng Dín gần như đứng trước nguy cơ thất truyền và bị lãng quên. Trước sự
mai một về nét văn hóa đặc sắc này, cấp ủy đảng, chính quyền xã Nấm Lư, huyện
Mường Khương đã có nhiều việc làm thiết thực để gìn giữ. Những năm gần đây,
cùng với Ngày hội hát dân ca, hằng năm, vào dịp đầu năm mới, xã Nấm Lư đều tổ
chức các cuộc thi, hội diễn hát dân ca để gìn giữ những bài hát, đồng thời tạo
sân chơi vui tươi, phấn khởi cho những người yêu dân ca Nùng Dín. Đây còn là dịp
để người dân địa phương giao lưu, gặp gỡ, học hỏi, đặc biệt là tạo niềm vui,
thúc đẩy phong trào thi đua lao động, sản xuất trong dịp đầu năm mới.
Dân ca Nùng Dín hiện không chỉ là truyền thống của người bản
địa mà đã trở thành nét đẹp tiêu biểu, là “kho báu” trong văn hóa dân tộc ở huyện
vùng cao Mường Khương. Nét đẹp ấy đang được lưu giữ, bảo tồn và phát huy gắn với
sự phát triển của du lịch địa phương, ngày càng thu hút đông đảo du khách tới
tham quan, thưởng thức vào mỗi dịp tết đến, xuân về.
ĐỨC TOÀN
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét