XV
LANG CUN CẦN LẤY VỢ
Chưa có vợ nằm nhà
Chưa có bà sắm cơm, trộn rượu
Chưa có người tiếp khách trong binh trong mường
Lang Cun Cần ra nằm ấp cửa sổ chái
Mắt trông ra ruộng
Ngó xuống bến nước
Thấy nàng Vạ Hai Chiếng[1]
Thấy ở mặt nước trong
Trải tóc xanh mườn mượt
Thấy vượt trước ngực
Đôi gò vú tròn tròn
Thấy khuôn mặt non non
Thấy con mắt đang cười với nước
Lang Cun cần muốn được chăm sóc
Con người thắt đáy lưng ong
Đẹp người, khôn ngoan, có dáng
Trâu khôn không để sổng
Gái đẹp không để đi khỏi nhà
Lang Cun Cần muốn dòm Vạ Hai Chiếng
Rắp ranh lấy em gái mình
Thế rồi
Lang Cun Cần hội chu chương mường nước
Liền cho đứa hầu đi hò
Cho cá đi rao
Mọi người đến để hội chu chương mường nước
Đầu sáng
Đàng dưới kéo lên
Đàng trên kéo xuống
Người đi kín ruộng kín bờ
Chật đường chật sá
Vào chật nhà kín cửa
Dân mường hỏi: "Lang hỡi!
Trâu nhà lang ngã vào núi đá
Bò nhà lang sập rãnh
Hay là trâu vắng chuồng
Nai phá nương
Mà nhà lang phải gọi chu chương
Mà nhà lang phải hội mường hội nước"
Lang Cun cần vội nói:
- "Sân nhà lang chưa có người
nuôi lợn nuôi gà
Trên nhà chưa có người trải mền
dăng chiếu
Chưa có ai rót rượu mời khách
Chưa có ai coi gạo nuôi binh
Làm nhà cun chưa sang
Làm ông lang chưa giàu có
Lang muốn lấy nàng Vạ Hai Chiếng
Về làm duyên làm bạn
Sắm nên vợ nên chồng
Xin hỏi chu chương
Có nên không hỡi mường hỡi nước?"
Lúc ấy
Chu chương mường nước
Kẻ trước người sau
Đều thưa một câu
Cùng nói một tiếng:
- "Lang à
Lang Cun Cần với Vạ Hai Chiếng
Sinh chung một cha
Ra cùng một cửa
Gọi vợ gọi chổng sao nên hở lang?
Lang còn yêu nàng em ruột
Thì chu chương mường nước
Làng trước, làng sau
Làng đầu, làng cuối
Buổi chiều sẽ thôi đi chăn trâu
Buổi sáng sẽ thôi đi cầy đồng sâu
ruộng
Bỏ nuôi gà, đúc lợn
Không quét dọn cửa nhà
Không ra, không vào
Không lên, không xuống".
* * *
Lang Cun cần nghe lời nói suông
Nghe tiếng đồn lên
Thấy gió lật chiếu
Thấy lòng yêu lảo đảo
Cơn bực lên dồn dồn
Cơn giận lên bừng bừng
Lang Cun Cần vẫn muốn lấy Vạ Hai
Chiếng
Lang Cun Cần đi hỏi vua Pồn
Thần Của suy nghĩ
Đi hỏi vua Châu Chấu
Thần thu xếp lo phiền
Vua Pồn, vua Chầu Chấu là cha con
Hai cha con ra hỏi:
- "Ới! Lang Cun Cần!
Có việc gì mà đến sớm thế?"
Lang Cun cần rằng:
- "Lạy vua
Nhà con, ở dưới sân chưa có ai
nuôi gà vịt
Trên nhà, chưa có ai trải mền,
dăng chiếu
Chưa có ai rót rượu mời khách
Chưa có ai giã gạo nuôi binh nuôi
mường
Con muôn lấy em gái là nàng Vạ
Hai Chiếng
Về làm duyên làm bạn
Sắm nên vợ nên chồng
Có nên không
Hỡi hai ông vua lo vua lắng?"
Hai vua trả lời:
- Con muốn lấy Vạ Hai Chiếng
Đầu tháng phải xuống ăn cơm với lợn
Cuối tháng phải xuống uống nước với
gà
Phải làm như vậy liền ba năm bảy
tháng
Mới sống nên thân
Mới làm nên sự nghiệp".
Lang Cun Cần trở về lấy Vạ Hai
Chiếng
Nhưng đầu tháng không ăn cơm với
lợn
Cuối tháng không xuống uống nước
với gà
Vua trời ngồi trên sập ngai son
Vua con ngồi trên sập ngai bạc
Ngó xuống Lang Cun Cần
Vua đành bấm bụng
Sai Cun Sấm xuống hét
Sai nàng Sét xuống đánh
Đánh cho chết Lang Cun Cần
Hai người ra đi
Đi rì rì đến bờ sông Tùng
Nàng Sét hơ hỗ đi trước
Cun Sấm bước chân đi sau
Thấy đùi nàng Sét trắng phau
Mắt Cun Sấm dán chặt vào bẹn
Nghe lòng ao ước
Nghe dạ xốn xang
Muốn cầm đùi trắng phau phau
Muốn được con người trăng trắng
Nàng Sét chưa lắng đã biết
Nàng Sét chưa thấy đã hay
Bèn tìm lời khéo léo
- "Hỡi chàng Sấm à
Lòng trâu thế nào
Lòng bò thế ấy
Tôi không đánh Lang Cun Cần nữa
Chỉ đánh nhai, đánh lưỡi
Vào chồi cây gạo
Vào áo cây vông".
Hai người một ý
Chung lẽ chung lời
Nhưng rồi
Vì Lang Cun Cần lấy em gái
Trời nổi cơn giận dữ
Cứ cơn bão cơn giông
Ông phải trốn vào rú
Giấu Vạ Hai Chiếng vào đồi
Ở rừng ở rú đẻ ra con giun
Ở nước đen đẻ ra con chạng kha
Trong cửa trong nhà
Đẻ ra mười hai chàng ma ếm
Lũ ma ếm
Giữ mười hai bến nước
Ngăn bước mọi người
* * *
Bây giờ Rằng:
- "Lang Cun Cần lấy Vạ Hai
Chiếng
Lấy phải Cun Ếm, chàng Ai
Là những thần chuyên làm điều xấu"
Thế nên.
Người mường trên kéo tới
Người mường dưới kéo lên
Chật cửa, chật nhà lang:
- "Hỡi lang, lang hỡi"
Nếu lang còn lấy em gái
Thì chúng tôi chẳng chịu ở trong
mường
Chúng tôi không chăn gà chăn lợn
Không đi đón trâu về chuồng
Chẳng đi cày đồng sâu, đồng
trũng!''
Lúc ấy
Lang Cun Cần lo sợ
Mặt mày bơ phờ
Vội đưa nàng Hai Chiếng
Ra bỏ ngoài đồng
Bỏ vắng bỏ luôn
Trả lời buồn, lời đắng
Bỏ nàng quạnh vắng đến đời nay
Bấy giờ nhà lang lại đi mời ông
mơ mường Ngòn
Mồm ông mơ hếch hếch
Tóc ông mơ ngồn ngộn trứng chấy
Hàng búi trứng rận
Ông mơ bận cháu bận con
Đến đi làm môi cho tốt gốc, tốt
lòng
Làm mơ nòi, mơ dòng, mơ giống
Ông mơ mặc xống một dây
Mặc áo một dải, bó chặt
Nhà lang lên đồi cắt lá dong gốc
Xuống rộc cắt lá dong xanh
Gói bánh chưng vuông
Gói bánh tét tròn
Xuống sân bắt con gà vàng
Lên nhà ngâm ang gạo mới
Dọn mâm cơm nửa buổi
Mòi ông và đứa gái ngồi ăn
Ăn no uống say
Ông mơ với tay gói trầu đi ăn đường
Lấy cau đi ăn sáng
Trầu têm trầu lá, ăn đi, ăn về
Rồi ông mơ chống gậy ra đi
Từ từ đi ra
Bước xuống bậc thang ngà
Đầu gối va lập cập
Bước xuống bậc thang gốc
Vấp ngã loạng choạng
Lưng cúi lọng khọng
Đứa gái gánh quà theo sau
Đi cho mau ra bến
Đi cho đến đồng nhà
Đi cho qua đồng cửa
Ông mơ bước dài bước ngắn
Lên lầu đến đất mường vua Binh Lạc
Đi thấu vào bờ giếng
Vòng liệng đường bò ao
Vào đến rào đến giậu
Nghe gâu gâu chó sủa
Chó sủa chó cắn
Đàn chó lồng lộn chạy ra
Lúc ấy
Con gái nhà ông Binh Lạc
Chạy ra cổng ngó trông
Chạy vào nhà mách bố
Vừa thở vừa mách mẹ ở trên sập
nhà:
- "Có khách đường xa bố à!
Có khách đến nhà mẹ ơi!"
Ông vua Binh Lạc nói:
- "Khách đến chơi sao con
không mời vào
Khách đến nhà sao con không đón
Con mách với bố với mẹ làm
gì?"
Được lời nàng chạy trở ra
Chào khách mường xa đến cửa
Ông mơ rửa chân giội nước
Nước xối tay sạch qua
Cùng đứa gái bước lên nhà
Ngồi gian mở cửa sổ bên trái
Rồi, nàng Vậm Đầu Đất lấy chiếu
ra trải
Mời qua mời lại thấy ông mơ ngồi
Cùng mời bạn gái ngồi lên
Têm trầu bưng ra chơi
Rót bát nước đầy mời khách uống
Ở trong gian nhà giữa
Vua Binh Lạc đang thay xống
Lủng cũng thay áo bông vàng
Mới bước ra chào ông khách lạ
Ra ngồi tiếp bữa tiếp ngày
Mới thưa mới hỏi:
- "Ông ơi, ông à!
Ông ở mường xa, mường gần
Hay ở mường ngàn mường ngái
Ông tới mượn trâu không có chạc
Ông tới mượn mác sao không đem
rong?
Ông tới mượn choòng sao không có
cán?
Ông tới mượn ván sao không có thừng?
Hay ông muốn hỏi điều gì?"
Ông mơ trả lời:
- "Thưa ông
Tôi ở mường đất xa
Quá đất mường Tà, mường Quạ
Tôi không đi mượn trâu mà đem chạc
Chẳng mượn mác mà đem rong
Không đi mượn choòng mà đem theo
cán
Không mượn gỗ mượn ván mà đem thừng
Mà tôi đi mang tin mừng
Mừng thật thà
Nghe nói nhà ta có nàng Vậm Đầu Đất
Thật nết lành người
Lang Cun Cần mường tôi
Muốn cho trâu ăn chung một bãi cỏ
Muốn cho bò uống chung một dòng
suối
Muốn cho bố mẹ già ngồi chung một
cửa sổ
Muốn uống rượu chung cần
Muốn xa nên gần
Muốn nên dâu nên da
Muôn làm cửa làm nhà
Muốn lấy nàng nhà ta làm bà lang
Có nên không ông vua hỡi?"
Ông vua Binh Lạc vuốt râu mới
nói:
- "Ông à
Muốn lấy con gái tôi làm bà nhà
lang
Nhưng con Vậm Đầu Đất còn nhỏ lắm
lắm
Càng ngắm càng thấy nhỏ nhiều nhiều
Đi củi một chiều chưa nên vác
Đi nước xuồng còn vơi
Đi chơi còn quên xống áo
Thấy mẹ còn đòi bú
Thấy chú còn vòi quà"
Rồi ông mơ vội thưa qua:
- "Ông à
Chồng nhỏ thì đi chăn trâu
Dâu nhỏ thì giữ em giữ cháu
Hỏi năm nay, năm sau mới cưới"
Vua Binh Lạc lại nói ra:
- "Chưa nên ông mơ ơi
Chưa được ông mơ à
Trâu nhà có họ
Bò nhà có chuồng
Còn phải đi gọi bác
Còn phải đi gọi chú
Để lo bàn chuyện này mới được".
Ông bác đã vào cửa trước
Bà cô đã vào cửa sau
Tiếng nói lao xao
Tiếng chào rộn rộn
Ông Binh Lạc đứng lên rón rén
Bước ra đón chào
Trao tiếng mở lời:
- "Cô ơi, bác ơi!
Con Vậm Đầu Đất nhà ta
Có tiếng đồn xa chín bản
Có tiếng đồn xa mười mường
Ông Lang Cun Cần muốn thương
Đem lòng muốn mến
Hôm nay cho ông mơ đến
Xin được chuyện được lời
Xin được nơi đi lại
Bác nghe phải cứ nói
Cô thấy trái nên thưa
Cho vui lòng người ta
Cho đẹp ý họ ý hàng"
Rồi nhà ngoại nghe lòng vui ra
Cô nghe dạ vui vào
Nhưng còn muốn bày lời cao xa
Nói ra ý thách của cải
Rằng: "Con gái nhà ta còn dại
Ngắm nó còn bé
Ai ngấp nghé để đi làm bà
Ta gả đi làm dâu làm con
Nhưng phải có trâu đực
Có bò mộng
Có rượu mật
Có tiền lát nhà
Trả công bố mẹ đẻ ra nuôi dạy
Mang đến nồi nấu rượu
Đủ vạc ngàn rượu
Mười hai con trâu bạc đùi
Mười bảy con bò bạc lưng
Là của nuôi con tập nói
Là của hỏi cậu, hỏi ngoại đường
xa
Có khiêng bóng khiêng cơm thịt gà
mở cổng
Có con dao cán bạc mở khiêng
Khăn trắng tinh cho đứa đi khiêng
đi gánh
Có bánh, có váy áo cho đứa phù
dâu
Có tiền cho đứa theo hầu vác chiếu
Nếu thiếu một món chẳng cho"
Thế là, ông ngoại nhà nói ra một
tiếng
Bà ngoại ngồi trên niếng nói ra một
lời:
- "Đòi chi đòi lắm mơi
Lời chi lời lắm thế
Để con gái nhà ta chết rũ trong
nhà
Chết già trong mường
Nghe thương con lắm lắm
Của con gái là của quả chua leo
leo
Đòi nhiều được ít
Nghe ra chuyện con nít thì đừng
sang
Nghe ra chuyện ông già thì mới đến"
Lúc đó
Ông mơ đứng lên gửi tiếng
Ông mơ gửi chuyện thưa lời:
- "Của cũng không bằng người
Lời cũng không bằng nghĩa
Vía cũng không bằng tình
Vậy xin có đủ mọi thứ đã thách
Thách thứ gì tôi xin sắm không
thiếu
Chẳng dám sắm méo sắm vênh thứ
chi
Xin ngoại để tôi về
Tâu qua tâu lại với Lang Cun Cần".
Ngày hôm sau
Lang Cun Cần hội dân mường
Nói rằng của phải lo
Trâu bò phải sắm đủ
Xuống sân mổ được lợn lang
Lên nhà nấu khoang rượu nóng
Chú bác hò nhau đến uống
Một bữa no say
Có em gái bưng trầu
Có bà già kéo nhau đi trước
Bước lên mường nhà ngoại
Có phải gói trầu dọn cửa
Phải sửa khiêng cơm ở đường
Mới được đi vào trong sân rộng
Sáng ra
Hôm nay ngày tốt
Nhà ông bà ngoại
Có lòng rộng lòng thương
Cho nàng Vậm Đầu Đất đi làm dâu
Làm cái làm con
Mang theo mười khiêng dâm ngồi
Chín khiêng gối dựa
Chín màn đôi
Chín khiêng chăn bằng lụa
Chín chục gối con ong
Quần áo chiêng cồng
Gánh đến nhà Lang Cun Cần
Cho nên chồng nên vợ
* * *
Từ đó Lang Cun Cần đã có vợ
Dưới sân đã có người chăn lợn gà
Trên nhà đã có người dăng màn trải chiếu
Đã rước được vợ bông vợ hoa
Nhà Lang đã đem vợ về nhà
Ba ngày sau lại mặt
* * *
Nhưng năm qua tháng qua
Nàng Vậm Đầu Đất vẫn vóc rõ mình ròn
Thân vẫn son son
Cửa nhà lang nghe chua chua
Ngõ nhà lang nghe xót xót
Nhưng Lang Cun Cần
Thâu đêm gối đầu bằng tay
Ban ngày gối đầu bằng áo
Vì nàng Vậm Đầu Đất khi ngủ
Mồ hôi vã ra như sương
Khi ở nhà người thì da như bạc
Khi về nhà lang thì da như chì
Da đen xì xì như gốc cây cháy rụi
Dạy lợn thì mắng lợn là ma
Chăn gà thì chửi gà chết xác
Sao con hùm không đến vác
Con gấu không về mà tha
Nên Lang Cun Cần
Ngày lành còn thấy nàng khá
Ngày giận thấy má nàng thâm thâm
Lúc trời lâm râm muốn bỏ
Khi trời gió muốn buông
Trời nắng nghĩ thân mà thương
Trời sương nghĩ thân mà tủi
Lang Cun Cần lại hội dân mường:
- "Nghe có nàng Vật Đầu Nước
Đáng nên giá khác của ta
Đáng nên bà khác của lang
Xin mường hãy xét".
Ngày qua tháng lại
Đã sắm đủ bạc vàng
Lang Cun Cần rước ông mơ sang
Đi chật đàng là con trai khiêng
bánh
* * *
Nàng Vật Đầu Nước
Đứng xõa tóc bên gốc hoa trẩu
Ngồi vấn đầu bên cội hoa vông
Mái tóc vòng vòng cánh cong cánh
phượng
Nếp khăn lượn lượn nên vành mây
xanh
Nàng bướm lại dạo quanh
Hoa trẩu dệt trắng vành chân váy
Nàng thấy rầm rầm nghe lạ
Sao có người đi chật đường
Nàng vội giắt lược vào lưng
Vội kéo chăn thêm váy
Lúc ấy đã vang tiếng bố gọi
Đã nghe lời mẹ kêu:
- "Ở đâu rồi hở con gái yêu
Ở nơi nào hở con gái út
Chẳng về nhà nấu nước
Để mời họ nhà Lang
Têm trầu bổ cau bưng ra đón khách
Đừng để nhà ông trách
Chớ để nhà ông phải buồn
Lấy phải vợ con là đứa xấu nết"
* * *
Nàng Vật Đầu Nước đã về làm vợ
Lang Cun Cần
Nàng ở trọn chín tháng một rằm
Qua hai năm nửa tháng
Trông nắng, nắng không nên
Ngó đèn, đèn chẳng tỏ
Mong gió, gió không về
Thả bè, bè không đến bến
Khêu nến, nến không sáng
Mong có con mà không có con
Khi ấy
Nàng Vật Đầu Nước
Má không còn như cành vông đỏ đỏ
Môi chẳng nên cành trẩu đầu mùa
Một mình đi sáng về trưa
* * *
Lang Cun Cần nghĩ ngày lành tháng
lạnh
Ngày vắng, tháng một, tháng mỏi rời
Ban đêm gối đầu cánh tay
Ban ngày gối đầu lên xống lên áo
Uống rượu không nghe say
Ăn cơm ngủ ngày không ngon giấc
Lang nghe phiền trong ngực
Nghe tức trong lòng
Nhìn ra dòng sông nước trôi lặng lặng
Trông ra trời nắng mắt chói nheo nheo
Ngước lên trời nghe con mắt reo reo
Nhìn thấy Ả Sao, Ả Sáng, Ả Rạng ông Vua Trời
Miệng cười tươi như bông
Tóc xanh như mặt suối
Dao sắc chẳng sánh nổi đuôi con mắt
Trăng sáng vằng vặc
Không bằng một góc mắt nàng sao
Lang Cun Cần nay ước
Lang Cun Cần mai ao
Ước làm sao lấy được con mắt ấy
Lang Cun Cần lại họp dân mường
Để sắm trầu to, bò mộng
Sắm trống, sắm chiêng
Quần đỏ, áo xanh
Để theo ông lang
Đi hỏi được Ả Sao, Ả Sáng, Ả Rạng nhà Trời
Để làm vợ
* * *
Chiêng đã nổi lên
Trống đã kêu lên
Nàng Ả Sao, nghe thẹn trong lòng
Nhưng lại cứ vui ran trong bụng
Mền rộng trăm chiếc có đứa đi ở vác
Váy đẹp trăm đôi, có người hầu khiêng
Gối xếp, gối mềm bỏ vào rương dát bạc
Người đi không
Lũ lũ qua sông
Dòng dòng lội suối
Chiêng ba dóng núi dàng cuối
Chiêng bảy gọi thung dàng đầu
Ngựa chín hồng mao đưa Lang Cun Cần đi trước
Ngựa tốt đẹp ả Sao đi sau
Áo đẹp quần màu
Chen nhau nườm nượp.
* * *
Lang Cun Cần
Lấy được ả Sao, ả Sáng, ả Rạng nhà Trời
Mâm cơm buổi sáng chung nồi
Vò rượu chung cần chung uống
Đi lên đi xuống
Cùng kề vai kề người
Đi dong đi chơi
Cùng chung đường chung sá
Khi nàng ả Sao ngồi may ngồi vá
Lang Cun Cần chót má yêu yêu
Lúc nàng ngồi dệt ngồi thêu
Lang Cun Cần ngắm yêu nhìn mến
Tối nàng ngả cánh tay mềm
Để cho lang làm gối
Buổi tối lấy cặp vú trắng ngà ngà
Làm bông làm hoa cho Lang Cun Cần hái
Lấy má phải má trái
Cho Lang Cun Cần kề miệng kề môi
Nhưng hai mùa rét đã rồi
Mùa nóng sôi kéo đến
Nàng Ả Sao cũng hiếm
Nàng Ả Sao, cũng chẳng có con
* * *
Một hôm
Nghe đồn rằng
Mụ già Rỏ biết lấy thuốc
Mụ già góa biết lấy cỏ có con
Nhà lang cho người đi tìm già Rỏ
Mụ già Rỏ đi lấy cỏ có con
* * *
Thế rồi
Có ngày sao vui, mây múa
Cành lá reo reo
Con chào mào hay háy
Mặt sáng đã thật
Nàng Vậm Đầu Đất đẻ được Cun Tồi
Nàng Vật Đầu Nước để được Cun Tàng
Nàng Ả Sao, Ả Sáng, Ả Rạng con vua Trời
Đẻ ra Lang Cun Khương
Ả gái nuôi trong mường
Đẻ ra chàng Toóng Ín.
[1] Vạ Hai Chiếng là em ruột Lang Cun Cần, còn có tên là Vạ Hai Kịt.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét