Những đổi thay từ ngôi nhà sàn truyền thống của người Tày Lạng Sơn (Lý Quỳnh)

- Nhà sàn chiếm vị trí quan trọng trong văn hóa truyền thống của người dân tộc Tày Lạng Sơn. Tuy nhiên, sự phát triển của kinh tế đã kéo theo những biến đổi về đời sống xã hội, khá nhiều ngôi nhà sàn có cấu trúc truyền thống được xây dựng, đổi mới,dẫn đến sự đan xen giữa nét kiến trúc truyền thống - hiện đại.

Những ngôi nhà sàn cổ

Nhà sàn từ lâu đã đi vào tiềm thức của người dân xứ Lạng. Đó là ngôi nhà sàn truyền thống với kiến trúc 5 gian (3 gian chính, 2 gian trái), thiết kế khá phức tạp và công phu theo kiểu bốn mái (tứ thiết) hoặc hai mái. Nhà sàn cổ thường được lợp bằng ngói âm dương, độ cao của nhà trung bình khoảng 6 đến 7 mét, chiều sâu từ 5 đến 9 hàng cột.

Hầu hết cột nhà sàn cổ đều chưa được bào gọt, nhiều hộ gia đình vẫn dùng tre nứa làm ván bưng, ván dải nhà. Một nhà sàn năm gian trung bình gồm 36 cột, cửa chính được đặt ngay ở cầu thang lên xuống, cửa phụ được bố trí ở phía sau thuận lợi cho việc ra sân phơi hoặc xuống vườn.

Người Tày chủ yếu sống và sinh hoạt ở trên nhà, toàn bộ không gian trong nhà đều được bố trí với từng chức năng riêng: Bàn thờ được đặt ở vị trí chính giữa, hai bên là buồng, một gian trái đặt bếp, góc nhà là nơi để nông sản, cầu thang được làm bằng gỗ với bảy bậc, gầm sàn cao khoảng 1m6, thường được tận dụng chăn nuôi gia súc, để dụng cụ làm nông (cuốc, xẻng, máy cày...). Tuy nhiên hiện nay, để đảm bảo vệ sinh môi trường, chuồng trại chăn nuôi đã được dời vị trí ra xa nhà.

Kiến trúc nhà sàn truyền thống của người Tày.

Những thay đổi...

Những năm gần đây, cùng với sự phát triển của kinh tế - xã hội, đời sống vật chất của người Tày được nâng cao. Tuy nhiên, nhà sàn truyền thống vẫn không hoàn toàn mất đi mà đã được cải tạo bằng những vật liệu mới và sử dụng với các chức năng mới, vẫn từ bộ khung cũ phát triển thành nhà sàn hai tầng, cách trang trí và bày biện pha nhiều nét hiện đại.

Nhà sàn truyền thống của người Tày được xây dựng những năm gần đây.

Nhà sàn hiện đại hơn với cách trang trí và bày biện.

Dù được xây dựng mới với nhiều nét kiến trúc hiện đại, tuy nhiên dáng dấp cũng như nét văn hóa của nhà sàn truyền thống vẫn được người dân xứ Lạng gìn giữ và bảo tồn cho đến ngày nay.

 Lý Quỳnh