Ông Hoàng Văn Thái và vợ với bộ cồng chiêng.
Mang trong mình dòng máu dân tộc Thổ cùng với niềm đam mê
tiếng cồng chiêng, ông Hoàng Văn Thái (xóm 7B, xã Nghĩa Mai, Nghĩa Đàn) đã đánh
thức “giấc ngủ dài” văn hóa cồng chiêng nơi đây. Ông còn dày công sưu tầm,
lưu giữ và truyền lửa loại hình văn hóa đặc trưng của dân tộc mình cho những thế
hệ mai sau.
Nhiều năm qua, căn nhà của ông Hoàng Văn Thái trở thành điểm
đến quen thuộc của nhiều người đam mê cồng chiêng không chỉ trong xã mà còn các
xã lân cận. Cuối tuần nào bà con cũng tìm đến nhà ông Thái để hát múa và chơi cồng
chiêng bất kể ngày hay đêm, mưa hay nắng. Sáng cuối tuần, người dân trong làng,
ngoài xã kéo đến nhà ông như đi hội. Tiếng cồng chiêng trầm bổng hòa chung với
tiếng kèn, tiếng trống, không khí bốc chốc rộn ràng, vui nhộn.
13 năm đi bộ đội, chiến đấu tại chiến trường lửa Tây
Nguyên, ông Hoàng Văn Thái trở về quê hương và công tác tại UBND huyện Nghĩa
Đàn. Xã Nghĩa Mai quê ông vốn là nơi sinh sống của hơn 70% đồng bào Thổ, Thái
và Thanh, nhưng những nét văn hóa truyền thống đang ngày càng bị mai một. Bản
thân ông là người dân tộc Thổ nên từ khi về hưu, ý thức về việc lưu giữ và bảo
tồn bản sắc văn hóa người Thổ luôn thôi thúc ông.
Ông kể, nhắc đến văn hóa cồng chiêng, người ta thường chỉ
nhớ tới cồng chiêng Tây Nguyên mà ít người biết tại quê nhà của ông đã từng một
thời rực rỡ về văn hóa cồng chiêng người Thổ. Dân tộc Thái, Thanh cũng có cồng
chiêng nhưng cồng chiêng của bà con dân tộc Thổ ở Nghĩa Mai và ở các bản làng
khác của huyện Nghĩa Đàn lại có bản sắc riêng biệt. Cồng chiêng là loại nhạc cụ
không thể thiếu trong mỗi dịp lễ tết, cưới hỏi…của người Thổ. Tuy nhiên, cuộc sống
phát triển, nhà nhà đều bận rộn lao động, làm ăn nên cồng chiêng một thời gian
dài đã rơi vào quên lãng.
Người dân trong và ngoài xã đến “điểm hẹn” nhà ông Thái để
hát múa và chơi cồng chiêng
Ông cho biết, so với cồng chiêng Tây Nguyên, cồng chiêng
người Thổ khác ở số lượng mỗi bộ và khác về cách đánh. Cồng chiêng người Thổ mỗi
bộ có 4 chiếc và được treo trên giá theo thứ tự từ nhỏ đến lớn, nhưng để sử dụng
được cần phải đi kèm, kết hợp nhuần nhuyễn với trống và kèn cùng những điệu múa
phụ họa. Tuy nhiên, cồng chiêng vẫn là nhạc cụ giữ vai trò điều phối nhịp, chuyển
làn điệu trong suốt quá trình biểu diễn. Nhớ lại những năm tháng hồi còn thanh
niên, những đêm cồng chiêng, trai gái say sưa nhảy múa, hát hò bên chum rượu cần
từ sáng đến đêm, nhiều đôi nên vợ nên chồng từ ấy. Ông cười: “Tui và vợ tui trước
cũng nhờ chơi chung cồng chiêng với nhau mà quen rồi thành vợ, thành chồng”.
Ông quyết định làm sống lại văn hóa cồng chiêng cho người
dân trong xã. Để có được những bộ cồng chiêng ưng ý, ông không quản ngại đi khắp
các xã trong huyện Nghĩa Đàn, Quỳ Châu, Quế Phong… để tìm mua. Ở độ tuổi ngoài
60, ông còn sang tận Lào để tìm mua loại nhạc cụ độc đáo này.
Không chỉ vậy, ông còn đi đến gõ cửa từng nhà vận động bà
con lưu giữ, bảo tồn văn hóa cồng chiêng của dân tộc. Không phụ tâm huyết của ông,
những bản làng, xã nơi có đồng bào người Thổ sinh sống như làng Vạc ở xã Nghĩa
Hòa, làng Lơ ở xã Nghĩa Quang, Nghĩa Yên… giờ đây ít nhất đã có riêng một bộ cồng
chiêng. Dù cách nhà hơn chục cây số nhưng ông Lê Văn Đình (67 tuổi, xã Nghĩa
Yên) vẫn thường xuyên lui tới nhà ông Thái để chơi cồng chiêng. Ông chia sẻ:
“Chơi cồng chiêng phải có nhiều người cùng tụ họp thì mới vui, mới ý nghĩa”.
Điều mà ông Thái trăn trở nhất hiện nay là cả xã Nghĩa Mai
chỉ còn hơn 10 người biết chơi cồng chiêng và phần lớn là những người từ 50 đến
65 tuổi. Ông tâm sự: “Để học được cồng chiêng không phải là quá khó, nếu thực sự
chăm chỉ thì một người chỉ cần 5 -7 ngày là có thể chơi thành thục, nhưng cái
khó giới trẻ chỉ lo chạy theo dòng nhạc thị trường mà không mấy mặn mà với văn
hóa của dân tộc, trong đó có cồng chiêng”. Ông cũng mong các cấp chính quyền,
nhất là ngành văn hóa cần có sự quan tâm đặc biệt tới cồng chiêng của đồng bào
dân tộc Thổ. Bởi, ông sợ, nếu chậm trễ, một ngày không xa, cồng chiêng người Thổ
sẽ bị chìm vào quên lãng.
Minh Tâm (sưu tầm)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét