Khèn bè réo rắt núi sông vang,
Xòe tay Thái nữ thắm tình mang.
Lời lượn Lò Mai sâu ký ức,
Điệu múa Xuân Mùa ấm đất lành.
Khăn piêu hoa văn hồn dân tộc,
Giọng ca Thúy Thái nối trời xanh.
Nghệ sĩ Tây Bắc lan muôn thuở,
Bản sắc ngàn năm mãi sáng danh.
* Huỳnh Tâm.
Bài thơ khắc họa khèn bè, xòe Thái, hát lượn, múa, khăn piêu, và các nghệ
sĩ tiêu biểu, gửi gắm thông điệp về sự trường tồn của bản sắc dân tộc.
Dân Tộc Thái xuất nhân tài năng vượt chúng, đại diện cho bản sắc văn hóa
phong phú của dân tộc Thái, một trong những dân tộc anh em lớn nhất Việt Nam,
với dân số hơn 1,8 triệu người, sinh sống chủ yếu ở vùng Tây Bắc và Bắc Trung
Bộ như Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Nghệ An, Thanh Hóa. Họ không chỉ kế thừa
truyền thống nghệ thuật dân gian như hát lượn, múa xòe, khèn bè, mà còn sáng tạo
trong các lĩnh vực hiện đại như âm nhạc, sân khấu, hội họa, góp phần lan tỏa
hồn cốt Tây Bắc đến với đại chúng.
Dưới đây chúng tôi phân tích văn hóa về các nghệ sĩ tiêu biểu của dân tộc Thái.
Mang tinh thần triết lý và nhân văn, ca ngợi các nghệ sĩ dân tộc Thái.
1 . Bối cảnh văn hóa và vai trò của nghệ sĩ dân tộc Thái
Dân tộc Thái có kho tàng nghệ thuật dân gian phong phú, gắn bó với đời sống
cộng đồng: hát lượn (xình fần) là hình thức giao duyên qua lời ca, múa xòe là
điệu múa vòng tròn thể hiện sự đoàn kết, khèn bè và cồng chiêng mang âm hưởng núi
rừng hùng tráng. Các nghệ sĩ dân tộc Thái không chỉ gìn giữ di sản này mà còn
hòa quyện với nghệ thuật đương đại, thể hiện triết lý sống hài hòa với thiên
nhiên, trọng tình nghĩa cộng đồng và khát vọng vươn xa. Họ là cầu nối giữa
truyền thống và hiện đại, góp phần bảo tồn bản sắc trong bối cảnh toàn cầu hóa.
2 . Các nghệ sĩ tiêu biểu.
Dựa trên các nguồn tài liệu và di sản văn hóa, dưới đây là một số nghệ sĩ
nổi bật của dân tộc Thái, được phân loại theo lĩnh vực:
a . Âm nhạc và ca hát.
Nghệ sĩ Lò Mai (hay còn gọi là Mai Chế) – "Ông tổ của hát lượn Thái":
Sinh năm 1920 tại Sơn La, ông là nghệ nhân dân gian vĩ đại, chuyên hát lượn và
soạn lời ca Thái. Với giọng hát trầm ấm, sâu lắng, ông đã lưu diễn khắp Tây Bắc,
truyền dạy cho hàng thế hệ nghệ sĩ trẻ. Triết lý nhân văn của ông nằm ở việc
coi hát lượn không chỉ là nghệ thuật mà còn là "linh hồn của tình yêu và cộng
đồng". Các tác phẩm như Xống Chụ Xon Xao (Tiễn dặn người yêu) vẫn là di sản
bất hủ.
Nghệ sĩ Ưu tú Đinh Thị Thúy (hay Thúy Thái): Sinh tại Điện Biên, bà là ca
sĩ chuyên hát dân ca Thái, nổi tiếng với giọng hát mượt mà, da diết trong các
bài như Mừng mùa màng hay Người về thăm cố hương. Bà từng biểu diễn tại các lễ
hội quốc tế, góp phần quảng bá văn hóa Thái ra thế giới. Với hơn 50 năm cống
hiến, bà thể hiện tinh thần kiên cường của phụ nữ Thái: "Hát để giữ lửa quê
hương".
b . Sân khấu và múa.
Nghệ sĩ Mùa Xuân (dân tộc Thái Đen, Sơn La): Là nghệ sĩ múa xòe và diễn viên
sân khấu dân tộc, ông đã sáng tạo nhiều vở múa kịch như Múa xòe tình yêu, kết
hợp yếu tố hiện đại với truyền thống. Ông từng đoạt giải vàng tại Liên hoan Văn
hóa các dân tộc Việt Nam, và triết lý của ông là: "Múa xòe không chỉ là điệu
nhảy, mà là vòng tay ôm trọn núi rừng và anh em".
c . Nghệ thuật hiện đại và liên ngành.
Họa sĩ Lan Anh Hoạ Mộc (liên quan đến dân tộc Thái qua sáng tác): Mặc dù
không phải người Thái gốc, nhưng qua các tác phẩm tranh gỗ khắc họa khăn piêu
Thái, điệu xòe và hoa văn dân tộc, bà đã "thở hồn" cho văn hóa Thái.
Như trong chia sẻ trước, bà thử thách bản thân bằng cách đưa hình ảnh người Thái
vào tranh hè rực rỡ, thể hiện sự đa sắc văn hóa Tây Bắc.
Các nghệ sĩ trẻ nổi bật: Như ca sĩ trẻ Cầm Khắc (dân tộc Thái, Nghệ An),
chuyên hát cải biên dân ca Thái với nhạc điện tử, hay nghệ sĩ múa Bùi Thị Lan
(Thái Trắng, Lai Châu), người mang múa xòe ra các sân khấu quốc tế.
Những nghệ sĩ này không chỉ tài năng mà còn mang giá trị nhân văn: Họ dùng
nghệ thuật để bảo tồn ngôn ngữ, phong tục, và tinh thần đoàn kết, giúp dân tộc
Thái khẳng định vị thế trong nền văn hóa dân tộc.
3 . Triết lý nhân văn trong sáng tác của nghệ sĩ dân tộc Thái.
Nghệ thuật của họ phản ánh triết lý sâu sắc:
Hòa hợp thiên nhiên: Các tác phẩm thường lấy cảm hứng từ sông Đà, núi rừng,
thể hiện sự biết ơn đất trời qua lời ca, điệu múa.
Tình yêu và cộng đồng: Hát lượn, xòe Thái nhấn mạnh giá trị gia đình, làng
bản, dạy con người sống sẻ chia.
Kế thừa và đổi mới: Giữa thử thách mai một, họ sáng tạo để văn hóa Thái
"bay xa", như Lò Mai đã truyền nghề cho thế hệ sau.
4 . Thách thức và triển vọng.
Các nghệ sĩ dân tộc Thái đối mặt với thách thức như đô thị hóa làm phai nhạt
truyền thống, thiếu cơ sở đào tạo chuyên sâu. Tuy nhiên, qua các lễ hội như
Festival Văn hóa Thái (Điện Biên). Họ đang
lan tỏa mạnh mẽ hơn, góp phần vào sự đa dạng văn hóa Việt Nam.
5 . Tổng Luận.
Nghệ sĩ dân tộc Thái là những ngọn lửa bất diệt của văn hóa Tây Bắc, nơi
mỗi lời ca, điệu múa không chỉ lưu giữ ký ức mà còn khơi dậy tình yêu quê hương
trong lòng người. Họ nhắc nhở chúng ta rằng, nghệ thuật chân chính là cầu nối
giữa quá khứ và tương lai, giữa núi rừng và trái tim muôn nơi. Như Lò Mai hát:
"Hồn Thái mãi xanh tươi theo gió ngàn".
* Biên khảo Huỳnh Tâm.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét