Hành Trình Hồn Nhiên Của Nghệ Sĩ Lan Anh Họa Mộc. * Biên Khảo Huỳnh Tâm.

Hành Trình Họa Mộc.

Hồn nhiên ta bước đường xa,

Lan Anh họa mộc chan hòa rừng xanh.

Ván lợp cũ trăm năm gánh,

Hồi sinh khói bếp, ánh vàng lung linh.

Thổ cẩm Dao Mông dệt hình,

Kết vàng bạc trắng, hồn linh núi rừng.

Sapa chợ Tình tưng bừng,

Mẹ Mông xuân thắm, áo rừng khoe hoa.

* Huỳnh Tâm.

Trên hành trình nào cũng chó những thử thách nhân sinh, và người nhận được hồn nhiên đúng nghĩa như Nghệ sĩ Lan Anh Họa Mộc.

Dòng chảy đó đã trải nghiệm thời gian hóa hiện để rộng mở nghệ thuật, tuy nhiên giá trị văn hóa dân tộc đôi khi bị che mờ bởi nhịp sống hiện đại. Nghệ sĩ Lan Anh Họa Mộc hiện lên như một ngọn gió hồn nhiên bất tận, thổi hồn vào những mảnh ván lợp cũ kỹ, biến chúng thành những tác phẩm nghệ thuật mang đậm hơi thở Tây Bắc Việt Nam. Hành trình sáng tạo của cô không chỉ là sự tái sinh vật chất mà còn là sự khơi dậy những giá trị siêu nhiên, nơi tinh thần dân tộc H’Mông, Dao hòa quyện với triết lý nhân văn sâu sắc. Thông qua những tác phẩm như “Hồi Sinh Ván Lợp”, “Chợ Tình Sapa” hay “Múa Khèn”, Lan Anh đã khắc họa một bức tranh văn hóa sống động, nơi mỗi nét chạm, mỗi mảng màu đều kể câu chuyện về cội nguồn, con người và đất trời Tây Bắc.

I . Hành Trình Hồn Nhiên: Từ Đời Thường Đến Siêu Nhiên.

Hành trình của Lan Anh Họa Mộc bắt đầu từ sự hồn nhiên một trạng thái tinh thần trong trẻo, không bị ràng buộc bởi những quy tắc cứng nhắc của nghệ thuật hàn lâm. Bút danh “Họa Mộc” không chỉ là cái tên, mà còn là lời tuyên ngôn về sứ mệnh của cô: Dùng chất liệu gỗ mộc để vẽ nên những bức tranh chứa đựng linh hồn dân tộc. Trong triết học, sự hồn nhiên không chỉ là sự ngây thơ, mà còn là khả năng tiếp cận thế giới với một tâm thế mở, sẵn sàng đón nhận thử thách và biến cái bình thường thành phi thường. Lan Anh đã chọn những mảnh ván lợp một thứ vật liệu từng che chở cho mái nhà của người H’Mông hàng trăm năm để làm phương tiện sáng tạo. Những tấm ván ấy, đen đúa vì khói bếp, tưởng chừng như đã bị thời gian lãng quên khi mái tôn và nhà xây thay thế, lại được cô hồi sinh, lột bỏ lớp vỏ xù xì để lộ ra sắc vàng óng ánh bên trong, như một biểu tượng cho sự tái sinh, và tiềm năng ẩn giấu.

Sự lựa chọn này không chỉ mang tính nghệ thuật mà còn đậm chất triết học. Trong tư tưởng của Heidegger, “hữu thể” (Being) không chỉ tồn tại trong bản chất vật chất mà còn trong mối quan hệ với con người và thời gian. Những tấm ván lợp cũ, từng chứng kiến bao thế hệ người H’Mông sinh sống, mang trong mình lịch sử và ký ức. Lan Anh, bằng sự nhạy cảm của một nghệ sĩ, đã nhận ra giá trị siêu nhiên của chúng không chỉ là vật liệu, mà là chứng nhân thời gian, là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Cô không chỉ tái sử dụng ván lợp, mà còn tái định nghĩa nó, biến nó thành một biểu tượng văn hóa, nơi mỗi vết nứt, mỗi mảng khói đều kể một câu chuyện về sự trường tồn và đổi thay.

II . Hơi Thở Tây Bắc Trong Tác Phẩm.

Tác phẩm của Lan Anh Họa Mộc là một bản giao hưởng của màu sắc, chất liệu và tinh thần dân tộc. Những bức tranh như “Chợ Tình Sapa” hay “Múa Khèn” không chỉ là hình ảnh mà còn là hơi thở của núi rừng Tây Bắc, nơi văn hóa H’Mông, Dao được tái hiện sống động. Trong “Chợ Tình Sapa”, Lan Anh khắc họa hình ảnh những người phụ nữ H’Mông với trang phục rực rỡ, hòa mình vào không gian chợ xuân đầy sức sống. Những mảng màu trên ván lợp, kết hợp với thổ cẩm và trang sức bạc, không chỉ tạo nên một bức tranh thị giác mà còn gợi lên cảm giác về sự giao thoa giữa con người và thiên nhiên. Tác phẩm “Múa Khèn” lại mang đến hình ảnh một cặp đôi H’Mông, cùng nhau lên nương rẫy, khèn vang vọng giữa núi rừng, như một biểu tượng cho sự hài hòa và gắn bó giữa con người với đất trời.

Những tác phẩm này mang đậm hơi thở của sử thi “Đẻ Đất Đẻ Nước” một di sản văn hóa phi vật thể của người dân tộc Tây Bắc. Trong sử thi, đất và nước không chỉ là vật chất mà còn là nguồn gốc của sự sống, là nơi khởi sinh mọi giá trị văn hóa. Lan Anh, bằng cách sử dụng chất liệu ván lợp và thổ cẩm, đã truyền tải tinh thần này vào hội họa. Mỗi tác phẩm của cô là một câu chuyện, nơi thiên nhiên, con người và văn hóa hòa quyện, tạo nên một thế giới siêu nhiên, vượt lên trên những giới hạn của đời thường.

Triết lý nhân văn trong tác phẩm của Lan Anh nằm ở chỗ cô không chỉ vẽ về con người, mà còn vẽ về mối liên hệ giữa con người và môi trường sống. Những mảnh ván lợp, từng là một phần của mái nhà, giờ đây trở thành nền tảng cho nghệ thuật, như một lời nhắc nhở rằng giá trị văn hóa không bao giờ mất đi, mà chỉ chuyển hóa dưới những hình thức mới. Sự kết hợp giữa ván lợp, thổ cẩm và trang sức bạc còn thể hiện một tư duy thẩm mỹ sâu sắc: Sự hài hòa giữa cái cũ và cái mới, giữa truyền thống và sáng tạo.

III . Nghệ Thuật Từ Truyền Thống: Hành Trình Tự Học và Sáng Tạo.

Điều đặc biệt ở Lan Anh Họa Mộc là cô không được đào tạo chính quy tại trường mỹ thuật, mà học nghề từ người Bố một nghệ nhân chạm khắc gỗ lâu năm. Từ nhỏ, cô đã quan sát bố mình biến những cành cây trôi sông, những cột nhà cũ hay gỗ chuồng trâu thành những tác phẩm nghệ thuật. Chính sự quan sát ấy, kết hợp với tình yêu dành cho văn hóa dân tộc, đã nuôi dưỡng trong cô một khả năng sáng tạo độc đáo. Triết gia Rousseau từng nhấn mạnh rằng sự học từ cuộc sống, từ thiên nhiên và từ truyền thống gia đình thường mang lại những giá trị chân thật hơn những giáo điều khô khan. Lan Anh là hiện thân của tư tưởng này: cô không cần bằng cấp, mà dùng chính trải nghiệm và tình yêu để chạm khắc nên những tác phẩm đầy sức sống.

Công đoạn sáng tạo của Lan Anh là một hành trình đầy thử thách, nhưng cũng là minh chứng cho sự kiên trì và đam mê. Từ việc hồi sinh những tấm ván lợp cũ, kiểm tra vết nứt, đến phác thảo ý tưởng và chạm khắc, mỗi bước đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và sáng tạo. Ván lợp, với bề mặt xù xì và dấu vết thời gian, không phải là một chất liệu dễ dàng để làm việc. Tuy nhiên, chính sự khó khăn ấy lại kích thích Lan Anh tìm cách vượt qua, biến những giới hạn thành cơ hội. Cô không chỉ khắc họa hình ảnh, mà còn giữ lại nét đẹp nguyên sơ của chất liệu, để mỗi tác phẩm là một sự giao thoa giữa cái thô mộc và cái tinh tế.

Việc kết hợp thổ cẩm và trang sức bạc vào tranh là một sáng tạo độc đáo, thể hiện tầm nhìn mở rộng của Lan Anh. Thổ cẩm, với những hoa văn tinh xảo, không chỉ là vật liệu trang trí mà còn là biểu tượng của văn hóa H’Mông, Dao. Trang sức bạc, với ánh sáng lấp lánh, lại gợi lên sự trường tồn và quý giá của truyền thống. Bằng cách kết hợp những yếu tố này, Lan Anh không chỉ tạo ra những bức tranh đẹp mắt, mà còn truyền tải một thông điệp sâu sắc: văn hóa dân tộc không bao giờ lỗi thời, mà luôn có thể được tái sinh và lan tỏa.

IV. Tầm Nhìn Văn Hóa: Kết Nối Quá Khứ và Tương Lai.

Hành trình của Lan Anh Họa Mộc không chỉ dừng lại ở việc sáng tạo nghệ thuật, mà còn mở rộng đến khát vọng quảng bá văn hóa Tây Bắc đến với thế giới. Cô mơ ước về một không gian trưng bày, nơi những tác phẩm của mình không chỉ là đồ vật để bán, mà là cầu nối để khách tham quan cảm nhận và hiểu sâu hơn về văn hóa H’Mông, Dao. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, khi nhiều giá trị truyền thống có nguy cơ bị mai một, khát vọng của Lan Anh mang một ý nghĩa nhân văn sâu sắc: bảo tồn và lan tỏa văn hóa dân tộc không chỉ là trách nhiệm, mà còn là cách để khẳng định bản sắc Việt Nam trên trường quốc tế.

Triết lý của Lan Anh phản ánh một tư duy mở rộng, nơi nghệ thuật không chỉ là sản phẩm cá nhân mà còn là phương tiện để kết nối cộng đồng. Những bức tranh của cô, dù mộc mạc, lại chứa đựng sức mạnh của sự kể chuyện. Mỗi tác phẩm là một câu chuyện về con người Tây Bắc, về những ngày lên nương rẫy, về chợ tình Sapa, về tiếng khèn vang vọng giữa núi rừng. Qua đó, cô không chỉ kể lại lịch sử, mà còn thổi hồn vào hiện tại, để những giá trị văn hóa ấy tiếp tục sống và truyền cảm hứng.

V . Tổng Luận: Hồn Nhiên và Sứ Mệnh Văn Hóa.

Hành trình hồn nhiên của nghệ sĩ Lan Anh Họa Mộc là một minh chứng cho sức mạnh của sự sáng tạo và tình yêu dành cho cội nguồn. Từ những mảnh ván lợp cũ kỹ, cô đã tạo nên những tác phẩm nghệ thuật mang đậm hơi thở Tây Bắc, nơi mỗi nét chạm, mỗi mảng màu đều chứa đựng triết lý nhân văn và giá trị văn hóa đất Việt. Tác phẩm của cô không chỉ là hội họa, mà là cầu nối giữa quá khứ và tương lai, giữa con người và thiên nhiên, giữa truyền thống và hiện đại.

Trong triết học, Nietzsche từng nói rằng nghệ thuật là cách con người vượt qua sự hữu hạn để chạm đến cái vĩnh cửu. Lan Anh, với sự hồn nhiên và đam mê, đã làm được điều đó. Cô không chỉ hồi sinh những tấm ván lợp, mà còn hồi sinh tinh thần dân tộc, để văn hóa Tây Bắc không chỉ tồn tại trong ký ức mà còn vang vọng trong hiện tại và tương lai. Hành trình của cô là một bài ca về sự sáng tạo, về lòng kiên trì và về khát vọng đưa Việt Nam vươn xa, để thế giới biết đến một Tây Bắc đầy màu sắc, đầy sức sống và đầy nhân văn.

* Biên Khảo Huỳnh Tâm.