Thiếu nữ dân tộc
Lô Lô.
Dân tộc Lô Lô ở Cao Bằng hiện nay có khoảng là 2.373 người,
phân bố chủ yếu ở các xã Hồng Trị, Kim Cúc, Cô Ba (Bảo Lạc), xã Đức Hạnh (Bảo
Lâm). Đời sống văn hóa phong phú của người Lô Lô đã góp những mảng màu tươi
sáng, rực rỡ cho bức tranh văn hóa của cộng đồng các dân tộc Việt Nam.
Căn cứ vào trang phục, thổ âm và đặc trưng văn hóa, người
Lô Lô được chia thành hai nhóm: Lô Lô hoa và Lô Lô đen. Với đặc điểm sinh sống ở
vùng sâu, vùng xa, giao thông đi lại khó khăn, kinh tế của người Lô Lô còn mang
tính tự cung tự cấp, trình độ văn hóa còn hạn chế. Chỉ có trẻ em ở độ tuổi đến
trường và một số thanh niên đã từng được đi học mới nói được tiếng phổ thông,
còn lại đa số dân bản và người có tuổi không biết tiếng phổ thông. Do đó, điều
kiện để người Lô Lô tiếp xúc với thế giới bên ngoài rất hạn chế, tình trạng đói
nghèo cao.
Nhưng trái ngược với điều kiện kinh tế chưa phát triển, bản
sắc văn hóa của người Lô Lô lại vô cùng đặc sắc và phong phú. Từ trẻ nhỏ đến
người già trong bản hiện vẫn sử dụng trang phục truyền thống. Trang phục của
người Lô Lô dựa trên nền vải chàm và được cắt, khâu thủ công. Áo của phụ nữ Lô
Lô là loại áo ngắn, hở bụng, thân áo chỉ dài 30 - 35cm, tay áo có những đường
viền vải màu sặc sỡ. Dọc sống lưng áo cũng được trang trí cầu kỳ bằng cách ghép
vải màu, tạo thành hình tam giác, hình vuông trông rất lạ và đẹp mắt. Gam màu
chủ đạo trang trí trên trang phục nữ là đỏ và vàng. Quần ống rộng có dải rút.
Trang phục của nam giới
người dân tộc Lô Lô đen gần giống với trang phục của các
dân tộc Tày, Nùng. Nam giới Lô Lô đen mặc áo xẻ tà hai bên, cài cúc bên nách phải,
thường chít khăn trên đầu. Quần cũng là loại quần ống rộng hơi giống kiểu quần
của nam giới dân tộc Tày. Riêng trong đám ma, nam giới mặc áo dài xẻ nách,
trang trí hoa văn sặc sỡ theo từng chi và dòng họ.
Trang sức phụ nữ Lô Lô khá cầu kỳ với túi trầu, nón lá và họ
ưa thích trang sức bằng bạc. Đặc biệt, vòng cổ của họ không chỉ dùng một chiếc
mà một bộ có từ 5 - 7 chiếc, từ nhỏ đến lớn, khi đeo không bị chồng lên nhau mà
được xếp cạnh nhau trông rất đẹp. Ngoài vòng cổ, phụ nữ Lô Lô còn đeo vòng tay
và khuyên tai, tất cả đều được chế tác từ kim loại bạc.
Người Lô Lô quan niệm cái chết không giống như các
dân tộc khác, họ cho rằng người chết là được về đoàn tụ với tổ tiên và bắt đầu
một cuộc sống mới nên họ không quá đau buồn khi trong gia đình có người chết.
Đám tang người Lô Lô không thờ cúng 3 ngày, 7 ngày, 49 ngày và 100 ngày như người
Kinh, cũng không tảo mộ hay làm giỗ hằng năm. Chôn cất người chết xong, sau 3
năm hoặc khi có điều kiện mới làm ma khô, tức là cải táng và đưa vào nghĩa địa
chung của dòng họ. Nghi thức để tang của người Lô Lô cũng khác biệt, với người
Lô lô đen ở Cao Bằng, con trai chỉ để tang bố không để tang mẹ, cách thức để
tang bao gồm: đặt lên bàn thờ một chiếc khay, trong đó, có 1 - 2 cái chén, 1 điếu
thuốc lào, 1 ống tre trên có úp một cái bát. Con gái chỉ để tang mẹ, không để
tang bố. Cách thức để tang cũng rất đặc biệt, họ chỉ trùm chiếc áo lên đầu cho
đến khi cải táng xong. Cũng có trường hợp con gái để tang mẹ bằng cách cắt một
ít tóc cất vào nơi kín đáo, khi nào họ chết sẽ mang tóc đó chôn theo luôn. Thời
gian để tang rất ngắn, chỉ từ lúc có người chết đến khi chôn cất xong.
Với quan niệm người chết sẽ bắt đầu một cuộc sống mới ở thế
giới khác nên đám ma của người Lô Lô có nhiều lễ thức độc đáo, như hóa trang,
nhảy múa, nhào lộn..., Phụ nữ nhảy múa trong đám tang sẽ mặc những bộ trang phục
và trang sức đẹp nhất để đưa tiễn người quá cố về với tổ tiên. Đặc biệt, họ sử
dụng trống đồng trong đám tang. Trống được bảo quản bằng cách chôn xuống đất,
khi nào sử dụng mới đào lên. Dân tộc Lô Lô là dân tộc duy nhất ở Việt Nam còn sử
dụng trống đồng trong sinh hoạt. Vì thế dân tộc Lô Lô được coi là cộng đồng lưu
giữ "linh hồn" trống đồng.
Trống đồng là một nhạc cụ truyền thống của người Lô Lô gắn
với huyền thoại về nạn hồng thủy. Trống của người Lô Lô luôn có một đôi gồm trống
đực và trống cái. Trống treo trên giá đặt ở chân người chết; mặt của hai trống
quay lại với nhau. Người đánh trống đứng ở giữa, cầm dùi đánh bằng hai đầu, cứ
một đầu dùi đánh một trống. Chỉ những người đàn ông chưa vợ hoặc có vợ không ở
trong thời kỳ mang thai mới được đánh trống. Đối với người Lô Lô, trống đồng
không những là một tài sản quý, một nhạc cụ mang tính chất tôn giáo. Họ quan niệm
rằng có tiếng trống đồng thì hồn người chết mới tìm được đường về nơi sinh tụ đầu
tiên của tổ tiên. Tộc trưởng là người giữ trống đồng, khi trong họ có người chết
mới đem ra sử dụng. Trước kia trống được chôn ở dưới đất nơi sạch sẽ kín đáo,
ngày nay do sợ bị mất nên một số gia đình đã đem trống cất ở trong nhà. Hiện
nay trong kho Bảo tàng tỉnh có 17 trống đồng, trong đó, 11 trống là của người
Lô Lô.
Dân tộc Lô Lô có những bản sắc văn hóa độc đáo. Để giữ gìn
giá trị văn hoá truyền thống của dân tộc Lô Lô và phát huy trong cuộc sống hôm
nay cần được các cấp chính quyền, các ngành chức năng quan tâm. Với số dân ít,
sống tương đối tập trung, các làng bản người Lô Lô cần tiếp tục được đầu tư, hỗ
trợ phát triển kinh tế, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho người dân.
Tiếp tục đầu tư thoả đáng cho công tác nghiên cứu, sưu tầm vốn văn hoá dân gian
của dân tộc này hiện còn đang gìn giữ được. Với bản sắc riêng độc đáo của mình,
các làng bản người Lô Lô có tiềm năng trở thành những điểm du lịch văn hoá hấp
dẫn nếu các ngành chức năng biết đầu tư, khai thác hợp lý.
Đinh gia Khánh (sưu tầm)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét