Lễ cúng sức khỏe của người Ê Đê ở Đắk Lắk

Người Ê Đê (Đắk Lắk) tổ chức lễ cúng sức khỏe để thể hiện sự tôn kính, hiếu thảo của con cháu đối với ông bà, cha mẹ. Hoặc cha mẹ tổ chức cầu mong con cái được khỏe mạnh, may mắn và thành đạt trong cuộc sống. Đồng bào Êđê từ xưa cho đến nay vẫn giữ gìn những nghi lễ, tập tục nét đẹp truyền thống là bản sắc văn hóa của dân tộc. Nói đến nghi lễ, tục người Êđê phải nói đến Lễ cúng bến nước, Lễ cúng mừng lúa mới, Lễ cúng hồn lúa. Trong đó có Lễ cúng mừng sức khỏe là nghi lễ vẫn được người dân tiến hành thường xuyên và xem như đó là một nghi lễ không thể thiếu trong cuộc sống.

Đồng bào Ê Đê quan niệm, Lễ cúng sức khẻo là nghi lễ quan trọng của đời người, nên trước khi tổ chức bà con họp bàn rất kỹ, chọn ngày lành tháng tốt, đi mời thầy cúng và người thân gần, xa về dự.

Ngày lành tháng tốt đã đến, bà con họ hàng gần xa có mặt đông đủ; các chị em gái thì đến từ đêm hôm trước để phụ giúp bếp núc. Ngay từ sáng sớm, một nhóm đàn ông được phân công làm thịt lợn. Một nhóm nam thanh niên chuẩn bị rượu cần. 10 ché rượu ngon được xếp thành hàng dài và buộc chặt vào cột nhà sàn ở gian khách. Con lợn 20 kg làm thịt xong, đặt cạnh ché rượu cần to nhất, đó cũng là vị trí thầy cúng ngồi và tiến hành các nghi thức cúng.

Giờ cúng đã đến, nhân vật chính, mặc trang phục truyền thống, ngồi trước lễ vật. Thầy cúng bắt đầu khấn, mời thần núi thần sông, tổ tiên, ông bà về chứng giám. Ông cầu mong thần linh phù hộ cho các thành viên gia đình được sức khỏe dồi dào, làm ăn phát đạt, con cái học hành đến nơi đến chốn. “Đây là điều tốt đẹp, là nghĩa tốt lành, nay khấn để các thần linh khắp chốn cùng biết, lời khấn các thần cùng nghe, thần nước đã nghe, thần núi đã hiểu. Tôi khấn xin các thần phù hộ, lấy vợ cầu bình an, nuôi con mong thành đạt, không gặp tai ương”.

Ở lần cúng đầu tiên: Lễ vật dâng cúng là một ché rượu và vòng kông một con gà trống, lễ này gọi Cut kông, trao vòng kông.

Phần thứ 2 của lễ cúng, Lễ vật dâng cúng là một con heo chưa thiến khoảng chừng 40kg, vòng kông được đánh dấu 3 vạch, ché rượu 3 ché, trưng bày lễ cúng ché, cột nêu có 3 vạch, thịt heo thui mổ ra để vào thúng, nia. tim cật gan để vào một tô, đầu heo, vai heo để bên hàng ché rượu, cơm 3 đĩa, xôi 3 đĩa, canh 3 tô, thịt 3 tô, 2 bầu nước, chén trầu cau thuốc lá cho tổ tiên, một chén đồng đựng rượu (Un song kơpiê tlâo) heo chưa thiến và 3 ché rượu.

Ở lần cúng thứ 3: Lễ vật dâng cúng được tăng lên gồm: 1con heo thiến khoảng 80 kg và 5 ché rượu ( Un kriêu kpiê êma ) vòng kông được đánh dấu 5 vạch, ché rượu được bôi tiết 5 vạch, trưng bày lễ cúng , cột nêu có 5 vạch, cơm 5 đĩa, xôi 2 đĩa, canh 5 tô, thịt 5 tô, 2 bầu nước ,chén trầu cau thuốc lá cho tổ tiên, một chén đồng đựng rượu.

Ở lần cúng thứ 4: Lễ vật dâng cúng được chuẩn bị nhiều nhất con heo thiến khoảng một tạ và 7 ché rượu ( Un kriêu kpiê kJuh ) và tất cả lễ trưng bày như: vòng kông được đánh dấu 7 vạch, ché rượu được bôi tiết 7 vạch, thịt heo thui mổ ra để vào thúng; tim, cật, gan để vào một tô; đầu heo, vai heo để bên hàng ché rượu; cơm 7 đĩa, xôi 2 đĩa; canh 7 tô, thịt 7 tô; 2 bầu nước; chén trầu, cau, thuốc lá cho tổ tiên;một chén đồng đựng rượu.

Phần cuối cùng của buổi lễ, thầy cúng mời các thành viên trong gia đình lên chúc mừng nhân vật chính của buổi lễ. Người Ê Đê theo mẫu hệ nên trước hết là các cô, dì, các chị em trong họ, rồi đến bà con hàng xóm. Hết lượt của phụ nữ thì đàn ông đến chúc mừng. Người đến chúc mừng cầm theo chiếc vòng đồng và món quà nhỏ để tặng. Kết thúc lễ cúng sức khỏe là đến phần hội. Cùng với khách mời, bà con trong buôn tụ họp, mang đến những ché rượu cần để chung vui, nhân vật chính cùng gia đình.

Thầy cúng trao vòng sức khỏe cho nhân vật chính của buổi lễ. Ảnh: Internet

Cứ mỗi lần trong buôn làng có gia đình tổ chức cúng mừng sức khỏe cho con, cháu, anh, em trong nhà thì Dân trong buôn đến mừng sức khoẻ của chủ nhà lần lượt vào ra rất nhộn nhịp. Họ mang đến chủ nhà mừng con gà, ché rượu, gạo, nếp… và được chủ đón tiếp rất nồng hậu. Cuộc vui kéo dài suốt ba ngày đêm. Kiêng trống lúc trầm hùng, lúc sâu lắng thiết tha. Từng đôi nam nữ nắm tay nhau nhảy múa xung quanh bếp lửa, chúc mừng sức khoẻ cho chủ nhà.

Cứ như thế đồng bào dân tộc Êđê tùy vào điều kiện hoàn cảnh kinh tế mà tổ chức lễ cúng mừng sức khỏe cho con cháu trong gia đình mình. Dù linh đình hay đơn giản thì từ sâu trong tâm thức của người dân đồng bào dân tộc Êđê muốn tỏ lòng thành kính tới các đấng thần linh và mong muốn các thần linh che chở phù hộ cho con, cháu, buôn làng.